Η Αλεξάντρα Ασάνοφνα Ελμπακιάν (ρωσικά: Алекса́ндра Аса́новна Элбакя́н,[6] 6 Νοεμβρίου 1988) είναι προγραμματίστρια υπολογιστών από το Καζακστάν και δημιουργός του ιστότοπου Sci-Hub, ο οποίος παρέχει δωρεάν πρόσβαση σε ερευνητικές εργασίες χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα πνευματικά δικαιώματα.[7][8][9][10] Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018, το Sci-Hub παρέχει πρόσβαση σε όλη σχεδόν την επιστημονική βιβλιογραφία.[11]
Η Ελμπακιάν έχει χαρακτηριστεί ως «Βασίλισσα των πειρατών της Επιστήμης».[12] Το 2016, το Nature την συμπεριέλαβε στην πρώτη δεκάδα των ανθρώπων που είχαν σημασία στην επιστήμη.[13] Από το 2011 ζει στη Ρωσία.[14][15][16]
Η Αλεξάνδρα ξεκίνησε τον προγραμματισμό σε ηλικία 12 ετών, φτιάχνοντας ιστοσελίδες σε HTML και αργότερα γράφοντας σε γλώσσες PHP, Delphi και Assembly. Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα Tamagotchi με τεχνητή νοημοσύνη.[20] Έκανε το πρώτο της χακάρισμα υπολογιστή σε ηλικία 14 ετών: χρησιμοποιώντας έγχυση SQL, απέκτησε πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία σύνδεσης και τους κωδικούς πρόσβασης του οικιακού της παρόχου Διαδικτύου. Αργότερα, ανακάλυψε ότι υπήρχαν περισσότερα τρωτά σημεία του τύπου δέσμης ενεργειών μεταξύ τοποθεσιών. Ανέφερε αυτά τα ζητήματα στον πάροχο Διαδικτύου, ελπίζοντας να εργαστεί σε αυτόν, αλλά αυτό δεν συνέβη. Αντίθετα, ο πάροχος έκοψε την πρόσβασή της στο Διαδίκτυο. Η Αλεξάνδρα έγραψε στο blog της ότι χάκαρε τον ιστότοπο του πρώτου εκδότη όταν ήταν 15 ετών. Εκδότης ήταν το MIT Press, το οποίο εξέδιδε διαδικτυακά βιβλία για τις νευροεπιστήμες, αλλά ήταν κλειδωμένα πίσω από ένα paywall που δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά. Η Αλεξάνδρα έγραψε ένα πρόγραμμα PHP που εκμεταλλευόταν μια ευπάθεια στον ιστότοπο για τη λήψη των υπό πληρωμή βιβλίων χωρίς πληρωμή.[21]
Το 2009, απέκτησε πτυχίο Μπάτσελορ Επιστημών στην επιστήμη των υπολογιστών από το Εθνικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Καζακστάν, με εξειδίκευση στην ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων.[8] Μελέτησε τη δυνατότητα χρήσης εγκεφαλικών κυμάτων EEG για έλεγχο ταυτότητας αντί για χρήση κωδικού πρόσβασης.[22][23][24] Ενώ εργαζόταν στη διατριβή της, η Ελμπακιάν ανακάλυψε το πρόβλημα της πληρωμής για την πρόσβαση σε άρθρα περιοδικών, καθώς το πανεπιστήμιό της δεν είχε πρόσβαση σε πολλές δημοσιεύσεις που σχετίζονται με τη δουλειά της.
Η Αλεξάνδρα άρχισε να ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη διεπαφών εγκεφάλου-υπολογιστή και το 2010 εντάχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ για να εργαστεί σε ένα τέτοιο έργο,[25] που τελικά οδήγησε στην καλοκαιρινή της πρακτική άσκηση στη νευροεπιστήμη στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια στις Ηνωμένες Πολιτείες.[26] Την ίδια χρονιά, η Ελμπακιάν μίλησε στο Humanity+ στο Χάρβαρντ με θέμα «Διασύνδεση εγκεφάλου-υπολογιστή, συνείδηση και παγκόσμιος εγκέφαλος».[27] Η ιδέα της Ελμπακιάν ήταν να αναπτύξει ένα νέο είδος διεπαφής εγκεφάλου-μηχανής που θα συνδύαζε τις ιδιότητες ανθρώπου και μηχανής.[28][29]
Από το 2012 έως το 2014, ήταν φοιτήτρια μεταπτυχιακού στην Ανώτατη Οικονομική Σχολή της Μόσχας, αλλά στη συνέχεια τα παράτησε.[12][30] Σύμφωνα με μια συνέντευξη του 2016, η έρευνά της στη νευροεπιστήμη βρισκόταν σε αναμονή, αλλά εγγράφηκε σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ιστορίας Επιστημών σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο σε άγνωστη τοποθεσία. Η διατριβή της θα είχε επίκεντρο την επιστημονική επικοινωνία.[8] Το 2019 αποφοίτησε από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης με μεταπτυχιακό στη γλωσσολογία.[15] Αυτή τη στιγμή ζει στη Μόσχα και σπουδάζει φιλοσοφία στη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών.[14][16][31]
Σύμφωνα με την Ελμπακιάν, το Sci-Hub είναι μια απλοποιημένη έκδοση ενός Παγκόσμιου Εγκεφάλου επειδή «συνδέει [τους] εγκεφάλους πολλών ερευνητών».[24][32]
Η Ελμπακιάν ανέπτυξε το Sci-Hub το 2011 όταν ήταν στο Καζακστάν. Χαρακτηρίστηκε από τον ανταποκριτή του Science Τζον Μπόχανον ως «μια πράξη αλτρουισμού που προκαλεί δέος ή μια τεράστια εγκληματική επιχείρηση, ανάλογα με το ποιον ρωτάς».[8] Η Ελμπακιάν δήλωσε ότι το πρόγραμμα είχε αρχικά σκοπό να κάνει την πρόσβαση σε ακαδημαϊκές εργασίες γρήγορη και βολική, χωρίς παγκόσμιο στόχο να κάνει όλη την επιστήμη ελεύθερη.[7]
Όταν ο ακαδημαϊκός εκδότης Elsevier μήνυσε το Sci-Hub στις ΗΠΑ το 2015, η Ελμπακιάν έγραψε μια επιστολή στον δικαστή, όπου εξήγησε τα κίνητρά της για την έναρξη του έργου: δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να πληρώσει για κάθε μία από τις εκατοντάδες δημοσιεύσεις που χρειαζόταν για την έρευνά της, οπότε και κατέφυγε στην πειρατεία.[33][34][35] Ίδρυσε τον ιστότοπό της για να βοηθήσει άλλους στην ίδια κατάσταση. Στην επιστολή η Ελμπακιάν έχει παράσχει διάφορα επιχειρήματα προς υποστήριξη του σκοπού της, όπως η Elsevier δεν είναι συγγραφέας εργασιών και δεν πληρώνει τους συγγραφείς, αναφέροντας ότι «η γενική άποψη στην ερευνητική κοινότητα είναι ότι οι ερευνητικές εργασίες πρέπει να διανέμονται δωρεάν (ανοιχτή πρόσβαση), όχι να πωλούνται».[36]
Η Elsevier έλαβε ασφαλιστικά μέτρα εναντίον της και αποζημίωση 15 εκατομμυρίων δολαρίων.[37][38] Μετά από μήνυση, η Ελμπακιάν παρέμεινε κρυμμένος λόγω του κινδύνου έκδοσης.[39] Υπήρχαν επίσης αγωγές κατά του Sci-Hub και της Ελμπακιάν από άλλους εκδότες και από άλλες χώρες.
Τον Δεκέμβριο του 2016, το Nature ονόμασε την Ελμπακιάν ως έναν από τους 10 ανθρώπους που είχαν μεγαλύτερη σημασία στην επιστήμη εκείνη τη χρονιά.[13] Οι ερευνητές που χρησιμοποιούν το Sci-Hub συχνά ευχαριστούν την Ελμπακιάν στην ενότητα Ευχαριστίες των εργασιών τους.[40]
Για τη δημιουργία του Sci-Hub, η Ελμπακιάν ονομάστηκε ήρωας,[41][42] για παράδειγμα από τον νομπελίστα Ράντι Σέκμαν.[43] Η Ars Technica την έχει συγκρίνει με τον Άαρον Σουόρτς[44] και οι New York Times την έχουν συγκρίνει με τον Έντουαρντ Σνόουντεν.[32] Ο Έντουαρντ Σνόουντεν αναγνώρισε το Sci-Hub ως έναν από τους σημαντικότερους ιστότοπους για ακαδημαϊκούς στον κόσμο.[45] Έχει επίσης ονομαστεί σύγχρονη «Ρομπέν των Δασών»,[46][47] «Ρομπέν των Δασών της επιστήμης»[15][48] και «Βασίλισσα των Πειρατών της Επιστήμης».[10][12][14]
Η Ελμπακιάν είναι ένθερμη υποστηρίκτρια του κινήματος ανοιχτής πρόσβασης. Σύμφωνα με αυτήν, το Sci-Hub είναι μια αληθινή εφαρμογή της αρχής της ανοιχτής πρόσβασης στην επιστήμη.[49] Πιστεύει ότι η επιστήμη πρέπει να είναι ανοιχτή σε όλους και όχι πίσω από τείχη πληρωμών.[50]
Έχει περιγράψει τον εαυτό της ως πιστή πειρατή και πιστεύει ότι ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων εμποδίζει την ελεύθερη ανταλλαγή πληροφοριών στο διαδίκτυο και τη δωρεάν διανομή γνώσης στο Διαδίκτυο.[50][51][52] Το 2018, ζήτησε από τους υποστηρικτές του Sci-Hub να συμμετάσχουν στο τοπικό τους Κόμμα Πειρατών προκειμένου να αγωνιστούν για την αλλαγή των νόμων περί πνευματικών δικαιωμάτων.[53]
Η Ελμπακιάν έχει δηλώσει ότι εμπνέεται από τα κομμουνιστικά ιδεώδη[9][54] και θεωρεί ότι η κοινή ιδιοκτησία των ιδεών είναι απαραίτητη για την επιστημονική πρόοδο.[41] Στη συνέντευξή της στο Vox το 2016, είπε: «Μου αρέσει η ιδέα του κομμουνισμού και η ιδέα ότι η γνώση πρέπει να είναι κοινή και όχι πνευματική ιδιοκτησία είναι πολύ σχετική. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πληροφορίες. Τα ερευνητικά άρθρα χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία στην επιστήμη. Όμως η λέξη «επικοινωνία» συνεπάγεται κοινή ιδιοκτησία από μόνη της»[7] Αναφέρθηκε στο έργο του Ρόμπερτ Μέρτον, ο οποίος θεωρούσε τον κομμουνισμό μέρος του επιστημονικού ήθους.[41][55] Σύμφωνα με αυτήν, το Sci-Hub παλεύει για τον κομμουνισμό στην επιστήμη και ενάντια στην τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων όταν η γνώση έχει γίνει ιδιωτική ιδιοκτησία των εταιρειών, επειδή η γνώση ανήκει σε όλους.[56]
Η Ελμπακιάν δεν θεωρεί τον εαυτό της αυστηρή μαρξιστή. Ήθελε να ενταχθεί είτε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας είτε στο Κόμμα των Πειρατών της Ρωσίας, αλλά δεν μπόρεσε, καθώς η συμμετοχή σε πολιτικά κόμματα περιορίζεται σε όσους έχουν ρωσική υπηκοότητα.[15]
Η Ελμπακιάν δικαιολόγησε το Sci-Hub λέγοντας ότι η έλλειψη καθολικής πρόσβασης στην ακαδημαϊκή γνώση παραβιάζει το Άρθρο 27 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο δηλώνει ότι «καθένας έχει το δικαίωμα να... μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και τα οφέλη της».[41][50][57][58][59][60][61]
Έχει δηλώσει ότι υποστηρίζει ένα ισχυρό κράτος που μπορεί να αντισταθεί στον δυτικό κόσμο και ότι δεν θέλει «οι επιστήμονες της Ρωσίας και της πατρίδας μου Καζακστάν να μοιραστούν τη μοίρα των επιστημόνων του Ιράκ, της Λιβύης και της Συρίας, που «βοηθήθηκαν» από τις Ηνωμένες Πολιτείες να γίνουν πιο δημοκρατικές».[62] Το 2012, υποστήριξε την πολιτική του Πούτιν.[41]
↑ 13,013,1«Nature's 10: Ten people who mattered this year». Nature540 (7634): 507–515. 2016-03-12. doi:10.1038/540507a. PMID30905952. Bibcode: 2016Natur.540..507.. «In 2009, when she was a graduate student working on her final-year research project in Almaty, Kazakhstan, Elbakyan became frustrated at being unable to read many scholarly papers because she couldn't afford them...».
↑ 32,032,1«Opinion | Should All Research Papers Be Free?» (στα αγγλικά). The New York Times. 2016-03-12. ISSN0362-4331. https://www.nytimes.com/2016/03/13/opinion/sunday/should-all-research-papers-be-free.html. Ανακτήθηκε στις 2018-03-03. «DRAWING comparisons to Edward Snowden, a graduate student from Kazakhstan named Alexandra Elbakyan is believed to be hiding out in Russia after illegally leaking millions of documents. While she didn’t reveal state secrets, she took a stand for the public’s right to know by providing free online access to just about every scientific paper ever published, on topics ranging from acoustics to zymology.»
↑Meadows, Chris (18 Σεπτεμβρίου 2015). «Elsevier sues to shut down 'pirate' websites». TeleRead News: E-books, publishing, tech and beyond (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2021.
↑Bohannon, John (29 April 2016). «Who's downloading pirated papers? Everyone». Science352: 508–512. doi:10.1126/science.aaf5664. PMID27126020. «Elbakyan also answered nearly every question I had about her operation of the website, interaction with users, and even her personal life. Among the few things she would not disclose is her current location, because she is at risk of financial ruin, extradition, and imprisonment because of a lawsuit launched by Elsevier last year.».
↑Kravets, David (3 Απριλίου 2016). «A spiritual successor to Aaron Swartz is angering publishers all over again». Ars Technica. Condé Nast. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2016. Just as Swartz did, this hacker is freeing tens of millions of research articles from paywalls, metaphorically hoisting a middle finger to the academic publishing industry, which, by the way, has again reacted with labels like 'hacker' and 'criminal.' Meet Alexandra Elbakyan, the developer of Sci-Hub, a Pirate Bay-like site for the science nerd. It's a portal that offers free and searchable access "to most publishers, especially well-known ones."
↑Snowden, Edward (8 Μαΐου 2021). «Members of Congress should be making calls about this». Twitter (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2021. Members of Congress should be making calls about this. Journalists should be asking the White House and DOJ questions. The founder of Sci-hub — unquestionably one of the most important sites for academics in the world — should not be subject to persecution for their work.
↑«Scientist vs. publisher: Sci-Hub reveals flaws in academia – The Miscellany News» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021. As a devout pirate, I think that copyright should be abolished. At least some corrections to the laws should be made that prohibit prosecutions or injunctions against free distribution of scientific knowledge and educational resources
↑«Fighting for Communism in Science - BPR Interviews: Alexandra Elbakyan». Brown Political Review (στα Αγγλικά). 16 Απριλίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021. From the very beginning, it’s been my dream that Sci-Hub would facilitate long-lasting changes in the copyright laws that have been used to stop the free exchange of information online. We can have a discussion when copyright is used to stop the free distribution of movies and music, but if the law is against science and knowledge, there is nothing to discuss. Sci-Hub has made obvious that copyright prevents the development of science, free academic discussion on the Internet, and the free exchange of research knowledge in the form of articles and books. So what is the best thing we can do? It is to eliminate copyright law and allow the free distribution of knowledge on the Internet, and the free operation of websites like Sci-Hub. Sci-Hub’s main crime is that it allows the free reading of academic journals and books on the Internet. That shouldn’t be a crime in the first place.
↑Belluz, Julia (18 Φεβρουαρίου 2016). «Meet the woman who's breaking the law to make science free for all». Vox (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021. Later I became acquainted with the works of Robert K. Merton, the founder of sociology of science. Back in the first half of the 20th century Merton noticed that common ownership of knowledge (i.e., communism) is one of the essential features of science that makes it work. He found the concept of intellectual property to be self-contradictory.
↑«Fighting for Communism in Science - BPR Interviews: Alexandra Elbakyan». Brown Political Review (στα Αγγλικά). 16 Απριλίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021. Knowledge today has become the private property of corporations such as the publisher Elsevier. These corporations are making a lot of money, while researchers are poor and exploited. Sci-Hub is against all of this. Knowledge belongs to everyone and all people should have equal access to it. Sci-Hub is fighting for communism in science.