Cancer Alley

Cancer Alley
Twmpath o ddrymiau olew ger Purfa Baton Rouge ExxonMobil ar hyd Afon Mississippi yn Rhagfyr 1972.
Enghraifft o:rhanbarth Edit this on Wikidata
GwladBaner UDA UDA
Map
GwladwriaethUnol Daleithiau America Edit this on Wikidata
RhanbarthLouisiana Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Y Llwybr Canser (Ffrangeg: Allée du Cancer; Saesneg: Canser Alley) yw'r llysenw a roddir i glwt o dir 85 milltir (137 km)[1] o hyd, ar hyd y Mississippi rhwng Baton Rouge, Louisiana a New Orleans, mewn ardal o'r enw River Parishes (tri phlwyf) sy'n cynnwys dros 200[2] o weithfeydd a phurfeydd petrocemegol.[3] Mae'r ardal hon yn cynnwys 25% o gynnyrch petrocemegol yr Unol Daleithiau.[4] Ystyrir yr ardal yn barth wedi'i aberthu hy ardal sydd wedi'i amharu'n barhaol gan newidiadau amgylcheddol peryglus.[5]

Yma, mae pedwar-deg-chwech o unigolion ym mhob miliwn mewn perygl o ddatblygu canser, o gymharu â'r cyfartaledd cenedlaethol o tua thri-deg o unigolion fesul miliwn.[4] Ysbrydolodd y risg canser annormal o uchel a chrynodiad uchel iawn o betrocemegol y llysenw "Canser Alley".

Canfyddodd ymchwilwyr bod gwahaniaeth hiliol mewn risg canser o lygredd aer yn gwaethygu wrth i'r crynodiad gynyddu ar draws y rhanbarth.[4] Mae unigolion mewn ardaloedd lle mae'r 16% yn ddu yn fwy tebygol o ddal canser na'r rhai mewn ardaloedd gwyn. Mae pobl mewn ardaloedd incwm isel hefyd yn wynebu siawns uwch o 12% na'r rhai mewn ardaloedd incwm uchel.[4] Mae arweinwyr cymunedol fel Sharon Lavigne wedi arwain yr ymgyrchyn erbyn hyn i gyd drwy brotestio yn erbyn ehangu’r diwydiant petrocemegol yn y Llwybr Canser yn ogystal â mynd i’r afael â’r gwahaniaethau hiliol ac economaidd cysylltiedig.[6]

Mae'r cymdeithasegydd Arlie Russell Hochschild yn trafod y cyflyrau amgylcheddol ac iechyd yn Llwybr y Canser, yn ogystal â'r goblygiadau economaidd-gymdeithasol a gwleidyddol, yn ei llyfr 2016 Strangers in Their Own Land.[7]

Hanes

[golygu | golygu cod]

Yn 1987, sylwodd trigolion un stryd yn St Gabriel, Louisiana, mewn ardal lle roedd y mwyafrif yn ddu (Affricanaidd-Americanaidd), ac ar incwm isel, ar y nifer fawr o achosion canser yn eu cymuned. Bathwyd 'Llwybr y Canser' yn enw newydd am Jacobs Drive. Wrth i ddigwyddiadau tebyg ddod yn fwyfwy cyffredin yn yr ardaloedd cyfagos, tyfodd y "alley" i gwmpasu darn wyth-deg-pum milltir ar hyd Afon Mississippi.

Mae Plwyf St James yn cynnwys 48.8% o drigolion Affricanaidd-Americanaidd lle mae 16.6% o'i phoblogaeth yn byw mewn tlodi.[8][1] Fodd bynnag, nid yw'r ddemograffeg hon yn cael ei hadlewyrchu yng mghyflogaeth y ffatrïoedd gweithgynhyrchu cyfagos. Wrth arolygu 11 o blanhigion ym Mhlwyf St James, canfu ymchwilwyr mai dim ond rhwng 4.9% a 19.4% o Affricanaidd-Americanaidd a gyflogir gan y ffatrioedd hyn, sy'n hynod o isel o gymharu â'r boblogaeth gyffredinol. [9]

Yn 2019, roedd gan Louisiana'r bumed gyfradd marwolaeth uchaf o ganser yn yr Unol Daleithiau.[10] Er mai'r cyfartaledd cenedlaethol yw 149.09 o farwolaethau fesul 100,000, cyfradd Louisiana oedd 168.1 o farwolaethau fesul 100,000. Fodd bynnag, yn ôl Canolfan Ystadegau Cymdeithas Canser America,[11] mae ffactorau risg Louisianans ar gyfer canser yn debyg i gyfartaleddau cenedlaethol mewn llawer o gategorïau, ar wahan i'r ffaith fod nifer yr achosion o bobl gyda gordewdra a phwysau uchel yn 3ydd a 4ydd uchaf yn y wlad yn 2017 a 2018, yn ôl yr un erthygl. Roedd Louisiana y 6ed uchaf yn y wlad ar gyfer nifer y bobl sy'n cael canser rhwng 2014 a 2018.[12]

Beirniadaeth

[golygu | golygu cod]

Ar 2 Mawrth 2021, trafododd Pwyllgor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig (CU) y prosiectau diwydiannol ar hyd y Mississippi yn Louisiana. Condemniodd cyngor y Cenhedloedd Unedig ar Hiliaeth yr Unol Daleithiau'n hallt am yr hyn a ddiffiniwyd ganddynt fel hiliaeth amgylcheddol:

“ Mae’r math hwn o hiliaeth amgylcheddol yn peri sawl bygythiad difrifol ac anghymesur i'r mwynhad o nifer o hawliau dynol y trigolion Affricanaidd-Americanaidd yn bennaf, gan gynnwys yr hawl i gydraddoldeb a pheidio â gwahaniaethu, yr hawl i fywyd, yr hawl i iechyd, a'r hawl i safon ddigonol o hawliau byw a diwylliannol. ”

Cafodd y feirniadaeth a fynegwyd gan weithredwyr amgylcheddol eu hadleisio gan y Comisiwn Hawliau Dynol.[13]

Ar Ionawr 27 2021, llofnododd yr Arlywydd Joe Biden orchymyn gweithredol ynghylch cyfiawnder amgylcheddol a chyfeiriodd yn benodol at Cancer Alley fel maes trawiadol.[14] Ymatebodd Llywydd Cymdeithas Cemegol Louisiana, Greg Bowser, i sylwadau’r Arlywydd Biden ar y rhanbarth, gan wrthbrofi honiadau bod gan drigolion y coridor diwydiannol risg uwch o ddatblygu canser mewn nifer o erthyglau.[15][16] At hynny, cyfeiriodd at ddata Cofrestrfa Tiwmor Louisiana (LTR) i gefnogi ei honiadau.[17][18] Mae'r LTR yn honni na fu cynnydd mewn marwolaethau o ganser sy'n gysylltiedig â llygredd diwydiannol.[18]

Mae gweithredwyr, ymgyrchwyr a phobl leol wedi brwydro yn erbyn yr LTR. Mae gweithredwyr yn honni bod y darnau cyfrifiad a ddefnyddiwyd ar gyfer yr LTR yn cwmpasu ardaloedd mawr ac nid yw'r data'n caniatáu leoliadau mwy penodol wrth ymyl gweithfeydd cemegol gael eu gweld yn unigol.[19] Ar ben hynny, mae'r gofrestrfa yn dibynnu ar gofnodion meddygol i ganfod ai canser oedd achos marwolaeth y claf. Prydera'r bobl leol na fydd marwolaethau COVID-19 yn priodoli'n ystadegol i ganser pe bai'r dioddefwyr yn dioddef ohono.[20] Pryder ystadegol arall i bobl leol yw na fydd pobl yn ceisio cymorth meddygol cyn iddynt farw oherwydd rhesymau ariannol neu gymdeithasol.[20] Efallai na fydd swyddogion iechyd Louisiana yn rhyddhau'r achosion a'r data penodol oherwydd deddfau preifatrwydd meddygol. [21]

Clystyrau canser

[golygu | golygu cod]

Gellir diffinio clwstwr canser fel "amlder uwch na'r disgwyl o achosion canser ymhlith grŵp o bobl mewn ardal ddaearyddol ddiffiniedig dros gyfnod penodol o amser."[22] Gellir amau clwstwr canser hefyd pan fydd nifer aelodau o'r un teulu, ffrindiau, cymdogion a chydweithwyr yn cael diagnosis o'r un math o ganser.

Gweithrediaeth a chyfiawnder amgylcheddol

[golygu | golygu cod]
Prif: Cyfiawnder amgylcheddol

Yn ystod y blynyddoedd diwethaf yn yr Unol Daleithiau, mae'r mudiadau diogelu'r amgylchedd a hawliau sifil wedi uno i ffurfio mudiad cyfiawnder amgylcheddol mewn ymateb i gymunedau lleiafrifol gydag incwm isel ledled y wlad, sy'n cael eu bygwth yn gyson gan lygredd.[23] Mae llawer o gymunedau sy'n wynebu'r beichiau mwyaf oherwydd llygredd yn tueddu i fod yn dlawd ac yn cynnwys lleiafrifoedd yn bennaf. Oherwydd hyn, bydd cymunedau tlawd a lleiafrifol yn troi at weithredu ar lawr gwlad i amddiffyn eu hunain.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 Blodgett, Abigail D. (December 2006). "An Analysis of Pollution and Community Advocacy in 'Cancer Alley': Setting an Example for the Environmental Justice Movement in St James Parish, Louisiana". Local Environment 11 (6): 647–661. doi:10.1080/13549830600853700.
  2. ↑ Younes, Lylla; Shaw, Al; Perlman, Claire (2019-10-30). "In a Notoriously Polluted Area of the Country, Massive New Chemical Plants Are Still Moving In". ProPublica (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar February 15, 2023. Cyrchwyd 2023-02-15.
  3. ↑ Castellón, Idna (February 12, 2021). "Cancer Alley and the Fight Against Environmental Racism". Villanova Environmental Law Journal 32 (1): 15. https://digitalcommons.law.villanova.edu/elj/vol32/iss1/2/. Adalwyd December 10, 2022.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 James, Wesley (2012). "Uneven magnitude of disparities in cancer risks from air toxins". International Journal of Environmental Research and Public Health 9 (12): 4365–4385. doi:10.3390/ijerph9124365. PMC 3546767. PMID 23208297. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3546767.
  5. ↑ "What are 'sacrifice zones' and why do some Americans live in them? | Adrienne Matei". the Guardian (yn Saesneg). 2021-11-16. Archifwyd o'r gwreiddiol ar May 19, 2022. Cyrchwyd 2022-05-19.
  6. ↑ "Letter from Sharon Lavigne to Pres. Biden on Cancer Alley & Formosa Plastics". Louisiana Bucket Brigade. 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-07-20.
  7. ↑ McCann, Sean (August 22, 2016). "What's the Matter with Cancer Alley? Arlie Russell Hochschild's Anatomy of Trumpism". Los Angeles Review of Books. Archifwyd o'r gwreiddiol ar July 7, 2020. Cyrchwyd 2020-07-30.
  8. ↑ "QuickFacts: St. James Parish, Louisiana". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-10. Cyrchwyd 2021-11-21.
  9. ↑ Berry, Gregory R. (March 2003). "Organizing Against Multinational Corporate Power In Cancer Alley: The Activist Community as Primary Stakeholder". Organization & Environment 16 (1): 3–33. doi:10.1177/1086026602250213.
  10. ↑ "Stats of the States - Cancer Mortality". www.cdc.gov. February 28, 2022. Archifwyd o'r gwreiddiol ar November 21, 2021. Cyrchwyd November 21, 2021.
  11. ↑ "American Cancer Society | Cancer Facts & Statistics". American Cancer Society | Cancer Facts & Statistics. Archifwyd o'r gwreiddiol ar March 12, 2022. Cyrchwyd March 11, 2022.
  12. ↑ "State Cancer Profiles > Incidence Rates Table". www.statecancerprofiles.cancer.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar November 21, 2021. Cyrchwyd November 21, 2021.
  13. ↑ "USA: Environmental racism in "Cancer Alley" must end – experts". United Nations Human Rights Committee. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-02.
  14. ↑ Baurick, Tristan. "Biden utters the words 'Cancer Alley,' but will he help Louisiana's chemical corridor?". NOLA.com (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar March 27, 2021. Cyrchwyd 2021-03-30.
  15. ↑ "Letter to the Editor: 'Cancer Alley' moniker unwarranted by research". Hanna Newspapers (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 13, 2021. Cyrchwyd 2021-04-13.
  16. ↑ "Opinion: The Data Doesn't Support "Cancer Alley" Designation in Louisiana". The Times of Houma/Thibodaux (yn Saesneg). 2021-02-21. Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 13, 2021. Cyrchwyd 2021-04-13.
  17. ↑ Bowser, Greg. "Louisiana industry: 'Cancer alley' is false description of health problems". The Advocate (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 13, 2021. Cyrchwyd 2021-03-30.
  18. ↑ 18.0 18.1 "Cancer Incidence in Louisiana by Census Tract". Louisiana Tumor Registry. https://sph.lsuhsc.edu/wp-content/uploads/2021/03/01_Cancer-Incidence-in-LA-by-Census-Tract-2008-2017.pdf. Adalwyd April 13, 2021.
  19. ↑ Russell, Gordon. "Health officials in "Cancer Alley" will study if living near a controversial chemical plant causes cancer". Mother Jones (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 13, 2021. Cyrchwyd 2021-04-13.
  20. ↑ 20.0 20.1 Dermansky, Julie (2021-02-25). "From Pollution to the Pandemic, Racial Equity Eludes Louisiana's Cancer Alley Community". DeSmog (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 12, 2021. Cyrchwyd 2021-04-13.
  21. ↑ "Your Rights Under HIPAA". HHS.gov (yn Saesneg). Office for Civil Rights, Department of Health & Human Services. 2008-05-07. Archifwyd o'r gwreiddiol ar April 13, 2021. Cyrchwyd 2021-04-13.
  22. ↑ "Cancer Clusters Fact Sheet - NCI". www.cancer.gov (yn Saesneg). September 5, 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar December 15, 2022. Cyrchwyd December 15, 2022.
  23. ↑ Blodgett, Abigail (2006). "An Analysis of Pollution and Community Advocacy in 'Cancer Alley': Setting an Example for the Environmental Justice Movement in St James Parish, Louisiana". Local Environment 11 (6): 647–661. doi:10.1080/13549830600853700. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13549830600853700. Adalwyd December 15, 2022.

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]