Henry Rowlands (hynafiaethydd)
| Henry Rowlands | |
|---|---|
| Ganwyd | 1655  |
| Bu farw | 21 Tachwedd 1723 |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | archeolegydd, anthropolegydd, hanesydd |
Clerigwr Anglicanaidd a hynafiaethydd o Gymru oedd Henry Rowlands (1655 – 21 Tachwedd 1723). Mae'n mwyaf adnabyddus fel awdur Mona Antiqua Restaurata.
Bywgraffiad
[golygu | golygu cod]Ganed Rowlands yn Llanedwen, Ynys Môn, a chredir iddo gael ei addysgu gartref. Cafodd ei ordeinio yn offeiriad yn 1682, a chafodd fywoliaeth Llanfairpwll a Llantysilio. Yn 1692 cafodd fywoliaeth Llanidan ac eraill yn yr ardal yma.
Ysgrifennodd amryw o lyfrau, ond ei brif waith oedd Mona Antiqua Restaurata, a gyhoeddwyd yn Nulyn yn 1723, gydag ail argraffiad yn 1766. Roedd y llyfr yn trafod hynafiaethau Ynys Môn ac yn ceisio profi mai Môn oedd prif sedd y Derwyddon. Bu'r llyfr yn ddylanwadol iawn, a bu Rowlands yn llythyru ag Edward Lhuyd ac eraill.
Ysgrifennodd yn ogystal draethawd ar hanes plwyfi Môn (yn Lladin), sy'n ffynhonnell hanes lleol bwysig.
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Brynley F. Roberts, 'Henry Rowlands' yn, Bedwyr Lewis Jones (gol.), Gwŷr Môn (Cyngor Gwlad Gwynedd, 1979)
- Henry Rowlands, 'Mona Antiqua Restaurata, 1723' (ail-argraffwyd gan Redesmere Press / Llyfrau Magma, 1993)