Εδάφη του Βασιλείου της Γαλλίας

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|2|02|2025}}

Στη Γαλλία, κατά το Παλαιό Καθεστώς, οι επαρχίες (provinces) ήταν οι διαφορετικές περιοχές από τις οποίες αποτελείτο η χώρα, έως τη δημιουργία των διοικητικών υποδιαιρέσεων των νομών το 1790.

Σήμερα, ο ορός επαρχία (province) παραμένει σε χρήση για να ορίσει τα τοπικά γεωγραφικά σύνολα από τα οποία αποτελούνταν, και που διατηρούσαν μία ταυτότητα τόσο στο πολιτισμικό όσο και το εθνολογικό-γλωσσικό κομμάτι.

Προερχόμενη από τους θεσμούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η λέξη έκανε την εμφάνισή της κατά τον 15ο αιώνα και δεν σταμάτησε να χρησιμοποιείται τόσο μέσω των επίσημων διαταγμάτων όσο και στην κοινή καθομιλουμένη γλώσσα της εποχής. Όποιος και αν ήταν ο αιώνας ή το λεξικό όπου γινόταν έρευνα, η έννοια της λέξης παραμένει συχνά ασαφής, λόγω της συνύπαρξης διάφορων συστημάτων εδαφικής υποδιαίρεσης υπό το Παλαιό Καθεστώς. Ορισμένοι γεωγράφοι, ακόμη και μεταξύ των διασημότερων, όπως ο Ονεσίμ Ρεκλύ, άσκησαν οξεία κριτική στην ύπαρξη των επαρχιών και της ιδιαίτερης ταυτότητας της καθεμίας εξ'αυτών, αρνούμενοι, μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, ότι ο όρος αυτός είχε κάποια αληθή έννοια. Έτσι, οι διάφοροι κατάλογοι και χάρτες που καταγράφουν τις επαρχίες της Γαλλίας δεν ήταν ποτέ απολύτως ακριβείς κι ούτε ήταν δυνατό να συγκριθούν μεταξύ τους.

Προσεγγιστικός ορισμός: πρόκειται για μια εδαφική έκταση, γενικά μεγάλης έκτασης, της οποίας οι κάτοικοι διακρίνονται από τις καταβολές, τα ήθη, τα έθιμα, τις γλώσσες και τους κοινούς μεταξύ τους θεσμούς, οι οποίοι μετουσιώθηκαν σε ιδιαίτερα, κατά τόπους, καταστατικά και προνόμια, που ήταν σε γενικές γραμμές διαφορετικά εκείνων γειτονεύοντων επαρχιών. Η επαρχία δημιουργείτο, γενικώς, από τη μεταξύ τους ένωση μικρότερων κρατιδίων, ενώ περιελάμβανε συχνά αρκετές μεγάλες πόλεις, με την πιο κοινή της διαίρεση να είναι σε « άνω » και « κάτω ».

Πριν την Επανάσταση, η Γαλλία ήταν χωρισμένη σε εδαφικές υποδιαιρέσεις οι οποίες βασίζονταν σε ιστορικά, γεωγραφικά, αλλά και πληθυσμιακά κριτήρια που ήταν διαφορετικά σύμφωνα με τις διαφορετικές κατά τόπους μορφές εξουσίας, με διαφορετικές κατηγορίες όπως αυτές των μητροπόλεων, των επαρχιών, των επισκοπών, των δουκάτων, των βαρονιών, των κυβερνήσεων, των κρατιδίων, των ελεκτοράτων, των κοινοβουλίων, των χωρών, των βαϊλάτων κτλ. τις οποίες συνόδευε, συνήθως, ένα παρόμοιο όνομα περιοχής, η οποία, ωστόσο, είχε σημαντική διαφορά όσον αφορά την έκτασή της. Έτσι, η επικράτεια αρμοδιότητας του Κοινοβουλίου του Αρτουά δεν αντιστοιχούσε στην ίδια εδαφική έκταση με την Κυβέρνηση του Αρτουά ή τη Στρατιωτική Επιμελητεία του Αρτουά.

Η Συντακτική Συνέλευση του 1789, αφού πρώτα κατήργησε στη διάρκεια της νύχτας της 4ης Αυγούστου όλα τα δικαιώματα και κατά τόπους προνόμια των διαφορετικών περιοχών (τα οποία προνόμια υπάγονταν στην ίδια κατηγορία με αυτά προς τις κοινωνικές τάξεις, την αριστοκρατία και τον κλήρο), αποφάσισε να προχωρήσει σε μια πιο εξισορροπημένη μορφή διοικητικής διαίρεσης του γαλλικού εδάφους, τους νομούς (départements), και ότι η υποδιαίρεση αυτή θα ήταν παρόμοια για όλες τις κρατικές υπηρεσίες: στρατιωτικές, θρησκευτικές, εφοριακές, διοικητικές, πανεπιστημιακές, δικαστικές κτλ. Η πόλη που επελέγη ως πρωτεύουσα του κάθε νομού είδε όλες τις αρμοδιότητες της τοπικής περιοχής να συγκεντρώνονται εντός των τειχών της, έχοντας, πλέον, αποκτήσει μια νομαρχία, ένα δικαστήριο, ένα πανεπιστήμιο, έναν στρατώνα, μια επισκοπή, ένα χρηματιστήριο, μια εμποροπανήγυρι, ένα νοσοκομείο, κτλ.. Οι διαμαρτυρίες των πόλεων που τόσο διάστημα διέθεταν κάποια από αυτές τις αρμοδιότητες και που ξαφνικά βρέθηκαν χωρίς να έχουν καμία, με τη μία να χάνει το δικαστήριό της, έτερη το στρατόπεδο πυροβολικό της, έτερη το πανεπιστήμιό της, έτερη την εμποροπανήγυρή της, κατάφεραν, εν μέρει, να πετύχουν τον στόχο τους με τη μερική, μονάχα, εφαρμογή του μέτρου αυτού.

Οι πόλεις των Γαλατών: η παλαιότερη έννοια επαρχίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Γαλατία είχε καταληφθεί από εκατοντάδες φυλές (300 κατά τον Ιώσηπο Φλάβιο), ενίοτε με πολύ διαφορετικά ήθη. Ο Ιούλιος Καίσαρας ονομάζει κάθε ένα από αυτά τα ανεξάρτητα κράτη "πολιτεία" (κίβιτας, λατ. civitas), ορισμένες εκ των οποίων υποδιαιρούνταν σε "περιοχές" (pagi). Πολλές φυλές ήταν υποτελείς σε άλλες γειτονικές τους φυλές και ως εκ τούτου, εξαρτώνταν από αυτές.

Ρωμαϊκές επαρχίες: η κανονική οργάνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα διάφορα τμήματα της Γαλατίας ( 58 π.Χ.)

Η λατινηκή ετυμολογία της λέξεως μας πληροφορεί για την αρχική σημασία της: "prōvincia", κατεκτημένο έδαφος. Κάθε ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας ή provincia είχε έναν ακριβή νομικό ορισμό, σαφώς καθορισμένα όρια και κωδικοποιημένες διοικητικές δομές. Ο αριθμός των επαρχιών, η οργάνωσή τους και τα όριά τους μεταβλήθηκαν αρκετά στη διάρκεια πέντε αιώνων. Κάθε επαρχία διοικούνταν από ένα ανθύπατο ή ένα αντιστράτηγο. Ο Καίσαρας, εκτός από την Προβηγκία (Provincia), ήδη ρωμαϊκή, διαιρεί τη Γαλατία σε τρεις επαρχίες: την Ακουιτανία, τη Βελγική και την Κελτική. Σε τέσσερις αιώνες ρωμαϊκής κυριαρχίας, ο αριθμός των επαρχιών αυξήθηκε από 3 σε 11, αύξηση που οφείλεται στην επέκταση της αυτοκρατορίας και στη μείωση του μεγέθους με τον διαμελισμό των αρχικών: 1η και 2η Γερμανία, 1η, 2η, 3η και 4η Λουγδονησία, 1η και 2η Ακουιτανία, 1η και 2η Βελγική, 1η και 2η Ναρβωνησία, Νοβεμποπουλάνα, Μάξιμα Σεκβανόρουμ, Βιεννένσις, Παραθαλάσσιες Άλπεις, Κοτιανές Άλπεις, Γραϊανές Άλπεις και Πένινες Άλπεις. Αυτές οι επαρχίες υποδιαιρούνταν σε πόλιτείες (κίβιτας) των οποίων ο αριθμός αυξήθηκε από 33 σε 113.

Εκκλησιαστικές επαρχίες: από τις πολιτείες στις επισκοπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μητροπόλεις είναι τα εδάφη που υπάγονται στη δικαιοδοσία ενός μητροπολιτικού αρχιεπισκόπου, ονομάζονται και αυτές επαρχίες, επειδή προέρχονται από τις ρωμαϊκές επαρχίες των οποίων ο πρώτοι επισκόποι εξασφάλισαν τη διοίκηση μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αποτελούνταν από επισκοπές που, αντιστοίχως, διάδέχτηκαν τις παλιές «πόλιτείες» των εκρωμαϊσμένων Γαλατών. Οι επισκοπές αποτελούνταν από ενορίες, σύνολα ανθρώπων που προσέρχονται στην ίδια εκκλησία, των οποίων τα ονόματα έχουν τα όρια έχουν διατηρηθεί στις 36.000 γαλλικές κοινότητες.

Δικαστικές επαρχίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάλογο με το νόμο, τις συνήθειές τους και τη γλώσσα τους, τα εδάφη του στέμματος διαιρούνταν κατ' αρχήν στις χώρες του γραμμένου νόμου (κυρίως το τμήμα που σήμερα ονομάζεται Οξιτανία) και τη χώρα του αγράφου νόμου (ο Βορράς).

Κατάλογος των παλαιών επαρχιών της Γαλλίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι επαρχίες της Γαλλίας πριν από το 1789 και τα σημερινά γαλλικά εδάφη που δεν αποτελούσαν τότε μέρος του βασιλείου.
Οι παλαιές κυβερνήσεις της Γαλλίας (1789)
Οι νομοί της Γαλλίας (1791) και τα όρια των παλαιών επαρχιών.

Οι επαρχίες της Γαλλίας πριν από την Επανάσταση με τις πρωτεύουσές τους σε παρένθεση.

  1. Ιλ-ντε-Φρανς (Παρίσι) : αυτή η επαρχία προέρχεται από τη γαλλική βασιλική περιοχή, δηλαδή την περιοχή ακριβώς κάτω από την εξουσία του βασιλιά της Γαλλίας.
  2. Μπερί (Μπουρζ) : αυτή η επαρχία προέρχεται στην υποκομητεία της Μπουρζ και αποκτήθηκε το 1101.
  3. Ορλεαναί (Ορλεάν) : αυτή η επαρχία προέρχεται από την κομητεία της Ορλεάνης, βασιζόμενη σε βασιλικά κτήματα.
  4. Νορμανδία (Ρουέν) : το καρολίγγειο δουκάτο της Νορμανδίας δημιουργήθηκες το 911. Ο δούκας είχε για φέουδα το Μικρή Βρετανία με σύντονη χρονική διάρκεια του 10ου αιώνα.
  5. Λανγκντόκ (Τουλούζη)
  6. Λυονναί (Λυών)
  7. Ντωφιναί (Γκρενόμπλ)
  8. Καμπανία (Τρουά)
  9. Ωνί (Λα Ροσέλ) :
  10. Κομητεία της Σαιντόνγκ (Σαιντ)
  11. Πουατού (Πουατιέ)
  12. Δουκάτο της Ακουιτανίας (Μπορντό)
  13. Δουκάτο της Βουργουνδίας (Ντιζόν)
  14. Πικαρδία (Αμιάν)
  15. Ανζού (Ανζέ)
  16. Κομητεία της Προβηγκίας (Αιξ)
  17. Κομητεία του Ανγκουμουά (Αγκουλέμ)
  18. Μπουρμπονναί (Μουλέν)
  19. Κομητεία της Μαρς (Γκερέ)
  20. Βρετάνη (Ρεν)
  21. Μαιν και Περς :
  22. Τουραίν (Τουρ)
  23. Λιμουζέν (Λιμόζ)
  24. Κομητεία της Φουά (Φουά)
  25. Κομητεία της Ωβέρνης (Κλερμόν-Φεράν)
  26. Μπεάρν (Πω)
  27. Αλσατία (Στρασβούργο)
  28. Κομητεία της Αρτουά (Αράς)
  29. Ρουσιγιόν (Περπινιάν)
  30. Φλάνδρα (Λίλη)
  31. Φρανς-Κοντέ (Μπεζανσόν)
  32. Μεγάλη-Κυβέρνηση της Λωρραίνης-Μπαρουά
  33. Κορσική (Αζαξιό)
  34. Δουκάτο του Νιβερναί (Νεβέρ)
  • Ορισμένα σημερινά γαλλικά εδάφη δεν ήταν μέρος του βασιλείου του 1789:
    1. Κομητεία του Βεννεσάν (Καρπαντρά)
    2. Δημοκρατία της Μυλούζ
    3. Δουκάτο της Σαβοΐας (Σαμπερί)
    4. Κομητεία της Νις (Νις)
    5. Πριγκιπάτο του Μονμπελιάρ (Μονμπελιάρ)

    Εκλογικές περιφέρειες της Γαλλίας στην Επανάσταση

    [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ένας επίσημος κατάλογος του δέκατου όγδοου αιώνα που βρίσκεται σε ένα βασιλικό δίπλωμα απονομής τίτλου ευγενείας που εκδόθηκε στις 4 Μαρτίου του 1790 και ακολούθησε τις αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης 15 Ιανουαρίου και 16 και 26 Φεβρουαρίου που διέτασσε τη διαίρεση της Γαλλίας σε ογδόντα τρεις νομούς.

    Εκτός Γαλλίας εδάφη το 1789

    [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Δεν ανήκαν στη Γαλλία, το 1789 οι παρακάτω περιοχές (ημερομηνία προσάρτησης στη Γαλλία σε παρένθεση) :

    Βιβλιογραφία

    [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
    • Almanach Royal, διοικητικού περιεχομένου εγχειρίδιο το οποίο εκδιδόταν σε ετήσια βάση και το οποίο κατέγραφε το πώς είχε η διοικητική, εκκλησιαστική, στρατιωτική, πανεπιστημιακή, δικαστική, εφοριακή κτλ. υποδιαίρεση του Βασιλείου της Γαλλίας έως το 1789, με την ταυτόχρονη καταγραφή των ονομάτων του συνόλου των υπευθύνων των διοικητικών αυτών περιοχών και υποδιαιρέσεων.
    • Les divisions administratives de la France en 1789, par Armand Brette (διαδικτυακή ανάγνωση Αρχειοθετήθηκε 2012-10-15 στο Wayback Machine.).
    • Les Provinces de la France par le Vicomte Olivier de Romanet, la Nouvelle Librairie Nationale, 1913
    • Les Provinces au XVIIIe et leur division en départements de la France par Charles Berlet, Bloud, 2e éd., 1913
    • Provinces et Pays de France par l’Abbé Alfred Jarry, (3 premiers tomes seulement avec 1 carte), Charles Poisson, 1943
    • Les circonscriptions administratives de la France par Jean Bancal, Recueil Sirey, 1945