Έριχ Μέντελσον

Έριχ Μέντελσον
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Erich Mendelsohn (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση	21  Μαρτίου 1887[1][2][3] Όλστιν[4]
Θάνατος	15  Σεπτεμβρίου 1953[1][2][3] ή 16  Σεπτεμβρίου 1953[5] Σαν Φρανσίσκο[6]
Χώρα πολιτογράφησης	Ηνωμένο Βασίλειο Γερμανία Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής[7]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γερμανικά[2][8]
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Μονάχου Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου[9] Πανεπιστήμιο του Βρότσουαφ[9] Πολυτεχνείο του Βερολίνου[9]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αρχιτέκτονας[10][11][12] φωτογράφος
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ
Αξιοσημείωτο έργο	Einstein Tower[13] Petersdorff Department Store
Περίοδος ακμής	- 1953
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Υποτροφία Γκούγκενχαϊμ (1943)[9]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Έριχ Μέντελσον (Erich Mendelsohn, 21 Μαρτίου 1887 - 15 Σεπτεμβρίου 1953) ήταν Γερμανός αρχιτέκτονας που έζησε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, και που το έργο του μπορεί να ενταχθεί στο μοντέρνο κίνημα της αρχιτεκτονικής.

Βιογραφία

Ο Έριχ Μέντελσον γεννήθηκε στις 21 Μαρτίου 1887, στην πόλη Αλενστάιν της Ανατολικής Πρωσίας. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και η μητέρα του μουσικός. Ο Έριχ και τα πέντε αδέλφια του μοιράζονταν τον ίδιο ενθουσιασμό για τη μουσική με τη μητέρα τους, ενώ όμως εκείνα ήθελαν να ασχοληθούν και επαγγελματικά με τη μουσική, ο Έριχ φαινόταν στραμμένος προς την αρχιτεκτονική, ήδη από τα πέντε του χρόνια. Αυτός ο ενθουσιασμός της οικογένειας και των φίλων τους για τη μουσική, φαίνεται κι απ' τη διοργάνωση από τον Έριχ ενός μουσικού κύκλου, στον οποίο επιτρεπόταν η είσοδος, παίζοντας μία από τις σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν.

Πρώτα ερεθίσματα

Κοντά στο σπίτι του Μέντελσον, υπήρχε μια γοτθική εκκλησία και κάστρο χτισμένο από Γερμανούς ιππότες. Έτσι αυτά τα γοτθικά κτίρια ήταν τα πρώτα ερεθίσματα γι' αυτόν και κατά πάσα πιθανότητα επηρέασαν την ανάπτυξη της φαντασίας του και της οπτικής του αντίληψης.

Άλλο σημαντικό στοιχείο της ζωής του Έριχ, αποτελεί η επαφή του με τη φύση, καθώς ζούσε σε επαρχιακή πόλη. Η μετέπειτα ενασχόλησή του με την αντίληψη ότι οι οργανισμοί και η οργανική ενότητα των αρχιτεκτονικών μορφών, υπακούουν στους ίδιους κανόνες και αρχές με τις φυσικές φόρμες, ίσως να ήταν κατάλοιπο αυτής της πρώιμης επαφής του με τη φύση.

Ο Μέντελσον έδειχνε ενδιαφέρον για την κουλτούρα, την πολιτική και την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του μάλιστα, είχε επιλέξει τον Πλάτωνα ως τον αγαπημένο του Έλληνα συγγραφέα. Αυτός ο πρώιμος ενθουσιασμός του για την Ελλάδα άφησε τα ίχνη του στο ρομαντικό ταμπεραμέντο του αρχιτέκτονα και ίσως στην αίσθηση μονολιθικότητας που φαίνεται να αγκαλιάζει τη δυναμική ενέργεια των κτιρίων του.

Σπουδαστικά χρόνια

Ο Έριχ σπούδασε το 1907 οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Ένα χρόνο μετά άρχισε να σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Βερολίνο, ενώ μετά δύο χρόνια συνέχισε τις αρχιτεκτονικές σπουδές του στο Μόναχο, ολοκληρώνοντάς τες το 1912, παίρνοντας το πτυχίο του στην αρχιτεκτονική. Από το 1912 μέχρι τις αρχές του 1914, ασχολήθηκε με τη σχεδίαση σκηνικών, τη ζωγραφική και τις μελέτες διαφόρων κτιρίων. Κατά την παραμονή του στο Μόναχο, έδειξε ενδιαφέρον για το κίνημα του Εξπρεσιονισμού και συναναστρεφόταν με πολλούς από τους πρωτεργάτες αυτού του κινήματος. Ο Εξπρεσιονισμός άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στο συσχετισμό της οργανικής ζωής με τις αρχιτεκτονικές φόρμες, που έγινε σημαντική αρχή στη δουλειά του Μέντελσον.

Το 1910 ο Μέντελσον γνώρισε τη Λουίζ Μάας, με την οποία παντρεύτηκε το 1915. Η ανάγνωση των γραμμάτων που έστελνε στη Λουίζ, αποκαλύπτει ένα νέο άντρα γεμάτο ενέργεια, με ακαταμάχητη επιθυμία για δημιουργική δουλειά, δίνοντας την εικόνα μιας πολύ δυναμικής προσωπικότητας. Φαίνεται μάλιστα πως τότε, το 1910, πίστευε πως άρχιζε μία νέα καμπή του πολιτισμού, βασισμένη στις μεγάλες ιδέες των αρχαίων χρόνων. Αυτό επιβεβαιώθηκε αργότερα, με τις δυνατότητες που εγκυμονούσε ο μοντέρνος βιομηχανισμός και τα νέα οικοδομικά υλικά, το ατσάλι και το μπετόν. Ο Μέντελσον, θα μπορούσε να θεωρηθεί ρομαντικός, παρά κλασικιστικός, καθώς στρεφόταν στη δημιουργικότητα και όχι στην υιοθέτηση κλασσικών προτύπων, προκειμένου να επιτύχει την τελειότητα.

Σειρές σκίτσων

Το 1914 ο Μέντελσον άρχισε να φτιάχνει σκίτσα διαφόρων τύπων κτιρίων, για τα οποία σταδιακά έγινε διάσημος. Αν και σε αυτά διακρίνεται μια επιρροή από τον Πέτερ Μπέρενς, τον Ανρί Βαν Ντε Βέλντε και μηχανικών του 19ου αιώνα, φανερώνουν τόλμη και αυθεντικότητα και μία έντεχνη έκφραση του χάλυβα και του μπετόν, που ήταν εκείνο τον καιρό μοναδική. Σε πολλά από αυτά τα σκίτσα, είναι έντονη η αίσθηση του κτιρίου σαν μηχανή που εκπληρώνει το σκοπό της, και ο χαρακτήρας του τονίζεται με τις ρευστές γραμμές των μοντέρνων οχημάτων.

Στα πρώτα πέντε σκίτσα του, φαίνεται ότι οι φόρμες, οι αναλογίες και οι κατακόρυφοι όγκοι, προέρχονται απ' την επιρροή της αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής. Έτσι, χωρίς να ακολουθεί κάποιον παραδοσιακό ρυθμό, στις πρώτες σειρές σκίτσων του, προδίδει την επιτακτικότητα χρήσης παραδοσιακής κλασσικής αρχιτεκτονικής.

Το δεύτερο από τη σειρά σκίτσων για εσωτερικούς χώρους, είναι εμπνευσμένο από το τρίτο μέρος της Ένατης Συμφωνίας του Μπετόβεν, αποκαλύπτοντας τη σχέση του σχεδιασμού του Μέντελσον με τη μουσική.

Σε επόμενες σειρές σκίτσων παρουσιάζονται κτίρια βιομηχανικής φύσης, καθώς ο Μέντελσον αρχίζει να σκέφτεται με βάση το χάλυβα και το μπετόν.

Λίγους μήνες αφού άρχισε ο πόλεμος τον Αύγουστο του 1914, ο Μέντελσον ξεκίνησε τη στρατιωτική του θητεία. Όταν ήταν σε ενεργό υπηρεσία, δημιούργησε πολλά σκίτσα, δύο απ' τα οποία εικονίζουν παρατηρητήρια, φανερώνοντας το ενδιαφέρον που είχε από τότε γι' αυτό το είδος κτιρίου. Αυτό το ενδιαφέρον του ενίσχυσαν οι επισκέψεις του σε παρατηρητήρια, μαζί με τον Φίνλεϋ Φρόιντλιχ, καθηγητή αστρονομίας και συνεργάτη του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Ο θαυμασμός του Φρόιντλιχ για τα σκίτσα του Μέντελσον, έπαιξε μεγάλο ρόλο στη μετέπειτα ανάθεση της υλοποίησης του Πύργου Αϊνστάιν στον αρχιτέκτονα.

Η πλειονότητα της πέμπτης σειράς των σκίτσων του απαρτίζεται από βιομηχανικά κτίρια. Πολλά από αυτά είναι εξαιρετικά μικρά, αλλά έχουν σχεδιαστεί με τόση ακρίβεια, που δίνουν την εντύπωση του μεγέθους της κλίμακάς τους. Ακόμη, σε κάποια από τα σκίτσα του ο Μέντελσον πραγματοποιεί συμβολική χρήση της αρχιτεκτονικής φόρμας. Τα σκίτσα του, που κατά μία έννοια, μπορούν να αντιμετωπιστούν όπως πολλά σπουδαία κτίρια του παρελθόντος, δίνουν την αίσθηση ενότητας, ότι κάθε κομμάτι ανήκει λογικά στο όλο και αναπτύσσεται από αυτό, όπως ένα φύλλο από ένα κλαδί.

Μετά τον πόλεμο

Όταν ο Μέντελσον επέστρεψε από τον πόλεμο το Νοέμβριο του 1918, άνοιξε γραφείο στο Βερολίνο και ξεκίνησε να δουλεύει στην πρώτη του ανάθεση δουλειάς, τον Πύργο Αϊνστάιν στο Πότσδαμ. Το φθινόπωρο του 1919, έγινε έκθεση με 24 σχέδια του Μέντελσον, με τίτλο " Αρχιτεκτονική με ατσάλι και μπετόν " σε μια διάσημη γκαλερί του Βερολίνου.

Τα περισσότερα σχέδιά του ο Μέντελσον τα δημιουργούσε νύχτα, όταν δούλευε μόνος του στο γραφείο του ή στο δωμάτιό του, ακούγοντας τη μουσική του Μπαχ. Μάλιστα τα γενέθλια Μέντελσον ήταν την ίδια μέρα με του Μπαχ και ο αρχιτέκτονας αισθανόταν έναν ισχυρό δεσμό με τη μουσική του συνθέτη σε όλη του τη ζωή.

Το 1924 ο Μέντελσον ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ το 1925 πήγε στη Σοβιετική Ένωση. Από αυτά τα δύο ταξίδια του, δημοσίευσε το 1926 πολλές φωτογραφίες σε ένα βιβλίο, μαζί με ένα κείμενο τύπου «μανιφέστο».

Το 1930 μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του σε μία βίλα στο δυτικό κομμάτι του Βερολίνου, όμως τρία χρόνια αργότερα αναγκάστηκε να φύγει από εκεί για πάντα. Έπειτα έγινε Βρετανός και αργότερα Αμερικανός πολίτης, οπότε άλλαξε το όνομά του από Έριχ σε Έρικ.

Το καλοκαίρι του 1933, ο Μέντελσον ταξίδεψε στο Λονδίνο και αποφάσισε να μείνει εκεί. Για τρία χρόνια είχε εκεί γραφείο μαζί με το νέο αρχιτέκτονα Σερτζ Τσερμάγιεφ, ενώ το 1934 άρχισε να εστιάζει τη δουλειά του όλο και πιο πολύ στην Ιερουσαλήμ, όπου και απέκτησε ένα δεύτερο γραφείο. Στην Ιερουσαλήμ ο Μέντελσον κατοικούσε και δούλευε σε έναν παλιό αραβικό ανεμόμυλο, σε περιοχή κατοικημένη κυρίως από Γερμανούς μετανάστες.

Το Μάρτιο του 1941 άφησε την Παλαιστίνη για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εντωμεταξύ πέρασε τρεις μήνες ταξιδεύοντας σε όλη τη χώρα με αυτοκίνητο, προετοιμάζοντας μια έκθεση. Τότε οι Μέντελσον έμεναν σε μία φάρμα μαζί με φίλους, νότια της Νέας Υόρκης. Το φθινόπωρο του 1945 μετακόμισαν στο Σαν Φρανσίσκο, όπου ο Μέντελσον άνοιξε γραφείο μαζί με δύο νεαρούς συνεργάτες. Από το 1946 και μετά ξεκίνησε μία νέα καριέρα γι' αυτόν, ως ο αρχιτέκτονας των μεγάλων συναγωγών.

Το καλοκαίρι του 1953, ο Μέντελσον διαγνώστηκε με καρκίνο, και στις 15 Σεπτεμβρίου του 1953 πέθανε στο Σαν Φρανσίσκο.

Αξιόλογα έργα

Πύργος Αϊνστάιν, 1920

Πύργος Αϊνστάιν

Η πρώτη σημαντική δουλειά του Μέντελσον ήταν ο Πύργος Αϊνστάιν (Einsteinturm) στο Πότσδαμ, που χτίστηκε το 1920-1921. Είχε προηγηθεί η θεωρία της σχετικότητας από τον Αϊνστάιν, η οποία οδήγησε τη Γερμανική κυβέρνηση στο χτίσιμο αυτού του πύργου στο Πότσδαμ για περαιτέρω έρευνα της θεωρίας του Αϊνστάιν. Το κτίριο είναι συνδυασμός θολωτού παρατηρητηρίου και εργαστηρίου αστροφυσικής, για την έρευνα φασματογραφικών φαινομένων, ειδικά σε σχέση με τη θεωρία της σχετικότητας. Ο Φρόιντλιχ, που γνώριζε τα σκίτσα του Μέντελσον για παρατηρητήρια, ήταν αυτός που τον πρότεινε ως κατάλληλο για τη δημιουργία του νέου παρατηρητηρίου. Η αρχική ιδέα του Μέντελσον ήταν να υλοποιηθεί το κτίριο με οπλισμένο σκυρόδεμα, όμως λόγω της αδυναμίας να παραχθεί τόση ποσότητα τσιμέντου που ήταν αναγκαία, το κτίριο ολοκληρώθηκε με τούβλο, με το οποίο χτίστηκε το κύριο μέρος. Το επάνω μέρος χτίστηκε με σκυρόδεμα και ολόκληρο είχε επενδυμένη όψη με τσιμέντο. Ο θόλος αντανακλούσε τις ακτίνες του φωτός κάθετα εντός του υπόγειου εργαστηρίου. Εκεί οι ακτίνες διαθλώνταν μέσω ενός οπτικού τετραγώνου με κλίση 45 μοιρών προς τα μέσα, για την ανάπτυξη, τη σύγκριση και τη μέτρηση των φασμάτων. Ο ίδιος ο ΑΪνστάιν είχε χαρακτηρίσει το παρατηρητήριο του αφού το είδε χτισμένο, " οργανικό ". Το κτίριο δίνει την αίσθηση μιας οργανικής ενότητας, ότι κάθε κομμάτι σχετίζεται και παράγεται απ' το όλο.

Εργοστάσιο καπέλου Στάινμπεργκ, Χέρμαν και συνεργάτες, Γερμανία, 1921-1923

Εργοστάσιο καπέλου Στάινμπεργκ

Το 1921 ο Μέντελσον σχεδίασε για τον Χέρμαν ένα νέο συγκρότημα εργοστασίου, μια συμμετρική διάταξη τεσσάρων επιμήκων, χαμηλής παραγωγής κτιρίων, που πλευρίζονται στον κεντρικό άξονα από δύο κτίρια, το βαφείο και τη μηχανική μονάδα. Τ βαφείο, με την ψηλή οροφή σαν καπέλο, μέσα στο οποίο οι δηλητηριώδεις ατμοί εκκενώνονταν με φυσικό αερισμό, ήταν εξοπλισμένο με ένα μηχανικό σύστημα, και αποτελούσε ορόσημο, έως ότου κατεδαφίστηκε το 1935. Πάνω από τα θεμέλια σκυροδέματος κάθε κτιρίου του συγκροτήματος, υπήρχε μια ζώνη από τούβλα και η πλινθοδομή συνεχιζόταν στις γωνίες. Αυτό έκανε το συγκρότημα δυναμικό, παρά τις γωνιακές, κρυσταλλικές γραμμές του. Δημιούργησε επίσης την εντύπωση της ελαφρότητας εντός των κτιρίων. Το ενισχυμένο σκυρόδεμα και οι δοκοί στήριζαν τις στέγες, ενώ το γυαλί λέπταινε στη μέση του κτιρίου.

Τυπογραφείο και Εκδοτική εταιρεία Ρούντολφ Μος, Βερολίνο, 1921-1923

Μετά τις ζημιές που υπέστη το ιστορικό κτίριο από ψαμμίτη της Τυπογραφικής και Εκδοτικής εταιρείας Ρούντολς Μος, αποφασίστηκε η ανάθεση του επανασχεδιασμού του στον Έριχ Μέντελσον. Ο Έριχ άνοιξε πλήρως τις όψεις και ενσωμάτωσε ένα κυλινδρικό στοιχείο που έδινε οριζόντια έμφαση στο κτίριο. Χρησιμοποίησε διάφορα υλικά, σίδηρο, κεραμικά και μαρμαροκονία. Τόνισε την είσοδο με μια τέντα, ενώ πάνω από αυτή, πλατιές ζώνες υαλοπινάκων διαδέχονται η μία την άλλη και εκτείνονται σε ολόκληρο το κτίριο στους δύο επάνω ορόφους. Η γωνία τονίζεται με έναν επιπλέον όροφο. Ο Μέντελσον ανέθεσε στον γλύπτη Πολ Ρούντολφ Χένινγκ τη διαμόρφωση των κεραμικών στοιχείων της πρόσοψης.

Βίλλα Στέρνεφελντ, Βερολίνο, 1923-1924

Αυτή η βίλα ήταν η πρώτη μονοκατοικία που χτίστηκε από οπλισμένο σκυρόδεμα στο Βερολίνο και δημιουργήθηκε σε μια γωνιά γεμάτη πεύκα, στα περίχωρα της πόλης. Η επίπεδη στέγη του ήταν επίσης σπάνια για τη Γερμανία εκείνη την εποχή. Μερικά από τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά αυτού του σπιτιού αποτελούν η κυβική μορφή του, το βαρύ επάνω μέρος των όψεών του, οι λιτές οριζόντιες γραμμές του και ο τρόπος πρόσβασης του. Οι εξωτερικοί τοίχοι καλύπτονται με τραχύ, στο χρώμα της άμμου γυψομάρμαρο, ενώ τα λευκά ξύλινα παράθυρα εντάσσονται ομαλά στο εξωτερικό, με εξαίρεση τον πρώτο όροφο, όπου έχουν οριστεί σε μια ζώνη τούβλων με έντονα γείσα. Τα περιγράμματα του κτιρίου υπογραμμίζονται από τα στρώματα τούβλου στα γείσα της στέγης και στη βεράντα. Αυτό κάνει τη βίλα να θυμίζει την εξοχική αρχιτεκτονική του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, ενώ παρουσιάζει επίσης επιρροές από την μοντέρνα ολλανδική αρχιτεκτονική. Η διάταξη των παραθύρων προσδιορίζεται από τη σχεδίαση του εξωτερικού και όχι από τις εσωτερικές λειτουργίες.

Πολυκατάστημα Σόκεν, Νυρεμβέργη, 1925-1926

Ο σχεδιασμός του Μέντελσον αντανακλά τη δημοκρατική επιχειρηματική φιλοσοφία του Σόκεν. Ο αρχιτέκτονας σχεδίασε μία ξύλινη κατασκευή μπροστά από το παλιό κτίριο του εργοστασίου Σόκεν. Ο χαλύβδινος σκελετός του κτιρίου του πολυκαταστήματος, ήταν επενδυμένος με τούβλα και μεγάλες βιτρίνες στο ισόγειο. Συνεχείς ζώνες παραθύρων περιέτρεχαν τους τρεις πάνω ορόφους, ενώ η ομαλή περιοχή του τοίχου έδινε έμφαση στην οριζοντιότητα του κτιρίου, που ελαφρώς μετριαζόταν από τις κατακόρυφες κολώνες. Ράφια για τα εμπορεύματα ήταν εγκατεστημένα κάτω απ' τα παράθυρα, ενώ τα κλιμακοστάσια τοποθετήθηκαν στα άκρα του κτιρίου, πράγμα που μπορούσε να φανεί και έξω απ' τα παράθυρα.

Εξοχική κατοικία Μπετζάχ, Γερμανία, 1926-1927

Ο Μέντελσον δημοσίευσε αμέτρητα σχέδια και φωτογραφίες της εξοχικής κατοικίας που σχεδίασε για τον Δρ. Μπετζάχ. Το διώροφο, με επίπεδη οροφή σπίτι, βρίσκεται πίσω από το δρόμο, εκτεινόμενο στο πλάτος της επιμήλους τοποθεσίας του. Στο μπροστινό μέρος υπήρχε κήπος για παιχνίδι και στο πίσω μέρος, εκτός του οπτικού πεδίου, ένας πιο ιδιωτικός κήπος. Μια πέργκολα κατά μήκος της δεξιάς πλευράς του ακινήτου, οδηγεί στην είσοδο του σπιτιού, στην στενότερη βόρεια πλευρά του, δίπλα στο κλιμακοστάσιο, το οποίο προεξέχει κάτω από την επίπεδη στέγη. Τόσο η κάτοψη, όσο και η όψη, εμφανίζουν ασυνήθιστες ασυμμετρίες. Με τις πέργκολες και τους χαμηλούς τοίχους βεράντας, το σπίτι εκτείνεται στον κήπο από διαφορετικές κατευθύνσεις, και φαίνεται συνολικά μεγαλύτερο απ' όσο στην πραγματικότητα είναι. Οι εξωτερικοί τοίχοι και οι κολώνες που υποστηρίζουν τις πέργκολες, διακοσμήθηκαν με ζώνες από γυψομάρμαρο και πλινθοδομή. Αυτό το χαρακτηριστικό, μαζί με την επίπεδη, πρόβολο στέγη, τα μεγάλα παράθυρα στο ισόγειο και τη διαμόρφωση των παραθύρων στον επάνω όροφο με γυψομάρμαρο, δίνει στο σπίτι έναν εξαιρετικά οριζόντιο χαρακτήρα.

Πολυκατάστημα Πίτερσντορφ, Γερμανία, 1927-1928

Ο Μέντελσον εγκατέστησε μια πολύ ασυνήθιστη νέα πρόσοψη για το παλιό κτίριο του πολυκαταστήματος. Ήταν κατασκευασμένο από λεία τραβερτίνη, με μια σειρά από ψηλά, ορθογώνια παράθυρα που προεξέχουν έξω από αυτό. Άνοιξε το ισόγειο για να εγκαταστήσει μια συνεχή σειρά από παράθυρα, η οποία συνεχίστηκε γύρω από τη γωνία του κτιρίου. Δίπλα στο παλιό κτίριο, υπήρχε χώρος μόνο για ένα στενό νέο κτίριο, αλλά ο Μέντελσον επέκτεινε τους πέντε ορόφους του περίπου 6,5 πόδια πάνω από το δρόμο, σχεδόν 15 πόδια πέρα από τις υποστηρικτικές ατσάλινες δοκούς. Οι συνεχείς λωρίδες από τραβερτίνη στον εξωτερικό τοίχο, τα βαριά χάλκινα γείσα και τα 165 πόδια μακρά μέτωπα παραθύρων που εκτείνονται σχεδόν από το δάπεδο μέχρι την οροφή, κάνουν αυτό το μέρος του κτιρίου εξαιρετικά δυναμικό. Απ' την άλλη, τα ημικυκλικά παράθυρα σε σχήμα κόλπου, επίσης εντυπωσιάζουν. Αυτά τα παράθυρα, φωτίζονται έμμεσα τη νύχτα από πάνω, σε όλο το πλάτος τους. Ένα ψηλό, φωτεινό σήμα που εμφάνιζε το όνομα του πολυκαταστήματος, έκανε πιο έντονη την αντίθεση με το ιστορικιστικό κτίριο δίπλα του.

Περίπτερο Ρούντολφ Μος, Γερμανία, 1928

Το περίπτερο του Μέντελσον για το τυπογραφείο Ρούντολφ Μος και την εκδοτική εταιρεία, είχε ελαφρύ, σιδερένιο πλαίσιο και μεγάλες γυάλινες επιφάνειες, όμως αποσυναρμολογήθηκε μετά το τέλος της έκθεσης για την οποία δημιουργήθηκε. Στο ισόγειο, η εκδοτική εταιρεία παρουσίαζε τα διάφορα προϊόντα της, ενώ στον επάνω όροφο εκτέθηκαν οι τελευταίες συσκευές για τη μετάδοση ραδιοφώνου και ειδήσεων. Σημαντικές ανακοινώσεις μεταδίδονταν από ένα μεγάφωνο στην οροφή. Ο ψηλός ιστός μετάδοσης, εμφάνιζε το φωτισμένο λογότυπο της εταιρείας, εξυπηρετώντας πρακτικούς σκοπούς.

Πολυκατάστημα Σόκεν, Κέμνιτς, 1928-1930

Το τελευταίο και μεγαλύτερο από τα πολυκαταστήματα που σχεδίασε ο Μέντελσον, ήταν σχετικά απλό, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό του. Στις κατόψεις που δημοσίευσε, το κτίριο οριζόταν ως απόλυτα συμμετρικό ισοσκελές τρίγωνο. Το μπροστινό μέρος είναι ημικυκλικό, μιμούμενο την καμπύλη του δρόμου. Κλιμακοστάσια, ανελκυστήρες και κυλιόμενες σκάλες τοποθετήθηκαν σε κάθε μία από τις τρεις γωνίες. Το ισόγειο χωρίζεται σε δεκατρείς άξονες, με τρία μεγάλα παράθυρα, εκτεινόμενα ανάμεσα σε κάθε μία από τις τέσσερις εισόδους. Οι δύο εξωτερικοί άξονες περιλαμβάνουν κλιμακοστάσια, μεταξύ των οποίων οι πρώτοι πέντε όροφοι προεξέχουν 3,2 πόδια σε όλο το πλάτος. Τρεις επιπλέον όροφοι έχουν ενταχθεί στο εσωτερικό. Με την εξαίρεση των κλιμακοστασίων, που έχουν μικρά μεμονωμένα παράθυρα, ολόκληρη η πρόσοψη είναι διατεταγμένη οριζόντια με εναλλασσόμενες ζώνες υαλοπινάκων και στερεού τοιχώματος. Στο εσωτερικό τοποθετήθηκαν μόνιμα ράφια για το εμπόρευμα πίσω από τος επενδυμένους με ανοιχτόχρωμο ασβεστόλιθο εξωτερικούς τοίχους. Αρχικά στα ξύλινα κουφώματα τοποθετήθηκε διαφανές γυαλί, ώστε κατά τη διάρκεια της ημέρας, η σειρά των υποστηλωμάτων, 11,5 πόδια πίσω από την πρόσοψη, να είναι ορατή από το εξωτερικό. Ο Μέντελσον τόνισε το γεγονός ότι η πρόσοψη του ημικυκλικού τμήματος δεν αποτελούσε μέρος του φέροντα οργανισμού, με την εγκατάσταση μιας στενής ζώνης παραθύρων, ανάμεσα στις βιτρίνες και στο ημικυκλικό κομμάτι.

Κατοικία του Μέντελσον, Βερολίνο, 1928-1930

Αυτό το τούβλινο σπίτι χτίστηκε με καθαρές γραμμές που τονίζονται από λευκό γυψομάρμαρο. Έχοντας δύο ορόφους και διαμορφωμένο σε σχήμα " Γ ", αποπνέει την ηρεμία της φύσης. Ένας ψηλός τοίχος που βλέπει στο δρόμο, προστατεύει την ιδιοκτησία απ' αυτή την πλευρά. Από την είσοδο, ένας δρόμος οδηγεί στο γκαράζ, ενώ ένα μονοπάτι μήκους 82 ποδιών διαμορφωμένο με πλάκες, οδηγεί κατευθείαν στη στενή είσοδο. Στο ισόγειο δεν υπάρχουν παράθυρα και το μόνο άνοιγμα στην πρόσοψη είναι η ζώνη των παραθύρων ακριβώς κάτω από την ταράτσα. Η είσοδος είναι σ' ένα μικρό, μονώροφο τμήμα, που περιλαμβάνει και την κουζίνα. Ένας διάδρομος οδηγεί στο χώρο του καθιστικού και στην τραπεζαρία, που θυμίζει όρμο.

Κτίριο Γερμανών Μεταλλωρύχων, Βερολίνο, 1928-1930

Κτίριο Γερμανών Μεταλλωρύχων (IG-Metall), Βερολίνο

Το οικόπεδο για το κτίριο που θα χτιζόταν, ήταν τριγωνικό και προβλεπόταν να στεγάσει γραφεία για διοικητικό συμβούλιο, διοικητικά γραφεία, χώρο για τυπογραφείο και ενοικιαζόμενους εμπορικούς χώρους. Ο Μέντελσον σχεδίασε ένα κτίριο διατεταγμένο συμμετρικά κατά μήκος του άξονά του. Τα γραφεία βρίσκονταν σε δύο πενταώροφες πτέρυγες, με χώρο για καταστήματα λιανικής πώλησης και βιβλιοδεσίες στο ισόγειο. Ανάμεσα σ' αυτές τις δύο πτέρυγες, δημιούργησε ένα διώροφο εργοστάσιο εκτύπωσης, στο πίσω μέρος, και ένα εξαώροφο κεντρικό κτίριο στο μέτωπο, όπου το οικόπεδο αρχίζει να στενεύει. Αυτό το κτίριο ήταν ελαφρώς κοίλο, αφήνοντας χώρο για μια μικρή πλατεία μπροστά. Το κύριο κτίριο, είναι επενδυμένο με ασβεστολιθικό κέλυφος και έχει συρόμενα παράθυρα, με μεγάλα, ορθογώνια χάλκινα πλαίσια στο μπροστινό μέρος, ενώ εμφανίζει το έμβλημα του συνδικάτου και στις δύο πτέρυγες. Το ισόγειο αποτελείται από έναν χαλύβδινο σκελετό με υαλοπετάσματα. Στο πίσω μέρος του κύριου κτιρίου, μια εντυπωσιακή κυκλική σκάλα οδηγεί επάνω με μια κομψή σπείρα. Φωτίζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας από το φως που έρχεται απ' το γυαλί, και τη διάρκεια της νύχτας, από ένα φωτιστικό σύστημα, κατασκευασμένο από γυάλινες σφαίρες και λαμπτήρες φθορισμού. Οι δύο πτέρυγες ολοκληρώθηκαν από λευκό γυψομάρμαρο και τα ατομικά ξύλινα πλαισιωτά παράθυρα των γραφείων, διαμορφώθηκαν με μακριά, συνεχή περβάζια.

Columbushaus, Βερολίνο, 1931-1932

Columbushaus, Βερολίνο

Το Columbus Haus ήταν κατά πάσα πιθανότητα το πρώτο μεγάλο κτίριο γραφείων απαλλαγμένο σχετικά από εσωτερικά στηρίγματα. Για να παρέχει μια κομψή πρόσοψη χωρίς στηρίγματα, στο επίπεδο του δρόμου, Ο Μέντελσον σχεδίασε έναν ατσάλινο σκελετό για τους πάνω ορόφους, με στηρίγματα πλάτους μόνο 6,3 ιντσών και μια πρόσοψη σε τμήματα των 4,26 μέτρων. Τα μέτωπα στο δρόμο ήταν επενδυμένα με ασβεστόλιθο, ενώ τα γράμματα και οι πινακίδες νέον συνδέθηκαν μεταξύ τους με ζώνες παραθύρων. Αυτό το κτίριο ήταν το πρώτο ψηλό κτίριο γραφείων στη Γερμανία με κλιματισμό. Νερό μπορούσε να αντληθεί από 105 πόδια βάθος, να φιλτραριστεί αρκετές φορές και στη συνέχεια να τροφοδοτήσει το κτίριο. Δύο από τους τρεις πυρήνες του κτιρίου, ο καθένας με μια σκάλα, ανελκυστήρα, τουαλέτες, βρίσκονταν στα άκρα του κτιρίου, ενώ ο τρίτος στο κέντρο.

Περίπτερο Ντε Λα Βαρ, Μ. Βρετανία, 1933-1935

Ο Μέντελσον, μαζί με τον Τσερμάγιεφ, με τον οποίο είχε ανοίξει γραφείο, κέρδισαν το διαγωνισμό για να χτίσουν το Περίπτερο Ντε Λα Βαρ, σε μια μικρή προαστιακή πόλη, στη Βόρεια Ακτή της Αγγλίας. Στο κέντρο του ορθογωνίου συγκροτήματος βρίσκεται η είσοδος, με τις σκάλες και στα δύο άκρα. Στα δεξιά της αίθουσας μετά την είσοδο απ' το βορρά, είναι ένα αμφιθέατρο, που μοιάζει με κλειστό, λευκό γύψινο όγκο απ' το εξωτερικό. Από το ηλιόλουστο αίθριο με το νότιο προσανατολισμό, το κτίριο φαίνεται ανοικτό και φιλόξενο, με πολλά παράθυρα. Από το βορρά, όπου βρίσκονται στο ισόγειο η κουζίνα και οι αποθήκες, και στον πάνω όροφο το αναγνωστήριο και τα άλλα δωμάτια, το κτίριο φαίνεται δροσερό και λιτό, με τις ταινιωτές ζώνες παραθύρων ψηλά στους τοίχους. Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό, αποτελεί η νότια σκάλα, που τυλίγεται γύρω από ένα κοίλο υποστύλωμα, στο οποίο είναι αναρτημένο ένα στοιχείο φωτισμού. Η σκάλα βρίσκεται μέσα σ' έναν γυάλινο κύλινδρο, που πλαισιώνεται από μία φέρουσα μεταλλική δομή. Τα έπιπλα, σχεδιασμένα από τον Τσερμάγιεφ και τον Μέντελσον, δημιουργούν την εντύπωση εκλεπτυσμένης πολυτέλειας. Ως κατασκευή με χαλύβδινο σκελετό, το κτίριο ήταν πολύ καινοτόμο για τη Μ. Βρετανία, απ' την άποψη της τεχνολογίας κτιρίων.

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Χαντάσα, Παλαιστίνη, 1934-1939

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Χαντάσα

Το μεγαλύτερο κτίριο που κατασκευάστηκε στην Παλαιστίνη, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Χαντάσα, αποτελείται από δύο παράλληλα κτίρια, τα οποία είναι τριών με τεσσάρων ορόφων και συνδέονται με δύο κεντρικά τμήματα. Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του συγκροτήματος, είναι οι τρεις θόλοι πάνω από την είσοδο, που κόβουν τη μία από τις πτέρυγες. Το νοσοκομείο είναι κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα, επενδυμένο με κατακόρυφες πλάκες από τεχνητή πέτρα. Το συγκρότημα φαίνεται ιδιαίτερα κυβικό, και όπως ο ίδιος ο Μέντελσον χαρακτήρισε, με ισορροπημένες αναλογίες και ένα είδος απροσποίητης απλότητας, λογική που αναζητούσε από πολύ νωρίς ο αρχιτέκτονας, και που ήταν πάντα ο στόχος του. Το εσωτερικό σχεδιάστηκε από το γραφείο του Μέντελσον, από τον φωτισμό μέχρι το γεωμετρικό σχήμα του δαπέδου και τα έπιπλα. Από την άποψη της εσωτερικής διακόσμησης, ο Μέντελσον προσανατολιζόταν με βάση τις επιθυμίες και τις συνήθειες των χρηστών των κτιρίων που έχτιζε, οι οποίοι στην Παλεστίνη ήταν κυρίως Ευρωπαίοι μετανάστες.

Συναγωγή B' Nai Amoona, Μιζούρι, ΗΠΑ, 1946-1950

Το κτίριο σε σχήμα U διαμορφώνεται γύρω από μια εσωτερική αυλή, με έναν σκεπαστό χώρο περιπάτου, που προστατεύει την ανοιχτή όψη από το δρόμο. Οι δύο πτέρυγες, η κάθε μια διαφορετικού πλάτους και ύψους, στεγάζουν αίθουσες, γραφεία και μια αίθουσα συνεδριάσεων. Το ιερό, το οποίο δεσπόζει πάνω από το συγκρότημα, είναι διαμορφωμένο ως ένα επίμηκες ορθογώνιο και στεγάζεται με μια παραβολική οροφή, που ξεκινά από το έδαφος και εκτείνεται πολύ πέρα από το φουαγιέ, από την άλλη πλευρά. Στον μπροστινό τοίχο υπάρχει μια κόγχη. Αυτή η εσοχή συνεχίζεται προς τα πάνω και σε όλο το μήκος του μεσαίου κλίτους, ως μια ανυψωμένη κεντρική λωρίδα. Τα παράθυρα βρίσκονται στο κενό που δημιουργείται από τα δύο διαφορετικά επίπεδα της στέγης. Αυτό επιτρέπει την είσοδο του φωτός απ' τη δύση, φτάνοντας μέχρι το κέντρο. Με αναδίπλωση των τοίχων, το ιερό μπορεί να μεγαλώσει για να συμπεριλάβει και το παρακείμενο φουαγιέ. Με τον ίδιο τρόπο είναι δυνατή η συγχώνευση του φουαγιέ με τη γειτονική του αίθουσα. Η ιδέα μιας τέτοιας ευέλικτης διάταξης δεν ήταν νέα, αλλά ο Μέντελσον ήταν ο πρώτος που την εφάρμοσε στις αμερικανικές συναγωγές στον 20ο αιώνα.

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
2. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12106801m. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
3. (Αγγλικά) SNAC. w6bg2r69. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2014.
5. (Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. n83234735. Ανακτήθηκε στις 11  Μαρτίου 2020.
6. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
7. (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 8219. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
8. CONOR.SI. 94222691.
9. (Αγγλικά) Guggenheim Fellows database. eric-mendelsohn.
10. 165. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
11. The Fine Art Archive. 18389. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
12. arch-pavouk.cz/index.php/architekti/632-mendelsohn-erich. Ανακτήθηκε στις 7  Μαΐου 2023.
13. www.berlin.de/landesdenkmalamt/denkmalpflege/erkennen-und-erhalten/wohnhaeuser/haus-dr-bejach-639726.php#1.

Βιβλιογραφία

• Arnold Whittick, Eric Mendelsohn, 2nd edition, New York, 1956
• Bruno Zevi, Erich Mendelsohn. The complete works., Berlin, 1999
• Arnt Cobbers, Erich Mendelsohn, εκδόσεις TASCHEN, 2007

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Erich Mendelsohn στο Wikimedia Commons