William Nathaniel Jones

William Nathaniel Jones
Ganwyd	20 Mawrth 1858  Llandybïe
Bu farw	24 Mai 1934  Llanwrtyd
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	gwleidydd, arwerthwr
Swydd	Aelod o 34ydd Senedd y Deyrnas Unedig
Plaid Wleidyddol	Plaid Ryddfrydol

Roedd William Nathaniel Jones, (20 Mawrth 1858 - 24 Mai 1934), oedd yn cael ei adnabod gan amlaf fel W. N. Jones yn arwerthwr, swyddog milwrol gwirfoddol ac yn wleidydd Cymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol Rhyddfrydol Caerfyrddin rhwng 1928 a 1929. ^[1]

Cefndir

Ganwyd W N Jones yn nhafarn y Raven Inn, Llandybïe yn fab i William Jones, Arwerthwr ac Elizabeth (née Francis), tafarnwraig, ei ail wraig. Cafodd ei fedyddio yn Eglwys Crist Cwmaman ar 13 Chwefror 1859 ^[2]. Er iddo gael ei fedyddio yn Eglwys y plwyf roedd yn aelod selog gyda'r Wesleaid, yn bregethwr cynorthwyol i'r enwad ac yn oruchwyliwr cylchdaith Wesleaidd Llandybie. Bu'n un o'r cynrychiolwyr lleyg Cymreig i Gynhadledd Methodistiaid Prydain Fawr ar sawl achlysur ^[3]

Pan oedd tua 3 mlwydd oed bu farw ei dad, ail briododd ei fam a gŵr o'r enw Thomas Bullen.

Ar ôl cael addysg elfennol leol ymadawodd Jones a'r ysgol pan oedd tua 12 mlwydd oed.

Teulu

Priododd Jones, ym 1881 a Margaret Jane, merch Thomas Francis, Llandeilo, a bu iddynt ddau fab a merch a oroesodd a dau blentyn arall a fu farw yn eu plentyndod. ^[4]

Gyrfa

Hysbyseb Jones ei fod wedi etifeddu busnes ei dad ^[5]

Wedi ymadael a'r ysgol cafodd Jones ei swydd gyntaf fel bachgen y post yng ngwaith tunplat yn Llansawel. Ar ôl hynny bu'n gweithio am gyfnod i gwmni rheilffordd y Great Western. Pan fu farw tad Jones ym 1861 aeth ei fusnes arwerthu i'w fab hynaf Herbert Nathaniel Jones(1837-1880), hanner brawd William Nathaniel. Pan fu farw Herbert ym 1880 etifeddodd William y busnes.

Daeth yn arwerthwr llwyddiannus iawn, o'r elw cafodd o'i fusnes arwerthu buddsoddodd yng ngwaith tunplat Tir-y-dail, agorodd pwll glo Tir-y-dail a phrynodd gwaith dur Birchgrove Abertawe.^[6] Bu'n sefydlydd a chyfarwyddwr gwaith nwy Rhydaman. Daeth yn hynod gyfoethog!^[7]

Gyrfa gyhoeddus

Pwyllgor Ysbyty Meddwl Caerfyrddin 1915. Mae Jones yn canol union y rhes blaen gyda'i freichiau wedi eu plethu dros ei fol

Chwaraeodd Jones ran amlwg ym mywyd cyhoeddus Sir Gaerfyrddin. Roedd yn Ynad Heddwch,^[8] roedd yn Lefftenant-cyrnol ym Mataliwn Gwirfoddolwyr Sir Gaerfyrddin ^[9], roedd yn aelod o fyrddau llywodraethol nifer o sefydliadau addysg gan gynnwys Ysgol, Llandybïe, Ysgol Ganolradd, Llandeilo a Choleg Prifysgol Cymru Aberystwyth. ^[3]. Roedd yn aelod o fwrdd carthffosiaeth Dyffryn Aman, ^[10] yn gadeirydd ysbyty iechyd meddwl Sir Gaerfyrddin ac yn aelod o bwyllgor tloty'r sir.

Bu'n aelod o Gyngor Trefol Dyffryn Aman ac yn aelod o Gyngor Sir Gaerfyrddin o'i sefydlu hyd ei farwolaeth, gan wasanaethu fel ei gadeirydd ym 1897. Gan fod 1897 yn flwyddyn jiwbilî diemwnt y Frenhines Fictoria gafodd Jones gynrychioli'r sir yn y dathliadau ym Mhalas Buckingham.^[3] Gwasanaethodd fel Uchel Siryf Sir Gaerfyrddin ym 1924.^[11]

Ym 1926, ymunodd Syr Alfred Mond,^[12] AS Rhyddfrydol Sir Gaerfyrddin, a'r Blaid Geidwadol. Dewiswyd Jones i fod yr ymgeisydd Rhyddfrydol i'w herio yn yr etholiad Cyffredinol nesaf. Beth bynnag, ni fu'n rhaid i Jones aros tan yr etholiad cyffredinol nesaf gan fod Mond wedi ei ddyrchafu i Dŷ'r Arglwyddi ym 1928 gan achosi isetholiad yng Nghaerfyrddin. Llwyddodd Jones i gadw'r sedd i'w blaid o drwch y blewyn. Dim ond 47 pleidlais oedd rhyngddo ef a'r ymgeisydd Lafur Daniel Hopkin.

Isetholiad Caerfyrddin 1928 Nifer y pleidleiswyr 37,482
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	William Nathaniel Jones	10,201	35.5
	Llafur	Daniel Hopkin	10,154	35.4
	Ceidwadwyr	Syr Courtenay Cecil Mansel	8,361	29.1
Mwyafrif			47	0.1
Y nifer a bleidleisiodd			30,316	76.6
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Yn etholiad cyffredinol 1929 bu Hopkin a'r Blaid Lafur yn fuddugol a chollodd Jones ei sedd ar ôl dim ond blwyddyn o wasanaeth fel Aelod Seneddol.

Marwolaeth

Bu farw yn sydyn wrth fynd i dal trên yn Llanwrtyd yn 76 mlwydd oed. ^[13] Claddwyd ei weddillion ym mynwent plwyf Llandybïe.

Cyfeiriadau

1. "Jones, Lt-Col William Nathaniel, (1858–24 May 1934), DL; JP". WHO'S WHO & WHO WAS WHO. doi:10.1093/ww/9780199540884.013.u212103. Cyrchwyd 2021-04-06.
2. Cofrestr Bedydd Eglwys Christ Cwmaman Tud 28 Rhif 217 1859, January 13th William Nathaniel son of William Jones Raven Inn, Auctioneer and Elizabeth Gwasanaeth Archifau Cymru
3. Y winllan, Cyf. LIV rhif. 10 - Hydref 1901 tud 238 Cynrychiolwyr Lleygol Cymreig Cynadledd 1901 adalwyd 6 Ebrill 2021
4. Yr Archif Genedlaethol, Cyfrifiad 1911 ar gyfer Dyffryn, Rhydaman Cyfeirnod RG14/32982; Rhif: 1
5. "Advertising - South Wales Daily News". David Duncan and Sons. 1880-05-29. Cyrchwyd 2021-04-06.
6. "Ammanford, Carmarthenshire web site". www.users.ic24.net. Cyrchwyd 2021-04-06.
7. AN ABERLASH MILLIONAIRE adalwyd 6 Ebrill 2021
8. "Justices Of The Peace (Carmarthenshire Advisory Committee) - Monday 24 February 1930 - Hansard - UK Parliament". hansard.parliament.uk. Cyrchwyd 2021-04-06.
9. "NEW VOLUNTEER OCI - Llanelly Star". Brinley R. Jones. 1917-07-14. Cyrchwyd 2021-04-06.
10. "THE AMMANFORD BILL - The Cambria Daily Leader". Frederick Wicks. 1915-03-25. Cyrchwyd 2021-04-06.
11. "Page 2415 | Issue 32920, 21 March 1924 | London Gazette | The Gazette". www.thegazette.co.uk. Cyrchwyd 2021-04-06.
12. "Mond, Alfred Moritz, first Baron Melchett (1868–1930), industrialist, financier, and politician". Oxford Dictionary of National Biography. doi:10.1093/ref:odnb/35064. Cyrchwyd 2021-04-06.
13. "Ex-M.P. Drops Dead." Daily Telegraph, May 25, 1934 Gale Primary Sources mynediad llyfrgelloedd cyhoeddus. Adalwyd 6 Ebrill 2021

Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd: Syr Alfred Mond	Aelod Seneddol Caerfyrddin 1928 – 1929	Olynydd: Daniel Hopkin