Edward Bond

Edward Bond
Bond yn 2001
GanwydThomas Edward Bond
18 Gorffennaf 1934
Holloway, Llundain
Bu farw3 Mawrth 2024
Llundain
PriodElisabeth Pablé|

 

Dramodydd, cyfarwyddwr theatr, bardd, damcaniaethwr dramatig a sgriptiwr o Loegr oedd Edward Bond neu Thomas Edward Bond (18 Gorffennaf 1934 – 3 Mawrth 2024). Roedd yn awdur tua 50 o ddramâu, yn eu plith Saved (1965), y cynhyrchiad oedd yn allweddol i ddileu sensoriaeth theatr yn y DU. Mae ei weithiau eraill a gafodd dderbyniad da yn cynnwys Narrow Road to the Deep North (1968), Lear (1971), The Sea (1973), The Fool (1975), Restoration (1981), a'r War trilogy (1985). Roedd Bond yn cael ei ystyried fel un o'r prif ddramodwyr byw [1] [2] ond bu'n hynod o ddadleuol oherwydd y trais a gyfleuwyd yn ei ddramâu, radicaliaeth ei ddatganiadau am y theatr a chymdeithas fodern, a'i ddamcaniaethau ar Y Ddrama.

Bywyd cynnar

[golygu | golygu cod]

Ganed Thomas Edward Bond ar 18 Gorffennaf 1934 i deulu is-ddosbarth gweithiol yn Holloway, Gogledd Llundain.[3] Yn blentyn yn ystod yr Ail Ryfel Byd symudwyd ef i gefn gwlad, ond bu'n dyst i'r bomiau ar Lundain ym 1940 a 1944. [4] Mae'n debyg bod yr amlygiad cynnar hwn i drais a braw rhyfel wedi llunio themâu yn ei waith, tra bod ei brofiad o'r gwacáu [mudo] wedi rhoi ymwybyddiaeth iddo o ddieithrwch cymdeithasol a fyddai'n nodweddu ei waith ysgrifennu. [5]

Ei gysylltiad cyntaf â'r theatr oedd y music-hall, lle roedd ei chwaer yn arfer cael ei llifio'n ddwy, mewn sioe gonsuriwr. [6] Yn bedair ar ddeg oed, gwelodd berfformiad dadleuol o Macbeth Shakespeare gan Donald Wolfit. Eglurodd yn ddiweddarach mai'r perfformiad hwnnw oedd y tro cyntaf iddo gael profiadau trawmatig mewn dull y gallai ei ddal a rhoi ystyr iddo.

Yn bymtheg oed, gadawodd yr ysgol gydag addysg sylfaenol iawn, rhywbeth a ddeilliodd o ymdeimlad dwfn o allgáu cymdeithasol [5] a gyfrannodd yn sylweddol at ei dueddfryd gwleidyddol. [7] Addysgodd Bond ei hun, wedi'i ysgogi gan awydd trawiadol am wybodaeth. [8] Ar ôl swyddi amrywiol mewn ffatrïoedd a swyddfeydd, gwnaeth ei wasanaeth cenedlaethol ym Myddin Prydain yn Fienna rhwng 1953 a 1955. Yn ystod ei amser yn y fyddin, darganfuodd y trais noeth oedd yn cuddio tu ôl i'r ymddygiad cymdeithasol arferol, a phenderfynodd ddechrau ysgrifennu. [8]

Yn ôl yn Llundain, addysgodd ei hun yn y theatr tra’n gweithio, gwelodd bopeth o fewn ei allu ar y llwyfan ac ymarfer ei sgil trwy ysgrifennu sgetsys drama. [6] Gwnaeth perfformiadau Berliner Ensemble yn haf 1956 argraff arbennig arno. Ym Mehefin 1958, ar ôl cyflwyno dwy ddrama i'r Royal Court Theatre (The Fiery Tree a Klaxon in Atreus' Place, (heb eu cyhoeddi) fe'i gwahoddwyd i ymuno â'r grŵp o awduron oedd newydd ei ffurfio. [9] [10]

1960au – canol y 1970au: dramâu cyntaf, y Royal Court

[golygu | golygu cod]

Ar ôl tair blynedd yn astudio gyda'i gyfoedion o awduron oedd eisoes yn adnabyddus (fel John Arden, Arnold Wesker, ac Ann Jellicoe), cafodd drama gyntaf go iawn Bond, The Pope's Wedding, ei llwyfannu fel "perfformiad heb addurn" nos Sul yn y Royal Court Theatre yn 1962. [11] Drama ffug naturiolaidd yw hon (mae'r teitl yn cyfeirio at "seremoni amhosibl") [11] wedi'i gosod yn yr Essex gyfoes ac yn cyfleu, trwy gyfres o amgylchiadau trasig, farwolaeth cymdeithas wledig a achoswyd gan safonau byw ôl-ryfel trefol. Mae Michael Mangan yn datgan yn y gyfrol Edward Bond bod The Pope's Wedding wedi derbyn "adolygiadau cymysg ond cyfeillgar yn bennaf". Roedd Bernard Levin o'r Daily Mail yn ei ganmol fel "tour de force rhyfeddol", ond fe'i beirniadwyd yn The Observer am fod yn "rhy eliptig". [12] Nododd Jenny S. Spencer yn Dramatic Strategies in the Plays of Edward Bond fod y ddrama'n cael ei chanmol fel "dechreuad addawol i ddramodydd newydd". [13] Ym 1980, rhestrodd yr academydd Frances Rademacher y ddrama ymhlith prif ddramâu Bond. [14] Yn 2014, canmolodd Michael Billington The Pope's Wedding fel drama gynnar "feistrolgar". [15]

Ystyriodd Bond mai ei ddramâu a ysgrifennwyd ar gyfer Théâtre National o Ffrainc a'r cwmni theatr-mewn-addysg Big Brum oedd ei weithiau pwysicaf. [16] Fodd bynnag, ysgrifennodd Benedict Nightingale o The New York Times yn 2001 fod y rhan fwyaf o feirniaid yn ystyried bod gweithiau gorau Bond wedi'u hysgrifennu rhwng 1965 a 1978. [17] Roedd erthygl olygyddol yn 2011 yn The Guardian yn honni bod "ei ddramâu diweddarach wedi'u diystyru'n ddirmygus yn aml fel damhegion Marcsaidd."[18] Dadleuodd Graham Saunders fod ei waith ym Mhrydain “yn fwyaf cysylltiedig â gwaith a gynhyrchwyd yn y cyfnod o Saved i The Sea ” a bod gweithiau diweddarach yn cael eu hystyried yn eilradd, tra yn Ffrainc ei fod yr un mor adnabyddus am ei weithiau newydd. [19] Yn 2005, ysgrifennodd Lyn Gardner fod corff ei waith yn yr 20 mlynedd blaenorol "yn sefyll ochr yn ochr â'i ddramâu clasurol". [20] Yn 2007, rhestrodd Peter Billingham y gweithiau diweddarach Restoration, The War Trilogy, Coffee, a Born ymhlith y prif ddramâu . [21] Dadleuodd Billington “hyd yn oed os yw Bond yn ei flynyddoedd olaf fel petai’n dechrau o sefyllfa o sicrwydd dogmatig, mae’n cadw ei allu i greu delweddau gwydn.” [15]

Daeth drama Bond Saved (1965) yn un o'r achosion mwyaf adnabyddus yn hanes theatr Prydain yn yr 20fed ganrif. Treiddiodd Saved i ddetholiad o fywydau ifanc dosbarth gweithiol De Llundain oedd wedi’u llethu – fel y byddai Bond yn ei weld – gan system economaidd greulon ac yn methu â rhoi ystyr i’w bywydau, sy’n troi, yn y pen draw, i drais barbaraidd. Yn eu plith, mae un cymeriad, Len, yn ceisio cysylltu ei hun â phobol sy'n llarpio'i hunan yn dreisgar a rheolaidd. [22] Mae’r ddrama yn cyfleu effaith cymdeithasol trais a'i wrthwynebu â rhyddid unigol. Dyma fyddai'r brif thema parhaol yng ngwaith Bond.

Cyfarwyddwyd y ddrama gan William Gaskill, cyfarwyddwr artistig y Royal Court ar y pryd. Yr oedd Deddf Theatrau 1843 yn dal mewn grym ac yr oedd yn ofynnol cyflwyno sgriptiau i'w cymeradwyo gan Swyddfa'r Arglwydd Chamberlain . Roedd Saved yn cynnwys golygfa yn cyfleu llabyddio babi i'w farwolaeth yn ei bram. Ceisiodd yr Arglwydd Chamberlain ei sensro, ond gwrthododd Bond newid gair, gan honni y byddai dileu'r olygfa ganolog hon yn newid ystyr y ddrama. Cafodd gefnogaeth gadarn gan Gaskill a'r Royal Court er ei fod dan fygythiad o helynt difrifol. Roedd ffurfio clwb theatr fel arfer yn caniatáu i ddramâu oedd wedi eu gwahardd oherwydd eu hiaith neu eu pwnc gael eu perfformio o dan amodau “clwb” – fel yr un yn y Theatr Gomedi, fodd bynnag roedd y English Stage Society yn cael eu herlyn. Ceisiodd ymgyrch weithredol wyrdroi’r erlyniad, gydag amddiffyniad angerddol yn cael ei gyflwyno gan Laurence Olivier, cyfarwyddwr artistig y National Theatre ar y pryd. Dyfarnodd y llys yr English Stage Society yn euog a rhoddwyd rhyddhad amodol iddynt. [23] [24]

Parhaodd Bond a'r Royal Court i herio'r sensor, ac ym 1967 cynhyrchodd ddrama newydd swreal, Early Morning. Mae'r ddrama yn portreadu perthynas lesbiaidd rhwng y Frenhines Victoria a Florence Nightingale, y Tywysogion brenhinol fel efeilliaid Siamese, Disraeli a'r Tywysog Albert yn cynllwynio coup a bod yr holl gymeriadau yn cael eu halltudio i nefoedd ganibalaidd ar ôl cwympo oddi ar Beachy Head. Llwyfannodd y Royal Court y ddrama er gwaetha'r gwaharddiad llwyr ac o fewn blwyddyn diddymwyd y gyfraith. [25] Ym 1969, pan lwyddodd y Royal Court i berfformio gwaith Bond yn gyfreithlon, teithiasant y tair drama yn Ewrop, gan ennill gwobr Gŵyl Theatr Ryngwladol Belgrade.[26] Seiliodd y profiad o erlyniad a chydgefnogaeth gysylltiad rhwng Bond a’r Royal Court lle byddai ei holl ddramâu (ac eithrio comisiynau allanol) yn cael eu llwyfannu am y tro cyntaf tan 1976, gyda’r rhan fwyaf yn cael eu cyfarwyddo gan Gaskill.

Tra bod gwaith Bond yn parhau i gael ei wahardd ym Mhrydain, daeth Saved yn llwyddiant rhyngwladol mwyaf ei gyfnod gyda mwy na deg ar hugain o wahanol gynyrchiadau ledled y byd rhwng 1966 a 1969, yn aml gan gyfarwyddwyr nodedig fel Peter Stein yn yr Almaen neu Claude Régy yn Ffrainc. [27] Bryd hynny, roedd y ddrama’n ddadleuol ym mhobman ond bellach yn cael ei hystyried fel clasur o’r 20fed ganrif. Cafodd Early Morning ei dirmygu'n wreiddiol, ond enillodd ganmoliaeth gan nifer o awduron yn y blynyddoedd diweddarach.

Cyfansoddodd Bond rhai gweithiau wedi'u comisiynu. Derbyniodd y ddrama ddychan Narrow Road to the Deep North (1968), ar gyfer Gŵyl Pobl a Dinas Coventry, adolygiadau cadarnhaol ar y cyfan, . Ysgrifennodd ddwy ddrama agit-prop ar gyfer perfformiadau gŵyl, Black Mass (1970) i goffau cyflafan Sharpeville a Passion (1971) ar gyfer Gŵyl Pasg CND. Disgrifiodd Spencer Black Mass a Passion fel gweithiau gyda “grym a hiwmor”. [28] Cyfansoddodd Bond Lear, yn seiliedig ar King Lear gan Shakespeare. Mae'r ddrama yn dilyn dadfeiliad brenin gormesol sy'n heneiddio. Ysgrifennodd David L. Hirst fod Lear wedi hollti''r beirniaid a chynulleidfaoedd tra bod Ronald Bryden yn nodi fod y ddrama wedi ennyn canmoliaeth gan feirniaid. Cynhyrchiad Patrice Chéreau o'r ddrama ym 1975 "sefydlodd Bond fel ffigwr cyfoes mawr yn Ffrainc". [29]

Mae'r gomedi Edwardaidd The Sea (1973) yn portreadu cymuned glan môr ar Arfordir Dwyrain Lloegr ychydig flynyddoedd cyn y Rhyfel Byd Cyntaf, sy'n cael ei ddominyddu gan fenyw unbenaethol wedi'i llethu gan foddi un o'i dinasyddion ifanc. Wedi'i dylanwadu gan ei brofiad fel ifaciwî, mae'r ddrama wedi'i his-deitlo fel "comedi" ac fe'i bwriadwyd fel un optimistaidd ar ôl naws dywyll ei ddramâu blaenorol. [30]

Ym 1974 cyfieithodd Bond Spring Awakening (1891) gan y dramodydd Almaeneg Frank Wedekind, am atal rhywioldeb y glasoed.

Yna cyfansoddodd Bond ddau ddarn yn archwilio rôl yr artist mewn cymdeithas. Portreadodd Bingo (1974) Shakespeare fel landlord ecsbloetiol wedi ymddeol, tyst tosturiol o drais cymdeithasol, sydd yn y pen draw yn cyflawni hunanladdiad, gan ofyn iddo'i hun dro ar ôl tro "Was anything done?." Mae The Fool (1975) yn ailddehongli bywyd y bardd gwledig John Clare o'r 19eg ganrif. Ym 1976 enillodd Bingo wobr Obie fel y ddrama Orau oddi ar Broadway a phleidleisiwyd The Fool fel drama orau'r flwyddyn gan Plays and Players .

1970au – canol y 1980au: ehangu ac arbrofion gwleidyddol

[golygu | golygu cod]

Parhaodd Bond yn ddramodydd llwyddiannus yn Lloegr drwy gydol y 1970au, gan ehangu ei ystod o ysgrifennu a'i gydweithrediadau. Gofynnodd theatrau sefydliadol a chymunedol am ei ddramâu, ar gyfer perfformiadau cyntaf ac adfywiadau, a chafodd ei gomisiynu i ysgrifennu dramâu gan sefydliadau enwog a chwmnïau o weithredwyr ymylol.

Rhoddodd Bond bryder gwleidyddol yn ei ddrama, The Woman, wedi'i gosod mewn Rhyfel Trojan ffantasïol ac yn seiliedig ar Trojan Women gan Euripides . Yn debyg i Lear, mae'n cyfleu brwydr y frenhines ddadfeiliedig, Hecuba, yn erbyn ymerodraeth Athen.

Dylanwadwyd yn uniongyrchol ar ei ddramâu o’r 1980au cynnar gan ddyfodiad y Blaid Geidwadol dan arweiniad Margaret Thatcher a’r newidiadau cymdeithasol dwys a ddaeth yn eu sgil.

Trobwynt y 1980au

[golygu | golygu cod]

Yng nghanol yr 1980au, cafodd gwaith Bond ddechrau newydd gyda'r drioleg The War Plays . Wedi'i ysgogi gan fygythiadau blynyddoedd olaf y Rhyfel Oer a'r actifiaeth wleidyddol ym Mhrydain ac Ewrop, roedd Bond wedi bwriadu ysgrifennu am ryfel niwclear ers dechrau'r 1980au.

Rhwng 1984 a 1985 ysgrifennodd dair drama i gwrdd â gwahanol geisiadau, a unwyd fel The War Plays . Mae’r gyntaf, Red Black and Ignorant (a ysgrifennwyd ar gyfer Gŵyl wedi’i chysegru i George Orwell ), yn ddrama agitprop fer lle mae plentyn, a gafodd ei erthylu a’i losgi i farwolaeth gan y bomiau niwclear byd-eang, yn cyrraedd o’r dyfodol i gyhuddo'r gynulleidfa o'i lofruddiaeth. Mae'r ail, The Tin Can People (a ysgrifennwyd ar gyfer cwmni o brotestwyr ifanc), yn gwadu ideoleg marwolaeth y gymdeithas gyfalafol. Mae'r trydydd, Great Peace (ysgrifennwyd ar gyfer yr RSC) yn ail-greu gwaith byrfyfyr Palermo mewn dinas sydd wedi goroesi yn dilyn bomio niwclear.

Blynyddoedd hwyrach

[golygu | golygu cod]

Rhwng 1997 a 2008, archwiliodd dramâu Bond y weledigaeth dywyll o gymdeithas yn y dyfodol (yn 2077) lle mae bygythiadau chwalfa gymdeithasol bosib a rheolaeth fio-wleidyddol wedi dod yn real ac yn strwythurol. 

Bywyd personol a marwolaeth

[golygu | golygu cod]

Roedd Bond yn briod ag Elisabeth Pablé o 1971 hyd ei marwolaeth yn 2017. [4] Yr oeddynt yn byw yn Great Wilbraham, swydd Gaergrawnt. [3] [31]

Bu farw Bond yn Llundain ar 3 Mawrth 2024, yn 89 oed. [32]

Rhestr o weithiau

[golygu | golygu cod]

Dramâu

(Dyddiadau ysgrifennu, ac yna cyfarwyddwr, lleoliad a dyddiad première byd, os o gwbl)

  • The Pope's Wedding (1961–62) Keith Johnstone, Royal Court Theatre, London, 9 Rhagfyr 1962
  • Saved (1964) William Gaskill, English Stage Society, Royal Court Theatre, London, 3 Tachwedd 1965
  • Early Morning (1965–1967) William Gaskill, English Stage Society, Royal Court Theatre London, 31 Mawrth 1968
  • Narrow Road to the Deep North (1968) Jane Howell, Belgrade Theatre, Coventry, 24 Mehefin 1968
  • Black Mass (1970) David Jones, Lyceum Theatre, London, 22 Mawrth 1970
  • Passion "a Play for CND" (1971) Bill Bryden, au CND Festival of Life on Easter, Alexandra Park Racecourse, 11 Ebrill 1971
  • Lear (1969–1971) William Gaskill, Royal Court Theatre London, 29 Medi 1971
  • The Sea "comedi" (1971–72) William Gaskill, Royal Court Theatre London, 22 Mai 1973
  • Bingo "golygfeydd o arian a marwolaeth" (1973) Jane Howell & John Dove, Northcott Theatre, 14 Tachwedd 1973
  • The Fool "golygfeydd o gariad a bara" (1974) Peter Gill, Royal Court Theatre London, 18 Tachwedd 1975
  • A-A-America !: Grandma Faust "burlesque" a The Swing "rhaglen ddogfen" (1976) Jack Emery, Inter-Action's Ambiance Lunch-Hour Theatre Club, Almost Free Theatre, London. Grandma Faust: 25 Hydref; The Swing: 22 Tachwedd 1976
  • Stone "drama fer" (1976) Gerald Chapman, Gay Sweatshop, Institute of Contemporary Arts, London, 8 Mehefin 1976
  • The Woman "golygfeydd o ryfel a rhyddid" (1974–1977) Edward Bond, National Theatre (Olivier Stage), London, 10 Awst 1978
  • The Bundle neu New Narrow Road to the Deep North (1977) Howard Davies, Royal Shakespeare Company, The Warehouse Theatre, London, 13 Ionawr 1978
  • The Worlds (1979) Edward Bond, Newcastle University Theatre Society, Newcastle Playhouse, 8 Mawrth 1979
  • Restoration "pastorale" (1979–80) Edward Bond, Royal Court Theatre, London, 22 Gorffennaf 1981
  • Summer "drama Ewropeaidd" (1980–81) Edward Bond, National Theatre (Cottlesloe Stage), London, 27 Ionawr 1982
  • Derek (1982) Nick Hamm, Royal Shakespeare Company, The Other Place, Stratford On Avon, 18 Hydref 1982
  • Human Cannon (1979–1983) Dan Baron Cohen, Quantum Theatre Company, Manchester, 2 Chwefror 1986
  • The War Plays: Red Black and Ignorant (1983–84) Nick Hamm (as The Unknown Citizen), Royal Shakespeare Company, pour le festival "Thoughtcrimes", Barbican Pit, London, 19 Ionawr 1984; The Tin Can People (1984) Nick Philippou, Bread and Circus Theatre, Midlands Art Centre, Birmingham, 4 Mai 1984; Great Peace (1984–85) Nick Hamm, Royal Shakespeare Company, Barbican Pit, London, 17 Gorffennaf 1985: Nick Hamm, Royal Shakespeare Company, Barbican Pit, London, 25 Gorffennaf 1985
  • Jackets or The Secret Hand (1986) Keith Sturgess, Department of Theatre Studies, University of Lancaster, Nuffield studio, Lancaster, 24 Ionawr 1989
  • In the Company of Men (1987–88) Alain Françon (as La Compagnie des hommes), Théâtre de la Ville, Paris, 29 Medi 1992
  • September (1989) Greg Doran, Canterbury Cathedral, Canterbury, 16 Medi 1989
  • Olly's Prison (1990) (fersiwn llwyfan) Jorge Lavelli (as Maison d'arrêt), Festival d'Avignon, 15 Gorffennaf 1993
  • Tuesday (fersiwn llwyfan) Claudia Stavisky (fel Mardi), Théâtre de la Colline, Paris, 23 Tachwedd 1995
  • Coffee "trasiedi" (1993–94) Dan Baron Cohen, The Rational Theatre Company, Chapter, Caerdydd, 27 Tachwedd 1996
  • At the Inland Sea (1995) Geoff Gillham, Big Brum Theatre in Education Company, Broadway School, Aston, Birmingham, 16 Hydref 1995
  • Eleven Vests (1995–1997) Geoff Gillham, Big Brum Theatre in Education Company, Birmingham, 7 Hydref 1997
  • The Crime of the twenty-first Century (1996–1998) Leander Haussman (fel Das Verbrechen des 21. Jahrhunderts), Schauspielhaus, Bochum, 28 Mai 1999
  • The Children (1999) Claudette Bryanston, Classwork Theatre, Manor Community College, Cambridge, 11 Chwefror 2000
  • Have I None (2000) Chris Cooper, Big Brum Theatre-in-Education Company, Birmingham, 2 Tachwedd 2000
  • Existence (2002) (fersiwn llwyfan) Christian Benedetti, Studio Théâtre, Alfortville, 28 Hydref 2002
  • Born (2002–03) Alain Françon (fel Naître), Festival d'Avignon, 10 Gorffennaf 2006
  • The Balancing Act (2003) Chris Cooper, Big Brum Theatre yn Education Company, Birmingham, Hydref 2003
  • The Short Electra (2003–04) John Doona, Young People Drama Festival, 13 Mawrth 2004
  • People (2005), Alain Françon (fel "Les Gens") Théâtre Gérard Philipe, Paris, 13 Ionawr 2014
  • The Under Room (2005) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 9 Hydref 2005
  • <i id="mwA5Y"><b id="mwA5c">Chair</b></i>, fersiwn llwyfan (2005) Alain Françon (as Chaise) Festival d'Avignon, 18 Gorffennaf 2006
  • Arcade (2006) John Doona, Chester, 21 Medi 2006
  • Tune (2006) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 2007
  • Innocence (2008)
  • A Window (2009) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 12 Hydref 2009
  • There Will Be More (2010) (fersiwn cynnar o Dea) Adam Spreadbury-Maher, Good Night Out Presents, The Cock Tavern Theatre, 26 Hydref 2010
  • The Edge (2011) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 15 Hydref 2012
  • The Broken Bowl (2012) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 24 Ebrill 2012
  • The Angry Roads (2014) Chris Cooper, Big Brum Theatre in Education Company, 6 Hydref 2014
  • The Price of One (2016) Chris Cooper, Unifaun Theatre Productions & Teatru Manoel, Manoel Theatre, Valletta (Malta), 8 Ebrill 2016
  • Dea (2016) Edward Bond, Secombe Theatre (Sutton Theatres), Sutton, 26 Mai 2016

Dramâu teledu

  • Olly's Prison (1990), saethwyd ym mis Rhagfyr 1991 (Roy Battersby), a ddarlledwyd: BBC2, Mai 1993
  • Tuesday (1992), saethwyd ym mis Mawrth 1993 (Sharon Miller ac Edward Bond), a ddarlledwyd: BBC Schools Television, Mehefin 1993

Dramâu radio

  • Chair (2000), a ddarlledwyd: BBC Radio 4, 8 Ebrill 2000 (Turan Ali, Cyfarwyddwr/Cynhyrchydd)
  • Existence (2002), a ddarlledwyd: BBC Radio 4, Mai 2002 (Turan Ali, Cyfarwyddwr/Cynhyrchydd)

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]

Dyfyniadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Mccarrick, Jaki (2017-01-20). "Ideas of war, riot and murder – Theatre". TLS (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-06-28. "Regularly hailed as Britain’s greatest living playwright, [...]"
  2. ↑ Quirke, Kieron (17 November 2002). "Fringe theatre roundup". The Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 30 March 2021. "The French think Bond is among the greatest British playwrights and theatre's most important theorist since Brecht."
  3. ↑ 3.0 3.1 Coveney, Michael (5 March 2024). "Edward Bond obituary". The Guardian. Cyrchwyd 5 March 2024.
  4. ↑ 4.0 4.1 "Edward Bond, playwright whose sex and violence defeated the censor in the 1960s – obituary". The Daily Telegraph. 5 March 2024. Cyrchwyd 5 March 2024.
  5. ↑ 5.0 5.1 "Something of Myself" in David Davis (ed.): Edward Bond and the Dramatic Child, Edward Bond's Plays for Young People, London, Trentham Books, 2005
  6. ↑ 6.0 6.1 Coult 1979, tt. 13
  7. ↑ Hay & Roberts 1980, tt. 15
  8. ↑ 8.0 8.1 Coult 1979, tt. 12
  9. ↑ Coult 1979, tt. 14
  10. ↑ Hay & Roberts 1980, tt. 14–22
  11. ↑ 11.0 11.1 Hay & Roberts 1980
  12. ↑ Mangan 2018
  13. ↑ Spencer 1992
  14. ↑ Rademacher, Frances (1980). "Violence and the Comic in the Plays of Edward Bond" (yn en). Modern Drama 23 (3): 258–268. doi:10.1353/mdr.1980.0007. ISSN 1712-5286. https://muse.jhu.edu/article/497695/summary.
  15. ↑ 15.0 15.1 Billington, Michael (2014-02-19). "Never mind 1984: Michael Billington's top five theatrical dystopias". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2021-03-30. "I admit that the Bond I honour most is that of the masterly early plays: The Pope's Wedding, Saved, Bingo."
  16. ↑ "Edward Bond is back with a vengeance". Evening Standard (yn Saesneg). 2012-04-12. Cyrchwyd 2021-03-31.
  17. ↑ Nightingale, Benedict (2001-02-18). "THEATER; An English Playwright With Very Mixed Notices". The New York Times (yn Saesneg). ISSN 0362-4331. Cyrchwyd 2020-06-09.
  18. ↑ Editorial (2011-10-03). "In praise of... Edward Bond". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2020-07-02.
  19. ↑ Saunders, G. (2004). "Edward Bond & the celebrity of exile". Theatre Research International (Cambridge University Press) 29 (3): 256–266. doi:10.1017/S0307883304000665. http://centaur.reading.ac.uk/31332/2/31332EDWARD%20BOND%20AND%20THE%20CELEBRITY%20OF%20EXILE.pdf.
  20. ↑ Gardiner, Lyn (10 November 2005). "The Under Room, MAC, Birmingham". The Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 30 March 2021.
  21. ↑ Bond, Edward; Billingham, Peter (2007). "Drama and the Human: Reflections at the Start of a Millennium". PAJ: A Journal of Performance and Art 29 (3): 1–14. doi:10.1162/pajj.2007.29.3.1. ISSN 1520-281X. JSTOR 30131055. https://www.jstor.org/stable/30131055.
  22. ↑ Saved, Student Edition, with Commentary and Notes by David Davis, London, Methuen Drama, 2008
  23. ↑ Hay & Roberts 1980
  24. ↑ "Edward Bond, Saved, November 1965". The Guardian (yn Saesneg). 2003-04-23. Cyrchwyd 2022-12-06.
  25. ↑ Hay & Roberts 1980, tt. 65–69
  26. ↑ Hay & Roberts 1980, tt. 103
  27. ↑ Hay & Roberts 1978
  28. ↑ Spencer 1992
  29. ↑ Carlson, Marvin (1993-05-01). "In the Company of Men" (yn en). Theatre Journal 45 (2): 240–242. doi:10.2307/3208928. JSTOR 3208928. https://go.gale.com/ps/i.do?p=AONE&sw=w&issn=01922882&v=2.1&it=r&id=GALE%7CA13891545&sid=googleScholar&linkaccess=abs.
  30. ↑ Hay & Roberts 1978
  31. ↑ Bond, Edward; Billingham, Peter (September 2007). "Drama and the Human: Reflections at the Start of a Millennium". PAJ 29: 1–14. JSTOR 30131055. https://www.jstor.org/stable/30131055. Adalwyd 5 March 2024.
  32. ↑ Smith, Harrison (2024-03-08). "Edward Bond, British playwright who battled royal censors, dies at 89". The Washington Post (yn Saesneg). ISSN 0190-8286. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2024-07-01. Cyrchwyd 2024-03-08. His death was confirmed by a representative for his talent agency, Casarotto Ramsay & Associates, who said Mr. Bond died in London but did not share additional details.

Ffynonellau

[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]