Trên Rola-bola

Trên Rola-bola
Mathreid ffair Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae trên rola-bola,[1] ffigar-êt, trên roler-coster, trên tonnau (Saesneg: roller coaster) i'w gael mewn ffeiriau a pharciau antur. Mae fel rheilffordd arferol, ond mae'r ffordd ei hun yn codi ac yn cwympo'n sydyn iawn, i greu gwefr sy'n gyfuniad o ofn a difyrrwch yn y teithwyr. Does dim term Cymraeg safonol na chydnabyddedig ar gyfer y roller-coaster Saesneg.[2][3]

Mae'r Rola-bola yn reid ffair ac yn atyniad mawr mewn parciau hamdden a ffeiriau. Rhodd LaMarcus Adna Thompson freinlen ar y trên rola-bola cyntaf ar 20 Ionawr 1865 mewn perthynas â'r 'Switchback Railway' a agorodd flwyddyn ynghynt yn ffair atyniad Coney Island yn Efrog Newydd.[4][5]. Yn y bôn, system reilffordd arbenigol, mae gan y rheilen donnau reilffordd sy'n esgyn ac yn cwympo ar hyd patrymau a grëwyd yn arbennig, weithiau gyda gwrthdroadau.[6] Nid yw'r gylchdaith o reidrwydd yn gylch llawn, er bod rhai puryddion yn mynnu y dylai. Mae gan y mwyafrif o fatiau diod rholer gerbydau ar gyfer dau, pedwar neu chwech o deithwyr, lle maen nhw'n teithio ar hyd y gylchfan.[7]

Hanes

[golygu | golygu cod]

Cafodd y rola-bola cyntaf eu hysbrydoli gan 'gwsg y gaeaf yn Rwsia, yn enwedig o amgylch St Petersburg, yr adeiladwyd bryniau iâ yn arbennig ar ei gyfer.[8] Yn hwyrach, ym 1784, dywedir i Ymerodres Rwsia, Catrin Fawr noddi codi bryncyn sled yng ngerddi ei phalas yn Oranienbaum yn St. Petersburg.[9] Ar ddiwedd y 18g daethant yn boblogaidd a chopïodd entrepreneuriaid mewn mannau eraill y syniad, gan ddefnyddio cerbydau ar olwynion ar reilffyrdd. Un o'r cwmnïau hyn oedd 'Les Montagnes Russes à Belleville', a oedd wedi bod yn adeiladu ac yn gweithredu ffordd disgyrchiant ym Mharis er 1812.

Y rola-bola cyntaf ar ei ffurf gyfoes oedd y Promenades Aériennes, a agorodd yn y Parc Beaujon, Paris ar 8 Gorffennaf 1817.[10] Mae'n debyg i'r rheilffordd gyntaf gyda chylch y mae'r beiciwr am gyfnod gwrthdro ei hadeiladu hefyd ym Mharis, ym 1846 o ddyluniad Seisnig, gyda sled un olwyn wedi'i gyrru mewn cylch o 4 metr mewn diamedr. Nid oedd yr un o'r ffyrdd hynny ar gau.

Ffeithiau difyr

[golygu | golygu cod]

Rola-bola dur

Uchaf: Kingda Ka 139 m - Six Flags, New Jersey (2005)
Hiraf: Dragon Dragon 2000 2479 m - Nagashima Spaland Mie, Siapan (2000)
Cyflymaf: Kingda Ka 206 km / awr - Six Flags New Jersey (2005)
Y Cwymp Hiraf: Kingda Ka 127 m - Six Flags, New Jersey (2005)

Rola-bola pren

Uchaf: Son Of Beast 66 m - Kings Island, Cincinnati, Ohio (2000) - Mae Son of Beast, oherwydd nad yw ei ddolen ddur, yn cael ei chydnabod fel gwir roller coaster pren.
Hiraf: Bwystfil 2255 m - Kings Island, Cincinnati, Ohio (1979)
Cyflymaf: Son Of Beast 126 km / h - Kings Island Cincinnati, Ohio (2000)
Y Cwymp Hiraf: Son Of Beast 65 m - Kings Island Cincinnati, Ohio (2000)
Serthaf: Balder gyda gradd o 70 - Liseberg (2003)
Yr hynaf: Hullámvasút a adeiladwyd ym 1922, ers hynny ar waith, dim ond y man cychwyn a adeiladwyd o'r newydd yn 2000 ar y ffurf wreiddiol - Hwngari, Budapest, Parc Difyrion
  • Promenades Aériennes yn Jardin Beaujon, Paris, tua 1820
    Promenades Aériennes yn Jardin Beaujon, Paris, tua 1820
  • Rheilffordd Wave yn Movie World, Awstralia
    Rheilffordd Wave yn Movie World, Awstralia
  • Reidio trwy lygad teithiwr Xpress, parc antur Walibi, yr Iseldiroedd

Trenau tonnau Cymru

[golygu | golygu cod]

Ceir enghreifftiau o drenau tonnau, trên rola-bola, yng Nghymru o fewn ffeiriau adloniant sefydliadol a hefyd, fel fersiynau llai, mewn ffeiriau tymhorol teithiol.

Trên Rola-bola Sefydlog

[golygu | golygu cod]

Trên Rola-bola Aberystwyth gynt

[golygu | golygu cod]

Ceir cofnod o switch-back railway (term arall am roller-coaster a ddefnyddiwyd yn y Saesneg) fodoli yn Aberystwyth ar ddiwedd y 19g. Mewn erthygl yn y Welsh Gazette & West Wales Advertiser 17 Awst 1899, nodwyd bod "a good number of gay-hearted young men and maidens patronise the recently completed switchback railway." Roedd y trên rola-bola cynnar yma ar ochr ogleddol copa Craig-glais ("Consti"), tu cefn y Camera Obscura. Nid yw yno bellach.[13]

Damwain angheuol

[golygu | golygu cod]

Ar 15 Ebrill 2004 bu farw Hayley Williams, 16 oed, o Bont-y-pŵl, wedi iddi ddisgyn 30 meter o reid yr 'Hydro' yn Mharc Thema Oakwood ger Dinbych-y-pysgod, Sir Benfro. Er nad oedd yr Hydro yn drên rola-bola draddodiadol, o ran nad oedd yn ffigwr-wyth, gyda chylchdaith crwn, ond yn hytrach yn reit ar siâp pedol, roedd ei nodweddion yr un peth fel arall i reid trên tonnau.

Digwyddodd y ddamwain yn ystod gwyliau'r Pasg. Roedd Hayley wedi bod ar wyliau efo'i mam a'i chwaer mewn carafán yn Sir Benfro. Roedd yn gerddor talentog a chafodd recordiad ohoni'n canu a darn gyfansoddodd hi ar gyfer ei arholiad TGAU eu chwarae yn y gwasanaeth. Clywodd y gwrandawiad yn Aberdaugleddau ddydd Mawrth fod y ferch ysgol wedi dioddef anafiadau i'w chorff a achosodd waedu mewnol. Ddydd Llun, y diwrnod cyntaf yn ôl yn yr ysgol wedi gwyliau'r Pasg, cafwyd gwasanaeth yn Ysgol Gatholig St Alban, Pont-y-pŵl, i helpu ei chyd-ddisgyblion i ddod i delerau â'u colled. Bu'n rhaid cau'r Hydro dros dro.[14] Cafodd cwmni Oakwood Leisure, oedd yn rhedeg yr atyniad pan fu Hayley farw, ddirwy o £250,000 ar ôl cyfaddef nad oedd staff wedi sicrhau fod teithwyr wedi eu diogelu ar y reid.[15]

  • Trên rola-bola Megafobia, ym Mharc Thema Oakwood, Sir Benfro
    Trên rola-bola Megafobia, ym Mharc Thema Oakwood, Sir Benfro
  • Taith Space ym Mharc Thema Oakwood
    Taith Space ym Mharc Thema Oakwood
  • Rola-bola Speed ym Mharc Thema Oakwood
    Rola-bola Speed ym Mharc Thema Oakwood
  • Cip ar Ffair Bleser Ynys y Barri sy'n cynnwys trên rola-bola
    Cip ar Ffair Bleser Ynys y Barri sy'n cynnwys trên rola-bola

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ https://twitter.com/GwylDewiAber/status/1439683042075942916
  2. ↑ https://www.jiscmail.ac.uk/cgi-bin/webadmin?A2=WELSH-TERMAU-CYMRAEG;3fe631a8.1411
  3. ↑ https://www.facebook.com/groups/8576703359/posts/10157280057148360/
  4. ↑ "Gravity switch-back railway; US patent# 332762". Cyrchwyd May 28, 2017.
  5. ↑ "First roller coaster in America opens - Jun 16, 1884 - HISTORY.com". HISTORY.com. Cyrchwyd 2016-12-30.
  6. ↑ "Definition of roller coaster in English". Oxford Living Dictionaries. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-10-05. Cyrchwyd May 28, 2017.
  7. ↑ "Roller Coaster Glossary – Roller Coasters". www.ultimaterollercoaster.com.
  8. ↑ Coker, Robert (2002). Roller Coasters: A Thrill Seeker's Guide to the Ultimate Scream Machines. New York: Metrobooks. 14. ISBN 1-58663-172-1.
  9. ↑ Bennett, David (1998). Roller Coaster: Wooden and Steel Coasters, Twisters and Corkscrews. Edison, New Jersey: Chartwell Books. 9. ISBN 0-7865-0885-X.
  10. ↑ Fierro, Alfred, Histoire et Dictionnaire de Paris p. 613
  11. ↑ https://www.visitwales.com/attraction/adventure-or-themed-attraction/coney-beach-pleasure-park-944470
  12. ↑ https://www.walesonline.co.uk/whats-on/whats-on-news/new-rollercoaster-opened-middle-welsh-13007602
  13. ↑ https://twitter.com/GwylDewiAber/status/1439683042075942916
  14. ↑ http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_3650000/newsid_3655500/3655557.stm
  15. ↑ https://www.bbc.co.uk/cymrufyw/33104420

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]