Οι Αφρικανικοί Αγώνες, προηγουμένως γνωστοί ως Παναφρικανικοί Αγώνες, είναι πολυαθλητική διοργάνωση, η οποία διεξάγεται κάθε τέσσερα χρόνια από την Αφρικανική Ένωση, μαζί με την Ομοσπονδία Εθνικών Ολυμπιακών Επιτροπών της Αφρικής (ΟΕΟΕΑ) και η Ομοσπονδία των Συνομοσπονδιών Αθλημάτων της Αφρικής (ΟΣΑΑ). Μετέχουν αθλητές από όλες τις χώρες της Αφρικής.
Οι πρώτοι Αφρικανικοί Αγώνες πραγματοποιήθηκαν το 1965 στη Μπραζαβίλ του Κονγκό. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή παραχώρησε επίσημη αναγνώριση ως ηπειρωτική πολυαθλητική διοργάνωση, μαζί με τους Ασιατικούς Αγώνες και τους Παναμερικανικούς Αγώνες. Από το 1999 οι Αγώνες περιλαμβάνουν επίσης αθλητές με αναπηρία.[1]
Το Ανώτατο Συμβούλιο Αθλητισμού στην Αφρική (ΑΣΑΑ) ήταν ο οργανισμός των αγώνων. Στις 26 Ιουλίου 2013, η Έκτακτη Συνέλευση του Ανωτάτου Συμβουλίου Αθλητισμού που πραγματοποιήθηκε στο Αμπιτζάν της Ακτής του Ελεφαντοστού, η οποία πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της 5ης Συνόδου της Διάσκεψης Υπουργών Αθλητισμού της Αφρικανικής Ένωσης που ξεκίνησε στις 22 Ιουλίου 2013 συνέστησε τη διάλυση του Ανώτατου Συμβουλίου Αθλητισμού στην Αφρική και να μεταφέρει επίσης όλες τις λειτουργίες, τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις του ΑΣΑΑ στην Επιτροπή της Αφρικανικής Ένωσης.[2] Η διοργάνωση των Αφρικανικών Αγώνων διαχειρίζεται τώρα από τρία μέρη, την ΑΕ (οι ιδιοκτήτες των αγώνων), την ΟΕΟΕΑ (που καταλαμβάνει τις τεχνικές πτυχές) και την ΟΣΑΑ (ανάπτυξη πολιτικής μάρκετινγκ, χορηγίες και ερευνητικοί πόροι).
Μετά την εκτέλεση 11 προηγούμενων εκδόσεων ως Παναφρικανικοί Αγώνες οι αγώνες μετονομάστηκαν σε Αφρικανικοί Αγώνες. Η απόφαση για την αλλαγή του ονόματος λήφθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Αφρικανικής Ένωσης που πραγματοποιήθηκε στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας τον Ιανουάριο του 2012.[3]
Ο ιδρυτής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν συνέλαβε την ιδέα των Παναφρικανικών Αγώνων ήδη από το 1920. Οι αποικιακές δυνάμεις που κυβέρνησαν την Αφρική εκείνη την εποχή ήταν επιφυλακτικές για την ιδέα, υποψιαζόμενοι ότι η ενοποιητική πτυχή του αθλητισμού μεταξύ του αφρικανικού λαού θα τους έκανε να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους.
Έγιναν προσπάθειες για τη διοργάνωση των αγώνων στο Αλγέρι της Αλγερίας το 1925 και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1928, αλλά παρά τις σημαντικές προετοιμασίες των συντονιστών, οι προσπάθειες απέτυχαν. Το πρώτο αφρικανικό μέλος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), ο γεννημένος στην Ελλάδα Αιγύπτιος σπρίντερ Άγγελος Βολανάκης, δώρισε κεφάλαια για την ανέγερση ενός σταδίου, αλλά οι Αγώνες δεν διεξήχθησαν πριν περάσουν τρεις δεκαετίες.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, γαλλόφωνες χώρες της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, διοργάνωσαν τους Αγώνες Φιλίας. Οι Αγώνες διοργανώθηκαν από τη Μαδαγασκάρη (1960) και έπειτα από την Ακτή Ελεφαντοστού (1961). Οι τρίτοι αγώνες διεξήχθησαν στη Σενεγάλη το 1963. Πριν ολοκληρωθούν, οι Αφρικανοί Υπουργοί Νεότητας και Αθλητισμού συναντήθηκαν στο Παρίσι το 1962. Καθώς λίγες αγγλόφωνες χώρες συμμετείχαν ήδη, επαναπροσέγγισαν τους αγώνες ως Παναφρικανικούς αγώνες. Οι Αγώνες έλαβαν επίσημη αναγνώριση από την ΔΟΕ ως όμοιοι με άλλους ηπειρωτικούς αγώνες, όπως οι Ασιατικοί Αγώνες και οι Παναμερικανικοί Αγώνες.
Τον Ιούλιο του 1965, οι πρώτοι αγώνες διεξήχθησαν στη Μπραζαβίλ του Κονγκό. Συμμετείχαν περίπου 2.500 αθλητές από 30 χώρες. Η Αίγυπτος βρέθηκε στην κορυφή των μεταλλίων στους πρώτους αγώνες
Το 1966, η ΑΣΑΑ οργανώθηκε στο Μπαμακό. Η δεύτερη έκδοση δόθηκε στο Μάλι το 1969, αλλά ένα στρατιωτικό πραξικόπημα ανάγκασε την ακύρωση των Αγώνων. Το Λάγος της Νιγηρίας μπήκε ως οικοδεσπότης για τους Αγώνες του 1971. Οι αγώνες αυτοί πραγματοποιήθηκαν τελικά το 1973 λόγω του Εμφυλίου Πολέμου της Νιγηρίας, ο οποίος είχε μόλις τελειώσει.
Το 1977, οι τρίτοι αγώνες προγραμματίστηκαν να διεξαχθούν στην Αλγερία, αλλά για τεχνικούς λόγους έπρεπε να αναβληθούν για ένα χρόνο και πραγματοποιήθηκαν το 1978. Συνεχίζοντας το μοτίβο, οι επόμενοι αγώνες προγραμματίστηκαν να διεξαχθούν στην Κένυα το 1983, αλλά ωθήθηκαν για το 1985 και τελικά πραγματοποιήθηκαν στο Ναϊρόμπι το 1987.
Ο τετραετής Ολυμπιακός ρυθμός δεν έχει χαθεί από τότε και οι Αγώνες διοργανώθηκαν στο Κάιρο, το Χαράρε, το Γιοχάνεσμπουργκ και την Αμπούζα. Το 2007, το Αλγέρι φιλοξένησε και πάλι τους αγώνες και έγινε ο πρώτος επαναλαμβανόμενος οικοδεσπότης. Οι αγώνες του 2011 πραγματοποιήθηκαν στο Μαπούτο της Μοζαμβίκης τον Σεπτέμβριο του 2011. Η Μπραζαβίλ φιλοξένησε την έκδοση του 2015 προς τιμήν της 50ης επετείου των Αγώνων.
Και τα 53 μέλη που συνδέονται με την Ομοσπονδία Εθνικών Ολυμπιακών Επιτροπών της Αφρικής (ΟΕΟΕΑ) έχουν δικαίωμα συμμετοχής στους Αγώνες. Στην ιστορία, οι 53 Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές (ΕΟΕ) έχουν στείλει συμμετέχοντες στους Αγώνες.
Η Νότια Αφρική αποκλείστηκε από την έναρξη των αγώνων του 1965 μέχρι τους αγώνες του 1991, επειδή το Απαρτχάιντ έληξε επίσημα όταν κλήθηκε για πρώτη φορά να αγωνιστεί.
Το Μαρόκο αποκλείστηκε από τους αγώνες του 1987 έως τους αγώνες του 2015 λόγω της πολιτικής διαφωνίας σχετικά με τη Δυτική Σαχάρα. Το Μαρόκο διεκδικεί την περιοχή ως «Νότιες Επαρχίες» της και ελέγχει το 80% της, ενώ η Αραβική Λαϊκή Δημοκρατία της Σαχάρας, η οποία ισχυρίζεται ότι είναι κυρίαρχο κράτος, ελέγχει το υπόλοιπο 20% ως «ελεύθερη ζώνη». Το 2018, αφού η κυβέρνηση του Μαρόκου υπέγραψε τη συνθήκη επιστροφής της στην Αφρικανική Ένωση, η χώρα δεσμεύθηκε επίσης να επιστρέψει στους Αφρικανικούς Αγώνες. Το Ραμπάτ του Μαρόκου θα φιλοξένησε τους Αφρικανικούς Αγώνες του 2019.[4][5][6]
Έκδοση | Έτος | Διοργανώτρια πόλη | Διοργανώτρια χώρα | Τελετή έναρξης | Ημερομηνίες | Έθνη | Αθλητές | Αθλήματα | Αγωνίσματα | Περισσότερα χρυσά μετάλλια | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1965 | Μπραζαβίλ | Δημοκρατία του Κονγκό | Αλφόνς Μασαμπά-Ντεμπά | 18–28 Ιουλίου | 30 | 2.500 | 10 | 54 | Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία | ||
– | 1969 | Μπαμακό | Μάλι | Διακόπηκαν λόγω στρατιωτικού πραξικοπήματος. | ||||||||
2 | 1973 | Λάγος | Νιγηρία | Γιακούμπου Γκόουον | 7–18 Ιανουαρίου | 36 | 12 | 92 | Αίγυπτος | |||
3 | 1978 | Αλγέρι | Αλγερία | Χουαρί Μπουμεντιέν | 13–28 Ιουλίου | 38 | 3.000 | 12 | 117 | Τυνησία | ||
4 | 1987 | Ναϊρόμπι | Κένυα | Ντάνιελ Αράπ Μόι | 1–12 Αυγούστου | 41 | 14 | 164 | Αίγυπτος | |||
5 | 1991 | Κάιρο | Αίγυπτος | Χόσνι Μουμπάρακ | 20 Σεπτεμβρίου-1 Οκτωβρίου | 43 | 18 | 213 | Αίγυπτος | |||
6 | 1995 | Χαράρε | Ζιμπάμπουε | Ρόμπερτ Μουγκάμπε | 13–23 Σεπτεμβρίου | 46 | 6.000 | 19 | 224 | Νότια Αφρική | ||
7 | 1999 | Γιοχάνεσμπουργκ | Νότια Αφρική | Τάμπο Μπέκι | 10–19 Σεπτεμβρίου | 51 | 6.000 | 20 | 224 | Νότια Αφρική | ||
8 | 2003 | Αμπούτζα | Νιγηρία | Ολουσεγκούν Ομπασάντζο | 5–17 Οκτωβρίου | 50 | 6.000 | 22 | 332 | Νιγηρία | ||
9 | 2007 | Αλγέρι | Αλγερία | Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα | 11–23 Ιουλίου | 52 | 4.793 | 27 | 374 | Αίγυπτος | ||
10 | 2011 | Μαπούτο | Μοζαμβίκη | Αρμάντο Γκεμπούζα | 3–18 Σεπτεμβρίου | 53 | 5.000 | 20 | 244 | Νότια Αφρική | ||
11 | 2015 | Μπραζαβίλ | Δημοκρατία του Κονγκό | Ντενί Σασού Νγκουέσσο | 4–19 Σεπτεμβρίου | 54 | 15.000 | 22 | 323 | Αίγυπτος | ||
12 | 2019 | Ραμπάτ | Μαρόκο | Πρίγκιπας Μούλαϊ Ρασίντ | 19–31 Αυγούστου | 54 | 4.386 | 26 | 340 | Αίγυπτος | ||
13 | 2023 | Άκκρα | Γκάνα | Μελλοντική διοργάνωση |
35 αθλήματα, 2 αθλήματα επίδειξης και 6 παραθλήματα παρουσιάστηκαν στην ιστορία των Αφρικανικών Αγώνων μέχρι τους Αφρικανικούς Αγώνες του 2019 (επίσης κατάδυση το 1991 και το νέτμπολ το 1999).
50 έθνη έχουν κερδίσει τουλάχιστον ένα μετάλλιο στους Αφρικανικούς Αγώνες, από 54 Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές που συμμετέχουν καθ 'όλη την ιστορία των Αγώνων. 42 έθνη έχουν κερδίσει τουλάχιστον ένα χρυσό μετάλλιο.[7]
*Μέχρι τους Αφρικανικούς Αγώνες του 2019.
Νο. | Έθνος | Αγώνες | Χρυσά | Ασημένια | Χάλκινα | Σύνολο |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Αίγυπτος | 12 | 650 | 504 | 481 | 1635 |
2 | Νιγηρία | 12 | 470 | 428 | 428 | 1326 |
3 | Νότια Αφρική | 7 | 397 | 362 | 295 | 1054 |
4 | Αλγερία | 12 | 310 | 312 | 400 | 1022 |
5 | Τυνησία | 12 | 234 | 208 | 242 | 781 |
6 | Κένυα | 12 | 134 | 144 | 164 | 442 |
7 | Σενεγάλη | 12 | 65 | 71 | 153 | 289 |
8 | Αιθιοπία | 12 | 45 | 54 | 75 | 174 |
9 | Καμερούν | 12 | 41 | 70 | 137 | 248 |
10 | Μαρόκο | 4 | 40 | 44 | 61 | 145 |
11 | Γκάνα | 9 | 36 | 54 | 95 | 185 |
12 | Ζιμπάμπουε | 12 | 35 | 43 | 71 | 149 |
13 | Ακτή Ελεφαντοστού | 12 | 29 | 32 | 65 | 126 |
14 | Ανγκόλα | 9 | 24 | 21 | 41 | 86 |
15 | Ουγκάντα | 12 | 22 | 21 | 44 | 87 |
Αφού άκουσε για τους Παναφρικανικούς Αγώνες κατά τη διάρκεια ενός επαγγελματικού ταξιδιού στο Κονγκό, ο Αρμένιος διπλωμάτης στη Σοβιετική Ένωση, Ασότ Μελί-Σαχναζαριάν, πήρε την ιδέα της δημιουργίας των Παναρμενικών Αγώνων.