Τα πρώτα σοβιετικά αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού ήταν βομβαρδιστικά, όπως το Tupolev Tu-16 και το Myasishchev M-4, που είχαν μετατραπεί για να καλύψουν τον συγκεκριμένο ρόλο. Η απόδοσή τους δεν ήταν ικανοποιητική και έτσι το 1968 αποφασίστηκε να αναπτυχθεί ένα νέο ιπτάμενο τάνκερ με βάση το Il-76. Το αεροσκάφος που προέκυψε επίσης κρίθηκε ανεπαρκές, καθώς μπορούσε να μεταφέρει μόνο δέκα τόνους καυσίμων για τον ανεφοδιασμό άλλων αεροσκαφών. Εν τέλει επιλέχθηκε το βελτιωμένο Il-76 MD ως βάση διότι μπορούσε να μεταφέρει μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμων.[4]
Το πρωτότυπο πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση στις 26 Ιουνίου 1983 και ο τύπος εντάχθηκε σε υπηρεσία με την Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία δύο χρόνια αργότερα, το 1987. Οι εργασίες συνεχίστηκαν με σκοπό την ανάπτυξη του βελτιωμένου Il-78M που θα μπορούσε να μεταφέρει μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμων. Ένα Il-78M πέταξε για πρώτη φορά στις 7 Μαρτίου 1987. Τα Il-78 παράγονταν στην Τασκένδη και στα 1984-1993 κατασκευάστηκαν 32 αεροσκάφη της βασικής έκδοσης, 13 βελτιωμένα Il-78M καθώς και ένα Il-78E που πωλήθηκε στη Λιβύη.[4]
Όντας βασισμένο στο μεταγωγικό Il-76MD, το Il-78 διατηρεί τη γενική του διαμόρφωση. Ο ουραίος πυργίσκος του μεταγωγικού αφαιρέθηκε και στη θέση του πολυβολητή κάθεται ο χειριστής του συστήματος εναέριου ανεφοδιασμού. Μπορεί να μεταφέρει καύσιμα από τις εσωτερικές δεξαμενές του καθώς και από δύο αφαιρούμενες δεξαμενές που βρίσκονται στο χώρο μεταφοράς φορτίου. ο βασικό Il-78 μπορεί να μεταφέρει το πολύ 57,7 τόνους καυσίμου ή 85,7 τόνους με τις πρόσθετες δεξαμενές, ενώ το Il-78M μπορεί να μεταφέρει έως και 105,7 τόνους.[4]
Δυνατότητα μεταφοράς καυσίμου (σε τόνους)[5][6][7]
Il-78 της Ρωσικής Αεροπορίας κατά την διάρκεια επίσκεψης στις ΗΠΑ.
Il-78 του 203ου Αεροπορικού Συντάγματος Εναέριου Ανεφοδιασμού της Φρουράς.
Il-78
Αρχική έκδοση παραγωγής, βασισμένη στο Il-76MD. Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως συμβατικό μεταγωγικό αεροσκάφος εφόσον αφαιρούνταν οι επιπρόσθετες δεξαμενές μεταφοράς καυσίμου.[4]
Il-78M
Τα Il-78M εντάχθηκαν σε υπηρεσία το 1987 και ήταν αποκλειστικά αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού καθώς δεν διέθεταν την οπίσθια θύρα φορτοεκφόρτωσης των μεταγωγικών ή άλλο εξοπλισμό για τον χειρισμό φορτίων. Επίσης οι δεξαμενές καυσίμου ήταν μόνιμα εγκατεστημένες στα αεροσκάφη, χωρίς δυνατότητα αφαίρεσής τους. Η μέγιστη ποσότητα καυσίμων που μπορούν να μεταφέρουν είναι 138 τόνοι, εκ των οποίων έως και 105,7 τόνοι μπορούν να διατεθούν για τον ανεφοδιασμό άλλων αεροσκαφών.[8]
Il-78-2
Αναβαθμισμένη έκδοση του Il-78/78M, στην οποία αξιοποιούνται ορισμένα τμήματα πανομοιότυπα με αυτά των νεώτερων Il-78M-90A και Il-76MD-90A προκειμένου να αυξηθεί η διάρκεια ζωής των αεροσκαφών από τα τριάντα στα σαράντα χρόνια. Το πρώτο εκσυγχρονισμένο αεροσκάφος ολοκληρώθηκε στις 25 Αυγούστου 2019.[9]
Il-78M-90A (Il-478)
Αναβαθμισμένη έκδοση που έχει σαν βάση το Il-76MD-90A. Το πρώτο πρωτότυπο ολοκληρώθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2017[10] και πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση στις 25 Ιανουαρίου 2018.[11] Στις 12 Δεκεμβρίου 2020 υπογράφηκε σύμβαση για την προμήθεια δέκα αεροσκαφών.[12]
Εξαγωγική έκδοση για την Ινδική Πολεμική Αεροπορία. Το 2002 παραγγέλθηκαν έξι αεροσκάφη τα οποία κατασκεύασε το εργοστάσιο της Τασκένδης χρησιμοποιώντας διαθέσιμα τμήματα από αεροσκάφη που παρέμεναν ημιτελή. Μπορούν να ανεφοδιάσουν αεροσκάφη ρωσικής αλλά και δυτικής προέλευσης.[4]
Η Πολεμική Αεροπορία της Αλγερίας αγόρασε έξι ουκρανικά Il-78 το 1998. Τα αεροσκάφη αυτά παραδόθηκαν μεταξύ 1998 και 2003, αφού πρώτα πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησής τους στην Ρωσία.[4] Το 2017 τέσσερα εξ αυτών παρέμειναν ενεργά με την Αεροπορία της Αλγερίας.[15]
Το 2001 η Πολεμική Αεροπορία της Ανγκόλας παράγγειλε ένα αεροσκάφος από την Ουκρανία. Ο εξοπλισμός για τον εναέριο ανεφοδιασμό αφαιρέθηκε και το αεροσκάφος μετατράπηκε στο πρώτυπο του μεταγωγικού Il-76TD πριν παραδοθεί στην αφρικανική χώρα το 2003.[20][4] Το συγκεκριμένο αεροσκάφος διαλύθηκε για σκραπ το 2014.[4]
Η Ουκρανική Πολεμική Αεροπορία παρέλαβε 21 αεροσκάφη έπειτα από την διάλυση της ΕΣΣΔ. Ορισμένα εξ αυτών μετατράπηκαν σε μεταγωγικά, ενώ άλλα πωλήθηκαν σε άλλες χώρες όπως η Ινδία και το Πακιστάν.[20][21]