Fianna Fáil
 | |
| Enghraifft o: | plaid wleidyddol  |
|---|---|
| Idioleg | Democratiaeth Gristnogol, pro-Europeanism, Irish republicanism |
| Label brodorol | Fianna Fáil |
| Dechrau/Sefydlu | 16 Mai 1926 |
| Sylfaenydd | Éamon de Valera |
| Aelod o'r canlynol | Alliance of Liberals and Democrats for Europe Party, Union for Europe of the Nations |
| Pencadlys | Dulyn |
| Enw brodorol | Fianna Fáil |
| Gwladwriaeth | Gweriniaeth Iwerddon |
| Gwefan | https://www.fiannafail.ie/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Fianna Fáil – An Páirtí Poblachtánach (Saesneg: Fianna Fáil – The Republican Party), y cyfeirir ati fel rheol fel Fianna Fáil ("Rhyfelwyr [Fianna] Iwerddon"), yw'r blaid wleidyddol fwyaf yng Ngweriniaeth Iwerddon ac Iwerddon gyfan gyda tua 55,000 o aelodau.
Fe'i sefydlwyd ym 1926 fel plaid radicalaidd weriniaethol ganol-chwith, ond erbyn heddiw mae hi'n blaid ganolaidd. Mae wedi dominyddu bywyd gwleidyddol Iwerddon ers y 1930au. Hi yw'r blaid fwyaf yn Dáil Éireann er 1932, ac mae hi wedi ffurfio'r llywodraeth saith o weithiau ers creu'r weriniaeth ym 1921: 1932–48, 1951–54, 1957–73, 1977–81, 82, 1987–94, ac o 1997 hyd heddiw. Yn nhermau tymhorau pleidiau mewn llywodraeth yng ngwledydd Ewrop, mae Fianna Fáil yn ail i Blaid Ddemocrataidd Sosialaidd Sweden yn unig. Micheál Martin yw ei harweinydd presennol.
Yn Senedd Ewrop, roedd Fianna Fáil yn aelod blaenllaw o'r grŵp Undeb dros Ewrop y Cenhedloedd, ond mae ei haelodaeth o'r grŵp gwleidyddol hwnnw wedi ennyn beirniadaeth o fewn ac y tu allan i'r blaid am fod gwerthoedd de-canol y grŵp hwnnw yn groes i werthoedd traddodiadol Fianna Fáil ei hun. Ymunodd Fianna Fáil â Chlymblaid y Rhyddfrydwyr a Democratiaid dros Ewrop yn 2009.
Arweinwyr
[golygu | golygu cod]- Éamon de Valera (1926–1959) -Ail Arlywydd Cyngor Gweithredol Saorstat Eireann, Taoiseach 1af a 3ydd Arlywydd Iwerddon
- Seán Lemass (1959–1966) - 3ydd Taoiseach
- Jack Lynch (1966–1979) - 4ydd Taoiseach
- Charles Haughey (1979–1992) - 6ed Taoiseach
- Albert Reynolds (1992–1994) - 8fed Taoiseach
- Bertie Ahern (1994–2008) - 10fed Taoiseach
- Brian Cowen (2008-2011) - 11fed Taoiseach
- Micheál Martin (2011-heddiw)
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Joe Ambrose (2006) Dan Breen and the IRA, Douglas Village, Cork : Mercier Press, ISBN 1-85635-506-3
- Bruce Arnold (2001) Jack Lynch: Hero in Crisis, Dulyn : Merlin. ISBN 1-903582-06-7
- Tim Pat Coogan (1993) De Valera : long fellow, long shadow, Llundain : Hutchinson, ISBN 0-09-175030-X
- Joe Joyce and Peter Murtagh (1983) The Boss: Charles J. Haughey in government, Swords, Dulyn : Poolbeg Press, ISBN 0-905169-69-7
- F.S.L. Lyons (1985) Ireland Since the Famine, Llundain : FontanaPress, ISBN 0-00-686005-2
- Dorothy McCardle (1968) The Irish Republic. A documented chronicle of the Anglo-Irish conflict and the partitioning of Ireland, with a detailed account of the period 1916-1923, etc., ISBN 0-552-07862-X
- T. Ryle Dwyer (2001) Nice fellow : a biography of Jack Lynch, Cork : Mercier Press, ISBN 1-85635-368-0
- T. Ryle Dwyer (1999) Short fellow : a biography of Charles J. Haughey, Dulyn : Marino, ISBN 1-86023-100-4
- T. Ryle Dwyer, (1997) Fallen Idol : Haughey's controversial career, Cork : Mercier Press, ISBN 1-85635-202-1
- Raymond Smith (1986) Haughey and O'Malley : The quest for power, Dulyn : Aherlow, ISBN 1-87013-800-7
- Tim Ryan (1994) Albert Reynolds : the Longford leader : the unauthorised biography, Dulyn : Blackwater Press, ISBN 0-86121-549-4
- Dick Walsh (1986) The Party : inside the Fianna Fáil, Dulyn : Gill & Macmillan, ISBN 0-7171-1446-5