Γαλεάσσα

Γαλεάσσα
Γαλεάσσα ισπανικής αρμάδας
Πληροφορίες
Γενικά χαρακτηριστικά
Εκτόπισμαως 1.000 τόνους
Μήκοςως 58 μ.
Πλάτοςως 11 μ.
Βύθισμαως 5 μ.
Πρόωσηιστιοφόρο και κωπήλατο
Πλήρωμαως 650 + 350 στρατιώτες
Οπλισμόςως 50 κανόνια
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η γαλεάσσα ή γαλεάτσα ήταν τύπος αμφικίνητου (ιστιοφόρου και κωπήλατου) πολεμικού πλοίου, που αποτέλεσε εξέλιξη των μεγάλων εμπορικών γαλερών.[1] Ο σκοπός της ανάπτυξής της ήταν να συνδυάσει την ταχύτητα (και την ευελιξία) της γαλέρας με την αξιοπλοϊκότητα και την ισχύ πυρός πυροβολικού του γαλιονιού. Μολονότι ποτέ δεν ικανοποίησε πλήρως αυτόν το συνδυασμό, η γαλεάσσα παρέμεινε σημαντικό στοιχείο του ναυτικού οπλοστασίου πολλών ναυτικών δυνάμεων, για αξιοσημείωτο χρονικό διάστημα.[2]

Εξέλιξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθώς προσαρμόστηκαν για πολεμική χρήση, οι γαλεάσσες ήταν ψηλότερες, μεγαλύτερες και βραδύτερες από τις κανονικές γαλέρες. Είχαν (αρχικά) ως και 32 κουπιά, με ως και πέντε (5) άνδρες ανά κουπί. Είχαν συνήθως τρία (3) κατάρτια, καθώς και δύο (2) «κάστρα», ένα πλωραίο και ένα πρυμναίο. Στις αρχές του 17ου αιώνα, λόγω της προόδου του πυροβολικού, έφθασε σε εκτόπισμα ως τους 1.000 τόνους με μήκος ως 58 μ., πλάτος ως 11 μ. και βύθισμα ως 5 μ.
Η ιστιοφορία της Γαλεάσσας αποτελούνταν από τρία (3) λατίνια (τριγωνικά πανιά) σε ισάριθμους ιστούς. Η δε μηχανική (κωπήλατη) πρόωσή της γινόταν με ως 52 κουπιά (κώπες) μήκους 16 μέτρων, το καθένα, το οποίο και χειρίζονταν ("ηλαύνετο") από ως 9 κωπηλάτες.

Δηλαδή τυπικά, με βάση την αρχαία ορολογία που δεν ήταν πια σε ισχύ, έφθασαν να αντιστοιχούν ως και σε εννήρεις.

Μεγάλη προσπάθεια καταβλήθηκε (ιδιαίτερα) από τη Βενετία να καταστήσει της γαλεάσσες της όσο το δυνατό ταχύτερες, για να συναγωνίζονται τις συνηθισμένες γαλέρες. Το κατάστρωμα των πυροβόλων τοποθετούνταν συνήθως πάνω από τις θέσεις των κωπηλατών, αλλά έχουν βρεθεί απεικονίσεις και με την αντίθετη τοποθέτηση. Οι γαλεάσσες συνήθως έφεραν περισσότερα πανιά σε σύγκριση με τις καθεαυτό γαλέρες και σίγουρα ήταν πολύ πιο θανάσιμες.[3] Μια γαλέρα ήταν πρακτικά αβοήθητη έναντι μιας γαλεάσσας, όταν οι δυο τους βρίσκονταν πλάι - πλάι, επειδή εκτίθενταν υπό το αναπάντητο (από πυροβολικό) πυρ του πυροβολικού της δεύτερης. Όμως, σχετικά λίγες γαλεάσσες κατασκευάστηκαν, σε σύγκριση με τις γαλέρες, ενώ βασίζονταν περισσότερο στα πανιά τους. Η θέση τους μπροστά από τη γραμμή μάχης των γαλερών στην αρχή της μάχης δεν μπορούσε να είναι εγγυημένη.

Πλήρωμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πλήρωμα της γαλεάσσας κατανεμόταν ως ακολούθως (μέγιστη σύνθεση): 1 πλοίαρχος (κυβερνήτης), 1 υποπλοίαρχος (ύπαρχος), 3 βοηθοί (ανθυποπλοίαρχοι), 1 ιερέας, 2 ιατροί χειρούργοι, 2 γραμματείς, 12 δόκιμοι, 2 πλοηγοί μετά 2 βοηθών, 4 σύμβουλοι μετεωρολόγοι, 12 πηδαλιούχοι, 60 ναύτες, 40 σύντροφοι (βοηθοί των ναυτών και των πυροβολητών), 50 πυροβολητές, 2 δεσμοφύλακες, 2 ξυλουργοί, 2 διανάκτες, 2 καδοποιοί (βαρελοποιοί), 2 αρτοποιοί, 2 κουρείς. 350 πεζοναύτες, 468 κωπηλάτες δεσμώτες (κατεργάρηδες) καθώς και 10 δεσμώτες - υπηρέτες των αξιωματικών.

Κυριότερες ναυτικές δράσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. Οι έξι (6) Βενετικές γαλεάσσες ήταν (πολύ) επιτυχημένες κατά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, το 1571. Πιο συγκεκριμένα, το φράγμα πυρός τους βοήθησε στην ανακοπή της ορμής της πρώτης (και κρισιμότερης) Οθωμανικής επίθεσης.[4] Αυτό τελικά βοήθησε (πολύ) το στόλο της Ιερής Συμμαχίας (1571) να νικήσει στη συγκεκριμένη αποφασιστικής σημασίας ναυμαχία.
  2. Οι τέσσερεις (4) Ναπολιτάνικες γαλεάσσες θεωρήθηκαν επαρκώς αξιόπιστες για να συνοδεύσουν την επονομαζόμενη «αήττητη» Ισπανική Αρμάδα το 1588, αλλά η La Girona ναυάγησε στ' ανοικτά της Ιρλανδίας, ενώ οι υπόλοιπες σχημάτησαν μέρος της πρώτης γραμμής μάχης της αρμάδας.[5] Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στα Στενά της Μάγχης, κλήθηκαν επαναλαμβανόμενα ως ομάδα μάχης ικανή να πλέει σε κάθε νηνεμία για να διασώζει άλλα διασπαρμένα ισπανικά πλοία ή και να αποκόπτουν σχετικά απομακρυσμένα από το στόλο τους αγγλικά πλοία.[6] Με συνολικά 50 πυροβόλα ανά πλοίο, 300 πεζοναύτες και ναύτες και άλλους 300 κωπηλάτες ήταν πολύ ισχυρά πολεμικά, αλλά η επικεφαλής τους καταστράφηκε μετά από επίθεση πυρπολικού έξω από το Καλαί και τελικά μόνο οι δύο (2) τελευταίες (από τις αρχικές 4) επέστρεψαν σώες στην Ισπανία.[7]

Ύστερη ιστορία και παραλληλισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά το 15ο αιώνα, ένας τύπος ελαφρών γαλεασσών που (τότε) ονομάστηκαν «φρεγάτες» κατασκευάστηκε από νοτιοευρωπαϊκές χώρες, ως απάντηση για την αυξανόμενη απειλή που αποτελούσαν οι βορειοαφρικανοί πειρατές της Μπαρμπαριάς με τις γρήγορες γαλέρες τους.

Στη Μεσόγειο Θάλασσα, με το λειγότερο επικίνδυνο καιρό και τους άστατους ανέμους, τόσο οι γαλεάσσες όσο και οι γαλέρες συνέχησαν να βρίσκονται σε χρήση, ιδιαίτερα από τη Βενετία και από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για πολύ αργότερα, ακόμη και όταν θεωρήθηκαν παρωχημένες αλλού. Αργότερα, τα «στρογγυλά» πλοία και οι γαλεάσσες αντικαταστάθηκαν σταδιακά από τα γαλιόνια και τα πλοία γραμμής, που προέρχονταν από την Ατλαντική Ευρώπη. Ωστόσο, το πρώτο βενετικό πλοίο γραμμής ναυπηγήθηκε το 1660.

Στη Βόρεια Θάλασσα και στη Δυτική Βαλτική, ο όρος γαλεάσσα αναφέρονταν σε μικρά εμπορικά σκάφη παρόμοια με τα πλατιάς πρύμνης μπουσέ ρέγγας (herring buss).

Στη Νοτιοανατολική Ασία, το λαγκαράν (lancaran) ήταν ισοδύναμο πλοίο με τις ευρωπαϊκές γαλεάσσες, παρόλο που οι τακτικές του χρήσεις ήταν διαφορετικές από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Τα λαγκαράν ήταν οπλισμένα με (μεγαλύτερα) πλωραία πυροβόλα και πλευρικά περιστρεφόμενα (μικρότερα) πυροβόλα. Οι πεζοναύτες των νοτιοανατολικών ασιατικών ναυτικών συνήθιζαν να μάχονται με επιχειρήσεις ρεσάλτο, οπότε το (σχετικά) γρήγορα πλευρικά περιστρεφόμενα πυροβόλα μπορούσαν να απαντήσουν στις αντίπαλες απόπειρες ρεσάλτο.

Οι μεγάλες γαλέρες (πρακτικά γαλεάσσες) του Ασέχ Σουλτανάτου έφθασαν ως τα 100 μέτρα μήκος και τα 17 μέτρα πλάτος, έχοντας τρία (3) κατάρτια με τετράγωνα πανιά και αρτέμωνες. Κινούνταν με 35 κουπιά ανά πλευρά και ήταν ικανές να μεταφέρουν ως 700 άνδρες. Τα λαγκαράν ήταν οπλισμένα με ως 98 πυροβόλα: 5 των 55 λιβρών στην πλώρη, 1 των 25 λιβρών στην πρύμνη και τα υπόλοιπα πλευρικά ήταν των 17-18 λιβρών, μαζί με 80 φαλκονέτες (falconets) και πολλά περιστρεφόμενα μικρότερα πυροβόλα. Ένα τέτοιο πλοίο ονομάζονταν «τρόμος του κόσμου» (Espanto do Mundo). Οι Πορτογάλοι ανέφεραν ότι ήταν μεγαλύτερα από οποιοδήποτε πλοίο υπήρχε (τότε) στο χριστιανικό κόσμο και ότι το πυροβολικό του κάστρου της πλώρης του μπορούσε μόνο του να ανταγωνιστεί την ισχύ πυρός ολόκληρων γαλιονιών. Ακόμη, ανέφεραν ότι υπήρχαν 47 τέτοια πλοία κατά τη βασιλεία του Ισκαντάρ Μούντα.[8]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τ.Η΄, σ.60

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Kemp, Peter Kemp (Ιουλίου 1980). Encyclopedia of ships and seafaring (στα Αγγλικά). Crown Publishers. σελ. 211. ISBN 9780517537381. 
  2. ↑ G Mattingley, The Defeat of the Spanish Armada (Penguin nd) p. 420
  3. ↑ Kraska, James (2011). Maritime Power and the Law of the Sea: Expeditionary Operations in World Politics (στα Αγγλικά). Oxford University Press. σελ. 39. ISBN 9780199773381. 
  4. ↑ J Η Elliott, Europe Divided (London 1968) p. 193
  5. ↑ G Mattingley, The Defeat of the Spanish Armada (Penguin nd) p. 265 and p. 385
  6. ↑ G Mattingley, The Defeat of the Spanish Armada (Penguin nd) p. 320-3
  7. ↑ G Mattingley, The Defeat of the Spanish Armada (Penguin nd) p. 420 and p. 443
  8. ↑ Reid, Anthony (2012). Anthony Reid and the Study of the Southeast Asian Past. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-4311-96-0.