Γκότσε Ντέλτσεφ

Γκότσε Ντέλτσεφ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Гоце Делчев (Σλαβομακεδονικά)
Γέννηση4  Φεβρουαρίου 1872[1]
Κιλκίς
Θάνατος4  Μαΐου 1903[2][1][3]
Καρυές
Συνθήκες θανάτουθάνατος στη μάχη
ΨευδώνυμοАхил και Миндизот
Χώρα πολιτογράφησηςΟθωμανική Αυτοκρατορία
Βουλγαρία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΒουλγαρικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΒουλγαρικά[4][5]
ΣπουδέςΒουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης (1888–1891)
Εθνικό Στρατιωτικό Πανεπιστήμιο Βασίλ Λέφσκι (1891–1894)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταεπαναστάτης[6]
καθηγητής
πολιτικός[7]
στρατιωτικός[8]
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΕσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση
Οικογένεια
ΓονείςΝίκολα Ντέλτσεφ και Sultana Delcheva
ΑδέλφιαRusha Chopova
Ντίμιταρ Ντέλτσεφ
Μίλαν Ντέλτσεφ
Χρίστο Ντέλτσεφ
ΣυγγενείςVladimir Chopov (ανιψιός), Todor Chopov (ανιψιός), Lika Yurukova (ανιψιά), Tushe Chopov (ανιψιός), Nikola Stanishev (ανιψιός), Mitso Andonov (ανιψιός), Milan Gotsev (ανιψιός), Alexandar Andonov (ανιψιός) και Nikola Peynerdzhiev (ανιψιός)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γκεόργκι Νικόλοφ Ντέλτσεφ (Κιλκίς, 4 Φεβρουαρίου 1872 - Μπάνιτσα (Καρυές) Σερρών, 4 Μαΐου 1903) γνωστός ως Γκότσε Ντέλτσεφ, υπήρξε σημαντικό επαναστατικό πρόσωπο της τουρκοκρατούμενης τότε Μακεδονίας και της Θράκης. Είναι Βούλγαρος επαναστάτης που πολέμησε ενάντια στους Τούρκους στη Μακεδονία και τη Θράκη. Ήταν ένας από τους ηγέτες της γνωστής σήμερα ως Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ), μιας παραστρατιωτικής οργάνωσης που δρούσε στα ευρωπαϊκά εδάφη της Αυτοκρατορίας, στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Η οργάνωση στην οποία υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος, ονομάζονταν αρχικά Βουλγαρική Μακεδονο-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Επιτροπή (ΒΜΑΕΕ)[9] και αργότερα το 1902 μετονομάστηκε σε Μυστική Μακεδονο-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΜΜΑΕΟ).[10]

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νεανικά Χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Γκότσε Ντέλτσεφ και ο φίλος του Γκότσε Ίμοφ ως δόκιμοι στον βουλγαρικό στρατό.

Γεννήθηκε σε μια πολυμελή οικογένεια των Νικόλα και Σουλτάνας Ντέλτσεβι (της οποίας και τα παιδιά Μίλαν, Ντιμίταρ και Χρίστο ήταν επίσης επαναστάτες της ΕΜΕΟ) στις 4 Φεβρουαρίου 1872 στο Κιλκίς στην πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία, του οποίου ο πληθυσμός (στο σύνολο 800 περίπου) αποτελούνταν τότε κυρίως από Έλληνες, και δευτερευόντως από Βουλγαρ-Ουνίτες [11][12][13]. Ο Ντέλτσεφ αποφοίτησε από το Εξαρχικό βουλγαρικό προγυμνάσιο στη γενέτειρά του και λόγω της μεγάλης του φιλομάθειας διάβαζε πολύ στις βιβλιοθήκες της πόλης, κυρίως επαναστατικά βιβλία, τα οποία τον είχαν εντυπωσιάσει. Αργότερα συνέχισε στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης “Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος” όπου μαζί με τους Ντάμε Γκρούεφ, Γκιόρτσε Πετρώφ και Μπορίς Σαράφωφ, ίδρυσαν μια μυστική επαναστατική αδελφότητα, της οποίας ήταν και ηγέτης.[14] Ο Ντέλτσεφ κατά την παραμονή του στη Θεσσαλονίκη διένειμε επαναστατικά βιβλία, τα οποία απέκτησε από αποφοίτους του σχολείου που τότε σπούδαζαν στη Βουλγαρία. Όταν αποφοίτησε από το βουλγαρικό σχολείο, λόγω των περιορισμένων προοπτικών σταδιοδρομίας, αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο του πρώην συμμαθητή του Μπορίς Σαράφωφ που έγινε αξιωματικός, και μπήκε στη Στρατιωτική Σχολή της Σόφιας το 1891. Στη Βουλγαρία ο Ντέλτσεφ υπηρέτησε με ιδεαλισμό και αφοσίωση, αλλά αργότερα απογοητεύτηκε από την κοινωνική ζωή και την αυταρχική πολιτική του πρωθυπουργού Στέφαν Σταμπολόφ. Το 1894, μόλις ένα μήνα πριν την αποφοίτησή του, αποβλήθηκε λόγω της πολιτικής του δράσης ως μέλος ενός παράνομου σοσιαλιστικού κύκλου.[15] Του δόθηκε η δυνατότητα να επανέλθει στις τάξεις του στρατού αλλά αρνήθηκε. Εργάστηκε σε διάφορες περιοχές της οθωμανοκρατούμενης Μακεδονίας ως Βούλγαρος δάσκαλος και διορίστηκε σε εξαρχικό σχολείο στην πόλη Στιπ, όπου συνάντησε έναν άλλο δάσκαλο, τον Ντάμε Γκρούεφ, ο οποίος ήταν ηγέτης της νεοσύστατης τοπικής επιτροπής της ΒΜΑΕΕ.[16] Η οργάνωση αναπτύχθηκε γρήγορα και κατάφερε να δημιουργήσει ένα δίκτυο τοπικών οργανώσεων σε όλη τη Μακεδονία και το Βιλαέτι της Αδριανούπολης, συνήθως με επίκεντρο τα σχολεία που υπάγονταν στην Εξαρχία.[17] Λόγω της στενής φιλίας μεταξύ των δύο ανδρών, ο Ντέλτσεφ αμέσως προσχώρησε στην οργάνωση και σταδιακά έγινε ένας από τους κύριους ηγέτες της. Αφού δίδαξε την επόμενη σχολική χρονιά (1895 - 1896) ως δάσκαλος στην πόλη του Μπάνσκο, επέστρεψε στη Βουλγαρία, όπου, μαζί με τον Γκιόρτσε Πετρώφ, έγινε εκπρόσωπος της ΒΜΑΕΕ στη Σόφια.[18] Στη Σόφια προσπάθησε με συναντήσεις με πολιτικούς και εμπόρους όπλων να εξασφαλίσει την αναγκαία στήριξη, αλλά διαπίστωσε για ακόμα μια φορά την αδιαφορία των ηγεμόνων.

Επαναστατική δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σουλτάνα Ντέλτσεβα
Νικόλα Ντέλτσεφ

Η συμμετοχή του Ντέλτσεφ στην ΒΜΑΕΕ υπήρξε σημαντική για την εξέλιξη του Μακεδονο-Αδριανουπολίτικου απελευθερωτικού κινήματος.[19] Από το 1896, σταμάτησε να διδάσκει και αφοσιώθηκε στην οργάνωση του έργου της οργάνωσης μέχρι το 1903 που πέθανε. Το 1896 μαζί με τον Γκιόρτσε Πετρώφ, συνέταξαν το νέο καταστατικό της οργάνωσης, με διαφορετική διοικητική οργάνωση σε επτά περιφέρειες στη Μακεδονία και τη Θράκη, η καθεμία με τη δική της περιφερειακή δομή και τη δική της μυστική αστυνομία, ακολουθώντας το παράδειγμα της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης. Οι περιφερειακές επιτροπές χωρίζονταν κατά περιοχές σε τοπικές.[20] Έδρα της κεντρικής επιτροπής ορίστηκε η Θεσσαλονίκη. Το 1898 ο Ντέλτσεφ αποφάσισε να δημιουργήσει τοπικές ένοπλες ομάδες, τις τσέτες ώστε να ενεργούν σε μόνιμη βάση. Η επικοινωνία του με τα άλλα μέλη ΒΜΑΕΕ / ΜΜΑΕΟ καλύπτεται από εκτενή στοιχεία σχετικά με την προμήθεια, τη μεταφορά και την αποθήκευση των όπλων και των πυρομαχικών στη Μακεδονία. Ο Ντέλτσεφ είχε επιδιώξει την ανεξάρτητη παραγωγή όπλων για τον ένοπλο αγώνα της οργάνωσης, και γι' αυτόν τον λόγο δημιουργήθηκε ένα νέο εργοστάσιο κατασκευής πυρομαχικών στο χωριό Σάμπλερ κοντά στο Κιουστεντίλ της Βουλγαρίας. Οι βόμβες στη συνέχεια διακινούνταν λαθραία και μεταφέρονταν στη Μακεδονία.[21] Έκανε δύο σύντομες επισκέψεις στην περιοχή της Αδριανούπολης στη Θράκη το 1896 και το 1898.[22] Το 1900 επιθεώρησε τις τοπικές επιτροπές της ΒΜΑΕΕ στην Ανατολική Θράκη με σκοπό τον καλύτερο συντονισμό με τις άλλες τοπικές οργανώσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη. Ηγήθηκε επίσης του συνεδρίου της επαναστατικής περιοχής Αδριανούπολης που πραγματοποιήθηκε στη Φιλιππούπολη τον Απρίλιο του 1902. Στη συνέχεια, ο Ντέλτσεφ επιθεώρησε τις δομές της ΒΜΑΕΕ στην Ανατολική Ροδόπη. Η ένταξη στην οργάνωση αγροτικών περιοχών συνέβαλε στην εξάπλωση της οργάνωσης και την αύξηση των μελών της, ενώ παρείχε τις βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία της στρατιωτικής δύναμης της οργάνωσης. Ο Ντέλτσεφ υπήρξε ταυτόχρονα στρατιωτικός σύμβουλός, επιθεωρητής και προϊστάμενος όλων των εσωτερικών επαναστατικών ομάδων.[23] Βοήθησε, επίσης, στον καλύτερο συντονισμό μεταξύ ΒΜΑΕΕ και της Ανώτατης Μακεδονο-Αδριανουπολίτικης Επιτροπής (ΑΜΑΕΕ). Γνωστή είναι η επιστολή του για έναν αγώνα για την αυτονόμηση της Μακεδονίας και της Θράκης προς τους χριστιανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων.[24] Βασική επιδίωξη των περισσοτέρων από τα ηγετικά στελέχη της ΑΜΑΕΕ, που ήταν αξιωματικοί του βουλγαρικού στρατού με ισχυρότερους δεσμούς με τη βουλγαρική κυβέρνηση και οργάνωναν τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον των Οθωμανών, ήταν η πρόκληση πολεμικής σύρραξης ώστε να προσαρτηθούν αργότερα αυτές οι δυο γεωγραφικές περιοχές στη Βουλγαρία με την επέμβαση των Δυτικών Δυνάμεων. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, στα τέλη της δεκαετίας του 1890, ο υπολοχαγός Μπορίς Σαράφωφ, πρώην συμμαθητής του Ντέλτσεφ, έγινε ηγέτης της ΑΜΑΕΕ. Εκείνη την περίοδο η ΒΜΑΕΕ είχε καταφέρει να αποκτήσει de facto τον πλήρη έλεγχο της ΑΜΑΕΕ. Ωστόσο αυτή σύντομα διασπάται σε δύο ομάδες. Η μια ομάδα ήταν πιστή στα όργανα της ΒΜΑΕΕ, ενώ η άλλη καθοδηγούνταν από αξιωματούχους που συνδέονταν με τον Βούλγαρο πρίγκιπα. Ο Ντέλτσεφ αντιστάθηκε στις παρεμβάσεις των φιλοβασιλικών αξιωματικών να επηρεάσουν της ΒΜΑΕΕ,[25] μερικές φορές ακόμη και με στρατιωτικά μέσα και με τη βοήθεια των τοπικών τσετών της ΜΜΑΕΟ. Ο χρόνος της εξέγερσης στη Μακεδονία και τη Θράκη αποτέλεσε σημείο τριβής ανάμεσα σε ΑΜΑΕΕ και ΜΜΑΕΟ, αλλά και μεταξύ των αντιπροσώπων στο συνέδριο της ΜΜΑΕΟ στη Σόφια το 1903, όπου ο Ντέλτσεφ τάχθηκε κατά της εξέγερσης θεωρώντας την ακατάλληλη ως τακτική και πρόωρη χρονικά.[26] Υποστήριξε αντίθετα τη διενέργεια τρομοκρατικών επιθέσεων, όπως έγινε αργότερα στις βομβιστικές επιθέσεις στη Θεσσαλονίκη το 1903.[27] Τελικά χωρίς να έχει άλλη επιλογή συμφώνησε στον τρόπο δράσης, αλλά κατάφερε να καθυστερήσει την έναρξη εφαρμογής της αντί του Μάιου ώστε να ξεκινήσει Αύγουστο. Ο Ντέλτσεφ έπεισε επίσης την ηγεσία της ΕΜΕΟ να αλλάξουν την πολιτική της μαζικής εξέγερσης με τη συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού σε μια μορφή εντεινόμενου ανταρτοπόλεμου. Στα τέλη Μαρτίου του 1903 ο Γκότσε Ντέλτσεφ με το αντάρτικο απόσπασμά του κατέστρεψε τη σιδηροδρομική γέφυρα στον ποταμό Αγγίτη). Το επόμενο μήνα, συναντήθηκε στη Θεσσαλονίκη με τον Ντάμε Γκρούεφ για να συζητήσουν την όλη κατάσταση. Έπειτα αναχώρησε για το βουνό Όρβηλος όπου θα συναντούσε εκπροσώπους από τους συνδέσμους των τοπικών επαναστατικών οργανώσεων των Σερρών.

Κατά την πορεία του στις 4 Μαΐου 1903, σκοτώνεται σε μια συμπλοκή με την οθωμανική πολιτοφυλακή κοντά στο χωριό Μπάνιτσα, κατά μία εκδοχή μετά από προδοσία κατοίκων του χωριού, ενώ προετοίμαζε την Εξέγερση του Ίλιντεν,[28] ενώ κατά μία άλλη άποψη, προδόθηκε επειδή διαφωνούσε με την ετοιμαζόμενη εξέγερση.[29] Μετά το θάνατό του, η ΜΜΑΕΟ βοηθούμενη από την ΑΜΑΕΕ οργάνωσε την εξέγερση εναντίον των Οθωμανών, η οποία είχε αρχικά επιτυχίες, αλλά συνετρίβη με μεγάλες απώλειες κυρίως άμαχου πληθυσμού.[30] Δύο από τα αδέλφια του, ο Μήτσο Ντέλτσεφ και ο Μίλαν Ντέλτσεφ σκοτώθηκαν επίσης σε μάχες με τον Οθωμανικό Στρατό, υπηρετώντας στις τσέτες της ΕΜΕΟ με αρχηγούς τον Βούλγαρο Βοεβόδα Χρίστο Τσερνοπέεφ και Κράστιο Ασένωφ το 1901 και 1903, αντίστοιχα.

Μετά τον θάνατό του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κατεστραμμένο Κιλκίς κατά τον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο στη Μάχη του Κιλκίς-Λαχανά.

Έπειτα από τη λήξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου το 1913, οι περισσότεροι Βούλγαροι κάτοικοι της πόλης του Κιλκίς, που πριν από τον πόλεμο αριθμούσαν 7.000, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας Ντέλτσεφ, πληθυσμών στη Βουλγαρία.[31] Τάφηκε αρχικά στις Καρυές (Μπάνιτσα),[32] αλλά αργότερα κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Βουλγαρία είχε προσωρινά τον έλεγχο της περιοχής, τα λείψανα του Ντέλτσεφ μεταφέρθηκαν στη Σόφια, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου.[33] Κατά τη διάρκεια του κατοχής, η περιοχή κατελήφθη και πάλι από τους Βούλγαρους και ο τάφος του Γκότσε Ντέλτσεφ στις Καρυές αποκαταστάθηκε.[34] Μετά το 1944, η πολιτική της Βουλγαρίας σε σχέση με Μακεδονικό Ζήτημα άλλαξε στο πλαίσιο του νέου κομμουνιστικού καθεστώτος της Βουλγαρίας, η οποία είχε δεσμευτεί προς την Κομμουνιστική Διεθνή, για στήριξη της πολιτικής ανάπτυξης μιας ξεχωριστής εθνικής σλαβομακεδονικής συνείδησης.[35] Αρχικά ο Ντέλτσεφ ανακηρύχθηκε από τον Λάζαρ Κολισέφσκι, κομμουνιστή ηγέτη της νεοσύστατης Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ως: «... έναν Βούλγαρο χωρίς σημαντικό ρόλο στους απελευθερωτικούς αγώνες»[36]...». Στις 10 Οκτωβρίου του 1946, έπειτα από την πίεση της Μόσχας, τα λείψανα του Ντέλτσεφ μεταφέρθηκαν στα Σκόπια και τοποθετήθηκαν σε μαρμάρινη σαρκοφάγο στο προαύλιο της εκκλησίας της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, όπου παραμένουν μέχρι σήμερα.[37] Το 1948, η Βουλγαρία επέστρεψε σταδιακά στην προηγούμενη άποψη, ότι οι Σλαβομακεδόνες είναι εθνικά Βούλγαροι.[38] Η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, με αναφορές στον Ντέλτσεφ ως ηρωική προσωπικότητα, προσπάθησε να καλλιεργήσει την εθνική συνείδηση στους κατοίκους της νότιας επαρχίας της, ανακηρύσσοντάς τον, εθνικό ήρωα και Σλαβομακεδόνα αυτονομιστή.[39] Στα σχολικά εγχειρίδια και σε αρκετά ιστορικά βιβλία της σύγχρονης Βόρεια Μακεδονία υπάρχουν αναφορές για βουλγαρική εμπλοκή στον θάνατό του.[40][41]

Απόψεις του Ντέλτσεφ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απόσπασμα από το καταστατικό της ΒΜΑΕΕ του οποίου συντάκτης ήταν και ο Γκότσε Ντέλτσεφ.
Απόσπασμα από το καταστατικό της ΜΜΑΕΟ του οποίου συντάκτης ήταν και ο Γκότσε Ντέλτσεφ.

Οι διεθνείς κοσμοπολίτικες απόψεις του Ντέλτσεφ μπορούσαν να συνοψιστούν στην παροιμιώδη φράση του: «Καταλαβαίνω τον κόσμο μόνο ως ένα πεδίο πολιτιστικής άμιλλας μεταξύ των λαών».[42] Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι αναρχικοί και οι σοσιαλιστές της Βουλγαρίας συνδέουν τους αγώνες τους στενά με τα επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία και τη Θράκη.[43] Έτσι, ως νεαρός δόκιμος στη Σόφια ο Ντέλτσεφ έγινε μέλος ενός αριστερού κύκλου, όπου επηρεάστηκε έντονα από τις σύγχρονες ιδέες του Μάρξ και του Μπακούνιν.[44] Οι απόψεις του διαμορφώθηκαν επίσης, κάτω από την επιρροή των ιδεών των μαχητών που προγενέστερα αγωνίστηκαν κατά των Οθωμανών όπως ο Βασίλ Λέφσκι, ο Χρίστο Μπότεφ και ο Ζαχάρι Στογιάνωφ, οι οποίοι ήταν από τους ιδρυτές της προβουλγαρικής Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης, Βουλγαρικής Επαναστατικής Κεντρικής Επιτροπής και Βουλγαρικής Μυστικής Κεντρικής Επιτροπής, αντίστοιχα.[45] Αργότερα, συμμετείχε στον αγώνα της εσωτερικής οργάνωσης και ως καλά μορφωμένος ηγέτης, έγινε ένας από τους θεωρητικούς της και συν-συγγραφέας του καταστατικού της ΒΜΑΕΕ από το 1896.[46] Αναπτύσσοντας ακόμα περισσότερο τις ιδέες του, το 1902 πήγε ένα βήμα παραπέρα, μαζί με άλλους αριστεριστές, αλλάζοντας τον εθνικιστικό χαρακτήρα της οργάνωσης, που καθόριζε ότι τα μέλη της οργάνωσης μπορεί να είναι μόνο Βούλγαροι. Το νέο υπερ-εθνικιστικό καταστατικό τη μετονόμασε σε Μυστική Μακεδονο-Ανδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΜΜΑΕΟ),[47] η οποία διέτεινε ότι ήταν μια επαναστατική οργάνωση, ανοικτή σε όλους τους Μακεδόνες και τους Θράκες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, που ήθελαν να συμμετάσχουν στο κίνημα για την αυτονομία τους.[48] Η Συνθήκη του Βερολίνου (1878) προέβλεπε στο 23ο άρθρο της που δεν εφαρμόστηκε μελλοντική αυτονομία για μη καθορισμένα ευρωπαϊκά εδάφη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας τα οποία κατοικούνταν από χριστιανικό πληθυσμό.[49] Το αυτόνομο καθεστώς θα επέτρεπε σε κάθε αυτοτελή περιοχή της κήρυξη συντάγματος, την αναδιοργάνωση της χωροφυλακής με ευρεία εκπροσώπηση του τοπικού χριστιανικού πληθυσμού, όπως και ορισμένες διοικητικές αρχές. Ωστόσο, δεν υπήρξε μια σαφής πολιτική ατζέντα πίσω από την ιδέα της ΕΜΕΟ αναφορικά με την αυτονομία.[50] Ο Ντέλτσεφ όπως και άλλοι αριστεροί ακτιβιστές, έθεταν ως προτεραιότητα την επιτυχία του κινήματος με αυτονομία, που η διάρκειά της θα μπορούσε να συζητηθεί μεταγενέστερα καθώς και η πιθανότητα προσάρτησης[51] στο Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας, όπως έγινε για παράδειγμα πραξικοπηματικά και στην de facto προσαρτημένη Ανατολική Ρωμυλία.[52] Ακόμα και το ενδεχόμενο ότι η Βουλγαρία θα μπορούσε να απορροφηθεί σε μια μελλοντική αυτόνομη Μακεδονία, παρά το αντίθετο, συζητήθηκε.[53] Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι προσωπικά ο Ντέλτσεφ πίστευε σαν πιο πιθανό το ενδεχόμενο να βλέπαμε την ενσωμάτωση στη Βουλγαρία ως φυσικό επακόλουθο,[54][55][56] ή σε μια μελλοντική βαλκανική ομοσπονδιακή δημοκρατία μετά την αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.[57][58] Η τελευταία ιδέα πιθανώς επηρεάστηκε από τον Σύνδεσμο για τη Βαλκανική Συνομοσπονδία, που δημιουργήθηκε το 1894 από Βαλκάνιους σοσιαλιστές, οι οποίοι υποστήριξαν την ιδέα της αυτόνομης Μακεδονίας μέσα στα πλαίσια της Γενικής Ομοσπονδίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.[59] Η ιδέα ενός ξεχωριστού σλαβομακεδονικού έθνους προωθούταν μόνο από μικρούς κύκλους διανοουμένων της εποχής του Ντέλτσεφ,[60] και απέτυχε να κερδίσει ευρεία λαϊκή υποστήριξη στη Βουλγαρία.[61] Στο σύνολό της η ιδέα της αυτονομίας ήταν αυστηρά πολιτική και δεν αποσκοπούσε στην αποκήρυξη της Βουλγαρικής εθνικότητας.[62] Στην πραγματικότητα, για τους ηγέτες όπως ο σοσιαλιστής Ντέλτσεφ και άλλους αριστεριστές, που συμμετείχαν στο εθνικό κίνημα διατηρώντας μια πολιτική προοπτική, η εθνική απελευθέρωση σήμαινε «ριζοσπαστικές πολιτικές απελευθέρωσης μέσω της αποτίναξης των κοινωνικών δεσμών».[63] Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχει αμφιβολία για τον Βουλγαρικό εθνικό χαρακτήρα των Σλάβων της Μακεδονίας εκείνη την εποχή,[64] Ο βουλγαρικός εθνικός αυτοπροσδιορισμός του Ντέλτσεφ έχει αναγνωριστεί από κορυφαίους διεθνείς ερευνητές του Μακεδονικού ζητήματος,[65] καθώς και από μελετητές ιστορίας με υποτροφία στη Βόρεια Μακεδονία, έστω και διστακτικά.[66][67][68] Ωστόσο, παρά τη βουλγαρική του προσήλωση, ήταν αντίθετος σε κάθε σοβινιστική προπαγάνδα και εθνικισμό.[69]

Απόσπασμα από την επιστολή του Γκότσε Ντέλτσεφ προς τον Νίκολα Μαλέσεφσκι: "Διαχωρισμοί και διασπάσεις δεν πρέπει καθόλου να μας τρομάζουν. Πράγματι είναι λυπηρό, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε αφού είμαστε Βούλγαροι και όλοι υποφέρουμε από την ίδια ασθένεια! Αν αυτή η ασθένεια δεν υπήρχε στους προγόνους μας και μας την κληρονόμησαν δεν θα πέφταμε κάτω από το άσχημο σκήπτρο των Τούρκων σουλτάνων ... "

Μπορούμε να σχηματίσουμε άποψη για το πως σκεφτόταν τα πράγματα από τις παρακάτω σκέψεις του:

«Εμείς, οι Βούλγαροι από τη Μακεδονία και τη Θράκη, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν και άλλοι λαοί και χώρες που ενδιαφέρονται πολύ για τη λύση αυτού του θέματος. Ενδεχόμενη ανάμειξη της Βουλγαρίας θα προκαλούσε παρέμβαση και των γειτονικών χωρών και θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατακερματισμό της Μακεδονίας. Ακριβώς γι' αυτό τον λόγο οι λαοί που ζουν σε αυτές τις δύο ίδιες περιοχές, πρέπει μόνοι τους και με κοινή προσπάθεια και θυσίες να κερδίσουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους, στα όρια μιας αυτόνομης Μακεδονο-Αδριανουπολίτικης χώρας, στηριζόμενοι μόνο στην υλική και ηθική υποστήριξη της Βουλγαρίας και των Μεγάλων Δυνάμεων.».[70]

«Σύντροφοι, δεν βλέπετε ότι τώρα δεν είμαστε σκλάβοι του Οθωμανικού κράτους που καταρρέει, αλλά είμαστε σκλάβοι των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, με τις οποίες η Τουρκία υπέγραψε πλήρη συνθηκολόγηση στο Βερολίνο. Γι' αυτό πρέπει να αγωνιστούμε για αυτονομία της Μακεδονίας και της Θράκης για να τις διαφυλάξουμε ακέραιες ως πρώτο βήμα, για τη μελλοντική ένταξή τους στην κοινή βουλγαρική πατρίδα.».[71]

Η Κληρονομιά του Ντέλτσεφ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ντέλτσεφ θεωρείται σήμερα σημαντικός Εθνικός Ήρωας τόσο στη Βουλγαρία όσο και στη Βόρεια Μακεδονία και με τα δύο έθνη να τον θεωρούν ως μέρος της εθνικής τους ιστορίας.[72] Η μνήμη του τιμάται ιδιαίτερα στο Βουλγαρικό τμήμα της Μακεδονίας και μεταξύ των απογόνων των Βουλγάρων προσφύγων από άλλα μέρη της περιοχής, όπου θεωρείται ως ο σημαντικότερος επαναστάτης από τη δεύτερη γενιά των αγωνιστών της ΕΜΕΟ.[73] Το όνομά του αναφέρεται επίσης στον Εθνικό Ύμνο της Βόρειας Μακεδονίας. Υπάρχουν δύο πόλεις που πήραν το όνομά του. Το Γκότσε Ντέλτσεφ (πρώην Νευροκόπι) στη Βουλγαρία και Ντέλτσεβο (πρώην Στάρεβο) στη Βόρεια Μακεδονία. Υπάρχουν επίσης δύο κορυφές που πήραν το όνομα του Ντέλτσεφ. Η ψηλότερη κορυφή του βουνού Όρβηλος με την ονομασία Ντέλτσεφ Βραχ, καθώς και κορυφή με το επίθετό του κοντά στο νησί Λίβινγκστον, στα Νότια Σέτλαντ Νησιά στην Ανταρκτική. Το Πανεπιστήμιο της Στίπ στη Βόρεια Μακεδονία φέρει επίσης το όνομά του.[74]

Μνημεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο τάφος του Γκότσε Ντέλτσεφ στην εκκλησία του «Σωτήρος» στα Σκόπια
    Ο τάφος του Γκότσε Ντέλτσεφ στην εκκλησία του «Σωτήρος» στα Σκόπια
  • Αγάλματα των Γκότσε Ντέλτσεφ και Ντάμε Γκρούεφ στα Σκόπια
    Αγάλματα των Γκότσε Ντέλτσεφ και Ντάμε Γκρούεφ στα Σκόπια

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (Αγγλικά) Find A Grave. 39582445. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 15098571j. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. delcev-goce-nikolov.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb15098571j. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  5. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20211135395. Ανακτήθηκε στις 13  Ιουνίου 2024.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Μαρτίου 2015.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  8. ↑ Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2019.
  9. ↑ Катарџиев, Иван. Кон спомените на И.Х.Николов..., Скопје, 1995, стр. 8-9.
  10. ↑ Encyclopedia of the age of imperialism, 1800-1914, Carl Cavanagh Hodge, Greenwood Publishing Group, 2007, ISBN 0-313-33404-8, p. 442.
  11. ↑ Ο Βόρειος Ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του Μακεδονικού Αγώνα (1878-1894) - Απομνημονεύματα Αναστάσιου Πηχεώνα, Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος, Εκδοτικός οίκος Αντώνιου Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 159
  12. ↑ Bulgaria, Oxford history of modern Europe, R. J. Crampton, Oxford University Press, 2007, ISBN 0-19-820514-7, p. 74-77.
  13. ↑ Balkan ghosts: a journey through history, Robert D. Kaplan, Vintage books, 1994, ISBN 0-679-74981-0, p. 58.
  14. ↑ Julian Allan Brooks, MA in History "Shoot the Teacher!" Education and the Roots of the Macedonian Struggle; December 2005. Thesis (M.A.) - Department of History - Simon Fraser University, pp. 133-134.
  15. ↑ For freedom and perfection. The Life of Yané Sandansky. Mercia MacDermott (Journeyman, London, 1988) p. 44.
  16. ↑ MacDermott, Mercia. 1978. Freedom or Death: The Life of Delchev. Published by The Journeyman Press, London and West Nyack. 405 pp. ISBN 0-904526-32-1. Translated in Bulgarian: Макдермот, Мерсия. Свобода или смърт. Биография на Гоце Делчев, София 1979, с. 86-94.
  17. ↑ Ivo Banac, The Macedoine (pp. 307–328 in of "The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics", Cornell University Press, 1984)
  18. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 30. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography " Delchev", Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, p. 30.
  19. ↑ Балканските държави и Македонския въпрос, Антони Гиза, превод от полски - Димитър Димитров, Македонски Научен Институт­ София, 2001; in English: Giza, Anthoni: The Balkan states and the Macedonian question. Macedonian Scientific Institute, Sofia. 2001, translation from Polish: Dimitar Dimitrov.
  20. ↑ Who are the Macedonians? Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 2000, ISBN 1-85065-534-0, pp. 54-55.
  21. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 32-33. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, pp. 32-33.
  22. ↑ Memoirs of Georgi Vasilev. Prinosi kam istoriyata na Makedono-odrinskoto revolyutsionno dvizhenie. Vol IV, p. 8, 9. From the memoirs of Petar Kiprilov, priest in the village of Pirok. Opus cit. p. 157.
  23. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 39. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, p. 39.
  24. ↑ Елдъров, Светлозар. „Върховният македоно-одрински комитет и Македоно-одринската организация в България (1895 - 1903)“, Иврай, София, 2003, ISBN 954-91210-6-2, стр. 6.
  25. ↑ For example in a speech, addressed to the VIII extraordinary congress of the Bulgarian promilitary Supreme Macedono-Adrianopolitan Organisation in Sofia on April 7, 1901: "Само ако тукашната организация одобрява духът на вътрешната организация и не се стреми да й дава импулс, въздействие, т. е. не й се бърка в нейните работи, само в такъв случай може да съществува връзка между тия две организации.", НБКМ — БИА, ф. 224, а. е. 8, л. 602, in English: "Only if the external organization approves the spirit of the internal organisation /IMRO, editor's note/ and doesn't aspire to give it impulse, influence, i.e., it doesn't meddle in its affairs, only in such case relation between these two organisations could exist."; the document is kept in the SS. Cyril and Methodius National Library, the Bulgarian Historical Archive department, fund 224, archive unit 8, page 602).
  26. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 62-66. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, pp. 62-66.
  27. ↑ Das makedonische Jahrhundert: von den Anfängen der nationalrevolutionären Bewegung zum Abkommen von Ohrid 1893-2001 ; ausgewählte Aufsätze, Stefan Troebst, Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 2007, ISBN 3-486-58050-7, s. 54-57.[νεκρός σύνδεσμος]
  28. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 69. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, p. 69.
  29. ↑ «εφημερίδα Μακεδονία, 28 Αυγούστου 2011, άρθρο Μιχαήλ Χρυσανθόπουλου, καθηγητή ιστορικού [[ΑΠΘ]], Η "αυτοκρατορία" του ψευτομακεδονισμού αντεπιτίθεται - Οι Μακεδόνες ανθίστανται». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2011. 
  30. ↑ A concise history of Bulgaria, Cambridge concise histories, R. J. Crampton, Cambridge University Press, 1997, ISBN 0-521-56183-3, pp. 131-132.
  31. ↑ Crampton, R. J. (1 Φεβρουαρίου 2007). Bulgaria. OUP Oxford. ISBN 9780198205142. 
  32. ↑ «Към Бяло море по стъпките на Гоце». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  33. ↑ «Прибиране костите на великия революционер апостола Гоце Делчев, Михаил Чаков, списание "Македония", 1998 г». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2009. 
  34. ↑ «Standart News online, 2003.05.06. И брястът е изсъхнал край гроба на Гоце, Владимир Смеонов - наш пратеник в Серес». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  35. ↑ Politics, power, and the struggle for democracy in South-East Europe, Volume 2 of Authoritarianism and Democratization and authoritarianism in postcommunist societies, Karen Dawisha, Bruce Parrott, Cambridge University Press, 1997, ISBN 0-521-59733-1, pp. 229-230.
  36. ↑ Мичев. Д. Македонският въпрос и българо-югославските отношения - 9 септември 1944-1949, Издателство: СУ Св. Кл. Охридски, 1992, стр. 91.
  37. ↑ Dismembering the state: the death of Yugoslavia and why it matters, P. H. Liotta, Lexington Books, 2001, ISBN 0-7391-0212-5, p. 292.
  38. ↑ The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, Loring M. Danforth, Princeton University Press, 1997, ISBN 0-691-04356-6, p. 68.
  39. ↑ The Macedonian Question: Britain and the Southern Balkans 1939-1949, Oxford Historical Monographs, Dimitris Livanios, Oxford University Press US, 2008, ISBN 0-19-923768-9 p. 202
  40. ↑ Who are the Macedonians? Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 2000, ISBN 1-85065-534-0, p. 117.
  41. ↑ Collective memory, national identity, and ethnic conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian question, Victor Roudometof, Greenwood Publishing Group, 2002, ISBN 0-275-97648-3, p. 79.
  42. ↑ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 13. (Βουλγάρικα) In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, p. 13.[1]
  43. ↑ «Georgi Khadzhiev, National liberation and libertarian federalism, Sofia 1992, pp. 99-148». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  44. ↑ How Russia shaped the modern world: from art to anti-semitism, ballet to Bolshevism, Steven Gary Marks, Princeton University Press, 2002, ISBN 0-691-09684-8, p. 29.
  45. ↑ Macedonia and Greece: the struggle to define a new Balkan nation, John Shea, McFarland, 1997, ISBN 0-7864-0228-8, p. 170.
  46. ↑ "Спомени на Гьорчо Петров", поредица Материяли за историята на македонското освободително движение, книга VIII, София, 1927, глава VII, (in English: "Memoirs of Gyorcho Petrov", series Materials about history of the Macedonian revolutionary movement, book VIII, Sofia, 1927, chapter VII).
  47. ↑ ...At first the revolutionary organization began to work among the Bulgarian population, even not among the whole of it, but only among this part, which participated in the Bulgarian Exarchate. IMRO treated suspiciously to the Bulgarians, which participated in other churches, as the Greek Patriarchate, the Eastern Catholic Church and the Protestant Church. As to the revolutionary activity among the other nationalities as Turks, Albanians, Greeks and Vlahs, such question did not exist for the founders of the organization. This other nationalities were for IMRO foreign people... Later, when the leaders of IMRO saw, that the idea for liberation of Macedonia can find followers among the Bulgarians non-Exarchists, as also among the other nationalities in Macedonia, and under the pressure from IMRO-members with left, socialist or anarchist convictions, they changed the staute of IMRO in sence, that member of IMRO can be any Macedonian and Adrianopolitan, regardless from his ethnicity or religious denomination... See: “Борбите на македонския народ за освобождение”. Димитър Влахов, Библиотека Балканска Федерация, № 1, Виена, 1925, стр. 11.
  48. ↑ Ivo Banac. (1984). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-9493-2, p. 315.
  49. ↑ Defeat in detail: the Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Edward J. Erickson, Greenwood Publishing Group, 2003, ISBN 0-275-97888-5, pp. 39-43.
  50. ↑ We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Diana Mishkova, Central European University Press, 2008, ISBN 963-9776-28-9, p. 114.
  51. ↑ Българите в най-източната част на Балканския полуостров - Източна Тракия. Димитър Г. Bойников, „Коралов и сие”, 2009 г. (Bulgarian) In English: The Bulgarians in the eastern most area of the Balkans - Eastern Thrace, Dimitar G. Voynikov, Publishing house "Koralov and co.", Sofia, 2009.
  52. ↑ Fields of wheat, hills of blood: passages to nationhood in Greek Macedonia, 1870-1990, Anastasia N. Karakasidou, University of Chicago Press, 1997, ISBN 0-226-42494-4, p 282.
  53. ↑ Bulgaria, Oxford history of modern Europe, R. J. Crampton, Oxford University Press, 2007, ISBN 0-19-820514-7, p. 164.
  54. ↑ Freedom or Death. The Life of Gotsé Delchev by Mercia MacDermott, The Journeyman Press, London & West Nyack, 1978, p. 322.
  55. ↑ Идеята за автономия като тактика в програмите на национално-освободителното движение в Македония и Одринско (1893-1941), Димитър Гоцев, 1983, Изд. на Българска Академия на Науките, София, 1983, c. 34.; in English: The idea for autonomy as a tactics in the programs of the National Liberation movements in Macedonia and Adrianople regions 1893-1941", Sofia, Bulgarian Academy of Sciences, Dimitar v, 1983, p 34. Among others, there are used the memoirs of the IMRO revolutionary Kosta Tsipushev, where he cited Delchev, that the autonomy then was only tactics, aiming future unification with Bulgaria. (55. ЦПА, ф. 226); срв. К. Ципушев. 19 години в сръбските затвори, СУ Св. Климент Охридски, 2004, ISBN 954-91083-5-X стр. 31-32. in English: Kosta Tsipushev, 19 years in Serbian prisons, Sofia University publishing house, 2004, ISBN 954-91083-5-X, p. 31-32.
  56. ↑ Таjните на Македонија.Се издава за прв пат, Скопје 1999. in Macedonian - Ете како ја објаснува целта на борбата Гоце Делчев во 1901 година: "...Треба да се бориме за автономноста на Македанија и Одринско, за да ги зачуваме во нивната целост, како еден етап за идното им присоединување кон општата Болгарска Татковина". In English - How Delchev explained the aim of the struggle against the Ottomans in 1901: "...We have to fight for autonomy of Macedonia and Adrianople regions as a stage for their future unification with our common fatherland, Bulgaria."
  57. ↑ Гоце Делчев. Писма и други материали, Дино Кьосев, Биографичен очерк, стр. 33.
  58. ↑ «Review of Chairs of History at Law and History Faculty of South-West University - Blagoevgrad, vol. 2/2005, Културното единство на българския народ в контекста на фирософията на Гоце Делчев, автор Румяна Модева, стр. 2» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  59. ↑ Balkan federation: a history of the movement toward Balkan unity in modern times, Smith College studies in history, Leften Stavros Stavrianos, Archon Books, 1964, p. 151.
  60. ↑ The Macedonian Question: Britain and the Southern Balkans 1939-1949, Dimitris Livanios, Oxford University Press US, 2008 ISBN 0-19-923768-9, p. 15.
  61. ↑ The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, Loring M. Danforth, Editor: Princeton University Press, 1997, ISBN 0-691-04356-6,p. 64.
  62. ↑ The national question in Yugoslavia: origins, history, politics, Cornell Paperbacks, Ivo Banac, Cornell University Press, 1988, ISBN 0-8014-9493-1, p. 314.
  63. ↑ «Internationalism as an alternative political strategy in the modern history of Balkans by Vangelis Koutalis, Greek Social Forum, Thessaloniki, June 2003». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  64. ↑ Perry, Duncan M. (1988). The Politics of Terror: The Macedonian Revolutionary Movements, 1893-1903, Durham, NC and London: Duke University Press.), p.23.
  65. ↑ Delchev, openly said that “We are Bulgarians”(Mac Dermott, 1978:192, 273, quoted in Danforth, 1995:64) and addressed “the Slavs of Macedonia as ‘Bulgarians’ in an offhanded manner without seeming to indicate that such a designation was a point of contention” (Perry, 1988:23, quoted in Danforth, 1995:64). See: Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe (CEDIME-SE), Slavic-Macedonians of Bulgaria, p. 5.
  66. ↑ Академик Иван Катарџиев, "Верувам во националниот имунитет на македонецот", интервjу, "Форум": "ФОРУМ - Дали навистина Делчев се изјаснувал како Бугарин и зошто? КАТАРЏИЕВ - Ваквите прашања стојат. Сите наши луѓе се именувале како „Бугари“..."; also (in Macedonian; in English: "Academician Ivan Katardzhiev. I believe in Macedonian national immunity", interview, "Forum" magazine: "FORUM - Whether Delchev really defined himself as Bulgarian and why? KATARDZHIEV - Such questions exist. All our people named themselves as "Bulgarians"...")
  67. ↑ "Уште робуваме на старите поделби", Разговор со д-р Зоран Тодоровски, www.tribune.eu.com, 27. 06. 2005, also here Αρχειοθετήθηκε 2012-04-02 στο Wayback Machine. (in Macedonian; in English: "We are still in servitude to the old divisions", interview with Ph. D. Zoran Todorovski, published on www.tribune.eu.com, 27. 06. 2005.
  68. ↑ «Проштавање и национално помирување (3), д-р Антонио Милошоски, Утрински Весник, бр. 1760, 16 окт. 2006, In English: Forgiving and national reconcilement (3), [[Antonio Miloshoski|Ph.D. Antonio Miloshoski]], Utrinski Vesnik, issue 1760, 16.10.2006.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2010. 
  69. ↑ Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Ethnologia Balkanica, Klaus Roth, Ulf Brunnbauer, LIT Verlag, Münster, 2009, ISBN 3-8258-1387-8, pp.135-136.
  70. ↑ Българите в най-източната част на Балканския полуостров - Източна Тракия, Димитър Войников, гл. 24. Идването на Гоце Делчев в Тракия и някои уточнения по този повод. Идеологическите спорове между Гоце Делчев и Стоян Лазов. Непубликувани спомени на очевидци.
  71. ↑ Ципушев, К. 19 години в сръбските затвори. Спомени, София, 1943 г. гл. 1. Между борците-великани, стр. 32.
  72. ↑ Balkan identities: nation and memory, Mariana Nikolaeva Todorova, C. Hurst & Co. Publishers, 2004, ISBN 1-85065-715-7, p. 238.
  73. ↑ Bones of Contention: The Living Archive of Vasil Levski and the Making of Bulgaria's National Hero, Maria N. Todorova, Central European University Press, 2008, ISBN 963-9776-24-6, pp. 76-77.
  74. ↑ [2] Goce Delchev University of Shtip