Protocol Alma-Ata

Protocol Alma-Ata

Enghraifft o:	constitutive treaty
Rhan o	Diddymiad yr Undeb Sofietaidd
Rhagflaenwyd gan	Cytundebau Belovezh
Olynwyd gan	Declaration of the USSR Council of the Republics regarding the establishment of the Commonwealth of Independent States
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

peidied drysu â Datganiad Gofal Iechyd Sylfaenol Alma-ata yn 1978

Leonid Kravchuk, Nursultan Naszrbayev, Boris Yeltsin a Stanislau Shushkevich (ch-dde) yn dilyn cyhoeddi Datganiad Alma Ata

Arwyddo Protocol sefydlu Cymanwlad y Gwladwriaethu Annibynnol yn Alma-Ata, 1991

Protocol Alma-Ata neu Datganiad Alma-Ata 1991 (Rwsieg: Алма-Атинская декларация) yw dogfen sefydlol Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol (CIS), sef sefydliad rhyngwladol a gwmpasodd nifer o gyn-weriniaethau'r Undeb Sofietaidd wedi i'r Undeb gomiwnyddol hwnnw ddod i ben y flwyddyn honno.

Hanes

Gyda Datganiad Alma Ata ar 21 Rhagfyr 1991, cadarnhaodd penaethiaid gwladwriaeth Rwsia a deg gweriniaeth olynol arall yr Undeb Sofietaidd - Armenia, Aserbaijan, Belarws, Casachstan, Cirgistan, Moldofa, Tajicistan, Tyrcmenistan, Wcráin ac Wsbecistan y datganiad a wnaed yn flaenorol ar 8 Rhagfyr 1991 gan Stanislau Shushkevich ar gyfer Belarws, Boris Yeltsin ar gyfer Rwsia a Leonid Kravchuk ar gyfer Wcráin yng Nghytundebau Belovezh bod “yr Undeb Sofietaidd fel realiti geowleidyddol … yn dod â'i fodolaeth i ben”, ac ymunasant â Chymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol a sefydlwyd o dan Erthygl 1 o Gytundebau Belovezh^[1] oedd eisoes yn cynnwys Rwsia, Belarws a'r Wcráin. Arwyddwyd y Datganiad ym mhrifddinas Kazakhstan, a alwyd yn Alma-Ata ar y pryd, ond Almaty heddiw.

Roedd Datganiad Alma-Ata yn un o'r digwyddiadau pwysig olaf yn ystod diddymiad yr Undeb Sofietaidd ac ehangodd y CIS yn sylweddol. Ni arwyddodd Georgia, Estonia, Latfia na Lithwania y datganiad: tynnodd cyn Weriniaeth Sofietaidd Georgia yn ôl yn gynharach, gan ddatgan annibyniaeth ar 9 Ebrill 1991; nid oedd cynrychiolwyr o'r tair genedl Baltig yn bresennol gan nad oeddent yn ystyried eu hunain yn daleithiau olynol i'r Undeb Sofietaidd. Fodd bynnag, cymerodd Georgia ran yn y gynhadledd fel sylwedydd^[2] ac ymunodd â'r CIS yn 1993^[3] yn unig, ond gadawodd eto yn 2009.^[4]

Cytundeb ar Gynghorau Penaethiaid Gwladwriaethau a Llywodraeth

Daeth cytundeb dros dro ar aelodaeth ac ymddygiad Cynghorau Penaethiaid Gwladwriaethau a Llywodraeth i ben rhwng aelodau Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol ar 30 Rhagfyr, 1991.

Cytundeb ar Heddluoedd Strategol

Daeth i ben rhwng yr 11 aelod o Gymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol ar 30 Rhagfyr, 1991.

Cytundeb ar y Lluoedd Arfog a Milwyr y Ffin

Daeth i ben rhwng aelodau Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol ar 30 Rhagfyr, 1991.

Arfau Niwclear

Llofnodwyd cytundeb ar wahân rhwng Belarws, Kazakhstan, Rwsia, ac Wcráin "Ynghylch mesurau cydfuddiannol mewn perthynas ag arfau niwclear".^[5]

Testun

Mae Cyfeiriad B o Gazette Cyfraith Ffederal Gweriniaeth Ffederal yr Almaen dyddiedig Chwefror 8, 2006 yn cyfeirio at y datganiad mewn detholiadau fel a ganlyn:

“Gyda chreu Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol, mae Undeb y Gweriniaethau Sosialaidd Sofietaidd yn peidio â bodoli. Mae aelodau’r gymuned, yn unol â’u gofynion cyfansoddiadol, yn gwarantu cyflawni rhwymedigaethau rhyngwladol sy’n deillio o gytundebau a chytundebau’r Undeb Sofietaidd gynt.”

Dolenni

• THE END OF THE SOVIET UNION; Text of Accords by Former Soviet Republics Setting Up a Commonwealth erthygl yn y New York Times, 23 Ionawr 1991
• Soviet Leaders Recall ‘Inevitable’ Breakup Of Soviet Union yn Radio Free Europe, 8 Rhagfyr 2006

Cyfeiriadau

1. Россия, Украина и Беларусь создают Содружество Независимых Государств. Yn: Интерфакс. Cyrchwyd ar 7 Ionawr 2022.
2. Yehuda Z. Blum Russia Takes Over the Soviet Union’s Seat at the United Nations Archifwyd 2019-06-01 yn y Peiriant Wayback. Yn: European Journal of International Law, 1992, S. 351. Cyrchwyd ar 8 Ionawr 2022.
3. Commonwealth Of Independent States. Yn: WorldAtlas. Cyrchwyd ar 8 Ionawr 2022.
4. Georgia Finalizes Withdrawal From CIS. In: RadioFreeEurope Radio Liberty. Cyrchwyd ar 8 Ionawr 2022.
5. (Угода про спільні заходи щодо ядерної зброї). Verkhovna Rada. 21 December 1991