Ερνέστ Σοσόν

Ερνέστ Σοσόν
Ο Ερνέστ Σοσόν σε φωτογραφία του 1897, δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ernest Chausson (Γαλλικά)
Γέννηση	20  Ιανουαρίου 1855[1][2][3] Παρίσι[4]
Θάνατος	10  Ιουνίου 1899[1][5][2] Λιμαί
Αιτία θανάτου	bicycle accident[6]
Συνθήκες θανάτου	θανατηφόρο δυστύχημα
Τόπος ταφής	Κοιμητήριο του Περ-Λασαίζ[7] και Grave of Ernest Chausson
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Σπουδές	Κονσερβατόριο του Παρισιού
Ιδιότητα	διευθυντής ορχήστρας, συνθέτης και πιανίστας
Σύζυγος	Jeanne Chausson (1883–άγνωστη τιμή)
Συγγενείς	Gaston Julia (γαμπρός)[8]
Όργανα	πιάνο
Είδος τέχνης	όπερα και συμφωνία
Σημαντικά έργα	Τα καπρίτσια της Μαριάννας και Poème
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Αμεντέ-Ερνέστ Σοσόν ^[i] (Amédée-Ernest Chausson, Παρίσι 20 Ιανουαρίου 1855 – Λιμέ 10 Ιουνίου 1899) ήταν Γάλλος συνθέτης του 19ου αιώνα. Σεμνός και τρυφερός ρομαντικός μουσικός, πέθανε αναπάντεχα πάνω στην ακμή της καριέρας του. Οι λιγοστές, αλλά αξιόλογες συνθέσεις του τού χάρισαν περίοπτη θέση ανάμεσα στους Γάλλους συνθέτες της εποχής στην οποία έζησε.^[9]

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Σοσόν γεννήθηκε στο Παρίσι, το 1855, σε εξαιρετικά εύπορη αστική οικογένεια. Ήταν το μοναδικό παιδί ενός εργολάβου οικοδομών, ο οποίος είχε κάνει περιουσία βοηθώντας τον Βαρώνο Ηaussmann στην ανασυγκρότηση του Παρισιού, κατά τη δεκαετία του 1850. Για να ευχαριστήσει τον πατέρα του, ο Σοσόν σπούδασε νομικά και διορίστηκε δικηγόρος Εφετείου, αλλά είχε ελάχιστο ή καθόλου ενδιαφέρον για το επάγγελμα. Σύχναζε στα παρισινά σαλόνια, όπου συναντήθηκε με προσωπικότητες όπως τους Α. Φαντέν-Λατούρ (Henri Fantin-Latour), Ο. Ρεντόν (Odilon Redon) και Β. Ντ’ Εντί (Vincent d'Indy). Πριν καταλήξει στη μουσική, αμφιταλαντευόταν ανάμεσα σε λογοτεχνία και ζωγραφική.

Το 1879, σε ηλικία 24 ετών, άρχισε να παρακολουθεί τις τάξεις σύνθεσης του Ζυλ Μασνέ στο Ωδείο του Παρισιού. Ο δάσκαλός του τον θεωρούσε «εξαιρετικό άτομο και αληθινό καλλιτέχνη». Ο Σοσόν είχε, ήδη, συνθέσει μερικά κομμάτια πιάνου και τραγούδια. Παρ' όλα αυτά, τα πρώτα χειρόγραφα που έχουν διατηρηθεί είναι αυτά που διορθώθηκαν από τον Μασνέ. Στο Ωδείο του Παρισιού, μεταξύ 1880-3, ο Σοσόν σπούδασε επίσης με τον Σ. Φρανκ (César Franck),^[9] με τον οποίο είχε στενή φιλία που κράτησε μέχρι το θάνατο του τελευταίου, το 1890. Ο Σοσόν διέκοψε τις σπουδές του το 1881, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να κερδίσει το περίφημο Βραβείο της Ρώμης (Prix de Rome).^[10]

Μεταξύ 1882 και 1883 ο Σοσόν, ο οποίος απολάμβανε να ταξιδεύει, επισκέφθηκε το φημισμένο Μπάιρόιτ για να ακούσει τις όπερες του Βάγκνερ. Στο πρώτο από αυτά τα ταξίδια, πήγε μαζί με τον ντ’ Εντί για την πρεμιέρα του Πάρσιφαλ και κατόπιν, στο δεύτερο ταξίδι, πήγε μαζί με τη σύζυγό του Ζ. Εσκουντιέ (Jeanne Escudier), με την οποία επρόκειτο να αποκτήσει πέντε παιδιά. Από το 1886, μέχρι τον θάνατό του, ο Σοσόν χρημάτισε γραμματέας της Εθνικής Εταιρίας Μουσικής (Société Nationale de Musique), οπότε εργάστηκε για την προώθηση της γαλλικής μουσικής της εποχής του.^[9] Στο σπίτι του (22 Boulevard de Courcelles) δεχόταν πολύ διάσημους καλλιτέχνες, όπως τους συνθέτες Ντυπάρκ, Φορέ, Ντεμπισί και Αλμπένιθ, τον ποιητή Μαλαρμέ, τον συγγραφέα Τουργκένιεφ και τον ζωγράφο Μονέ. Ειδικά με τον Ντεμπισί είχε βαθιά φιλία, η οποία είχε διακοπεί απότομα, γύρω στο 1894, όταν ο Σοσόν διαφωνούσε με την τρυφηλή ζωή του Ντεμπισί. Ωστόσο, ο μεγάλος ιμπρεσιονιστής μουσικός ουδέποτε έπαψε να θαυμάζει τη μουσική του Σοσόν.^[11][12]

Μόλις 44 ετών, ο Σοσόν βρήκε τραγικό θάνατο ενώ απολάμβανε μια από τις εξοχικές του εξορμήσεις, στο Château de Mioussets του Λιμαί, κοντά στο Παρίσι. Κάνοντας ποδήλατο σε κατηφόρα, χτύπησε πάνω σε έναν τοίχο από τούβλα και σκοτώθηκε ακαριαία. Οι πηγές αναφέρουν ότι υπήρξε από τους πρώτους ποδηλάτες στην ιστορία και, πιθανότατα, ήταν ο πρώτος που σκοτώθηκε σε καθαρά ποδηλατικό δυστύχημα.^[13]

Οι ακριβείς συνθήκες του δυστυχήματος δεν έχουν πλήρως διαλευκανθεί αν και, πιθανότατα, ήταν μια άτυχη στιγμή. Υπήρξε η άποψη ότι, ήταν επιτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας, καθώς ο Σοσόν ήταν επιβεβαιωμένα επιρρεπής στην κατάθλιψη. Αυτή η θεωρία περί αυτοκτονίας τέθηκε από τον βιογράφο τού Ντεμπισί, Έ. Λοκσπάιζερ (Edward Lockspeiser),^[12] αλλά απορρίφθηκε πρόσφατα από τον βιογράφο του Σοσόν, Ρ. Σ. Γκρόβερ (Ralph Scott Grover).^[14]

Μουσική και μουσικολογικά στοιχεία

Το δημιουργικό έργο του Σοσόν χωρίζεται, συνήθως, σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη, υπάρχει διάχυτη η επιρροή του Μασνέ. Η δεύτερη περίοδος, που χρονολογείται από το 1886 και μετέπειτα, σημαδεύεται από έναν πιο δραματικό χαρακτήρα, που απορρέει -εν μέρει- από τις επαφές του Σοσόν με το καλλιτεχνικό περιβάλλον στον οποίο βρέθηκε. Από το θάνατο του πατέρα του, το 1894, χρονολογείται η έναρξη της τρίτης περιόδου, κατά την οποία επηρεάστηκε ιδιαίτερα από την ανάγνωση των συμβολιστών ποιητών και της Ρωσικής λογοτεχνίας, ιδιαίτερα από τους Τουργκένιεφ, Ντοστογιέφσκι και Τολστόι. Το έργο του Σοσόν είναι βαθιά προσωπικό, αλλά αντικατοπτρίζει κάποιες τεχνικές επιρροές τόσο, του Ρίχαρντ Βάγκνερ όσο και του άλλου μουσικού του ειδώλου, του Σεζάρ Φρανκ. Στυλιστικά ίχνη, όχι μόνο του Μασνέ αλλά και του Μπραμς, μπορούν να ανιχνευθούν μερικές φορές. Σε γενικές γραμμές, το συνθετικό ιδίωμα του Σοσόν γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ του ώριμου ρομαντισμού των Μασνέ και Φρανκ με τον -πιο εσωστρεφή- ιμπρεσιονισμό του Ντεμπισί. Αρκετά εκλεπτυσμένα και αξιοθαύμαστα τραγούδια γράφηκαν από την πένα του συνθέτη. Ολοκλήρωσε μία (1) μόνον όπερα, τον Βασιλιά Αρθούρο, η οποία παρουσιάστηκε μετά τον θάνατό του, το 1903.^[9] Η ορχηστρική παραγωγή του ήταν μικρή, αλλά σημαντική. Περιλαμβάνει το συμφωνικό ποίημα Viviane, τη Συμφωνία σε Σιb Μείζονα, το αριστουργηματικό Ποίημα για βιολί και ορχήστρα, πολύ σημαντικό έργο στο ρεπερτόριο του βιολιού, και τον εξαιρετικό, δραματικό-«στοιχειωμένο» κύκλο τραγουδιών Ποίημα της Αγάπης και της Θάλασσας. Ο Σοσόν πιστεύεται ότι, είναι ο πρώτος συνθέτης που χρησιμοποίησε τσελέστα. Έβαλε το όργανο αυτό, τον Δεκέμβριο του 1888, στη μουσική που γράφηκε για μικρή ορχήστρα, στο έργο Η Τρικυμία, μια γαλλική μετάφραση του Μπουσόρ πάνω στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ. Ωστόσο, η γενικότερη επικρατούσα άποψη ότι η τσελέστα χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον Τσαϊκόφσκι, το 1891, είναι βέβαιο ότι οφείλεται στη διαφορά «μεγέθους» μεταξύ των δύο συνθετών. ^{[ ii]}

Η παραγωγή του Σοσόν ήταν μικρή, καθότι η μουσική δημιουργία γι 'αυτόν αποδείχθηκε πάντα ένας μακρύς, οδυνηρός αγώνας. Ωστόσο, η ποιότητα και η πρωτοτυπία των συνθέσεών του είναι -σταθερά- υψηλές και πολλά από τα έργα του συνεχίζουν να κάνουν εμφανίσεις σε προγράμματα κορυφαίων τραγουδιστών, συγκροτημάτων μουσικής δωματίου και ορχηστρών. Όπως ό ίδιος ο συνθέτης έλεγε με αφοπλιστική μετροέπεια:

• «Υπάρχουν στιγμές που αισθάνομαι τον εαυτό μου να οδηγείται από ένα είδος πυρετώδους ενστίκτου, σαν να είχα την αίσθηση ότι δεν μπορώ να πετύχω τον στόχο μου ή να τον πετύχω πολύ αργά».

Εργογραφία

Εξαιρετικό φωτογραφικό στιγμιότυπο του 1893, με τον Κλωντ Ντεμπισί στο πιάνο και τον Ερνέστ Σοσόν, όρθιο, να τού γυρίζει τις σελίδες

Έργα με αριθμό Opus

• Op. 1 Πέντε Φαντασίες για πιάνο (1879-80)
• Op. 2 Επτά Μελωδίες:
  • Νάννυ, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
  • Η Γοητεία, σε στίχους Σιλβέστρ
  • Οι Πεταλούδες, σε στίχους Γκοτιέ
  • Το Τελευταίο Φύλλο, σε στίχους Γκοτιέ
  • Ιταλική Σερενάτα, σε στίχους Μπουρζέ
  • Ήβη, σε στίχους Ακερμάν
  • Το Κολιμπρί, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
• Op. 3 Πιάνο Τρίο σε Σολ Ελάσσονα (1881)
• Op. 4 Τα Καπρίτσια της Μαριάνας, λυρική κωμωδία σε λιμπρέτο Αλφρέ ντε Μυσσέ, ημιτελές (1882-4)
• Op. 5 Βιβιάν, συμφωνικό ποίημα πάνω σε έναν μύθο της Στρογγυλής Τραπέζης (1882, αναθ. 1887)
• Op. 6 Δύο Μοτέτα για φωνές, βιολί και εκκλησιαστικό όργανο (1883)
  • Deus Abraham
  • Ave verum
• Op. 7 Ελένη, λυρικό δράμα, σε δύο πράξεις, σε λιμπρέτο Λεκόντ ντε Λιλ (1883-4), ημιτελές
• Op. 8 Τέσσερις Μελωδίες σε στίχους Μ. Μπουσόρ:
  • Νυκτερινό
  • Αγάπη του Χθες
  • Λυπημένη Άνοιξη
  • Τα Ενθύμιά μας
• Op. 9 Βεδικός Ύμνος, για τέσσερις φωνές και ορχήστρα, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
• Op. 10 Μοναξιά στο δάσος, συμφωνικό ποίημα (1886), κατεστραμμένο
• Op. 11 Δύο ντουέτα για φωνές (1883)
  • Η Νύχτα, σε στίχους Μπανβίλ
  • Το Ξύπνημα, σε στίχους Μπαλζάκ
• Op. 12 Τρία Μοτέτα για 4 φωνές, βιολοντσέλο, άρπα και εκκλησιαστικό όργανο (1886)
  • Ave Maria
  • Tota pulchra es
  • Ave maris stella
• Op. 13 Τέσσερις Μελωδίες
  • Κατευνασμός, σε στίχους Βερλέν
  • Σερενάτα, σε στίχους Ζ. Λαόρ
  • Η Εξομολόγηση, σε στίχους. Β. ντε Λιλ-Αντάμ
  • Το Τζιτζίκι, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
• Op. 14 Το Καραβάνι, τραγούδι σε στίχους Γκοτιέ (1887, επίσης για ορχήστρα)
• Op. 15 Γαμήλιο Τραγούδι, για 4 γυναικείες φωνές, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
• Op. 16 Τρία Μοτέτα
  • Lauda Sion, για φωνή, εκκλησιαστικό όργανο και άρπα (1888)
  • Benedictus, για δύο σοπράνο και άρπα (1890)
  • Pater noster, για φωνή και εκκλησιαστικό όργανο (1891)
• Op. 17 Τραγούδια της Μιαρκά, σε στίχους Ζαν Ρισπέν
• Op. 18 Η Τρικυμία, προγραμματική μουσική πάνω στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ (μετάφραση Μπουσόρ), για σόλο φωνές και μικρή ορχήστρα (1888)
• Op. 19 Ποίημα της Αγάπης και της Θάλασσας, για φωνή και ορχήστρα, σε στίχους Μπουσόρ (1882-90, αναθ. 1893)
• Op. 20 Συμφωνία σε Σιb Μείζονα (1889-90)
• Op. 21 Κοντσέρτο σε Ρε Μείζονα για πιάνο, βιολί και κουαρτέτο εγχόρδων (1889-91)
• Op. 22 Ο Θρύλος της Αγίας Καικιλίας, προγραμματική μουσική σε στίχους Μπουσόρ (1891)
• Op. 23 Ο Βασιλιάς Αρθούρος, πρωτότυπο μουσικό δράμα σε 3 πράξεις (1886-95)
• Op. 24 Θερμοκήπια, κύκλος τραγουδιών σε στίχους Μωρίς Μαίτερλινκ (1893-6)
• Op. 25 Ποίημα, για βιολί και ορχήστρα (1896)
• Op. 26 Μερικοί Χοροί, για πιάνο
  • Αφιέρωση
  • Σαραμπάντα
  • Παβάνα
  • Φορλάν
• Op. 27 Τρία Τραγούδια, σε στίχους Κ. Μοκλέρ (1896)
  • Οι Ώρες'
  • 'Μπαλάντα
  • Τα Στέμματα
• Op. 28 Τραγούδια του Σαίξπηρ (μετάφραση Μπουσόρ) (1890-7)
  • Τραγούδι του Κλόουν
  • Τραγούδι της Αγάπης
  • Τραγούδι της Οφηλίας
  • Πένθιμο Τραγούδι
• Op. 29 Ballata (πρωτότυπος τίτλος Συλλογή Ασμάτων του Δάντη), σε ποίηση Δάντη, για 4 φωνές (1896-7)
• Op. 30 Πιάνο Κουαρτέτο σε Λα Μείζονα (1897)
• Op. 31 Εσπερινά για το Κοινό των Παρθένων, για εκκλησιαστικό όργανο (1897)
• Op. 32 Γιορτινή Βραδιά, συμφωνικό ποίημα (1897-8)
• Op. 33 Για Ένα Χριστουγεννιάτικό Δέντρο, τραγούδι (1898)
• Op. 34 Δύο Ποιήματα, τραγούδια σε στίχους Βερλέν
  • Το Γλυκό Τραγούδι
  • Ο Εξαθλιωμένος Ιππότης
• Op. 35 Κουαρτέτο Εγχόρδων σε Ντο Ελάσσονα (1897-9)
• Op. 36 Δύο Μελωδίες
  • Ύμνος στη Σύζυγο, σε στίχους Α. Ζουνέτ (1896)
  • Στο Δάσος της Γοητείας και του Θελγήτρου, σε στίχους Ζαν Μορεάς (1898)
• Op. 37 Αιώνιο Τραγούδι, για σοπράνο και ορχήστρα ή κουιντέτο με πιάνο, σε στίχους Σ. Κρος (1898)
• Op. 38 Τοπίο, για πιάνο (1895)
• Op. 39 Κομμάτι για βιολοντσέλο/βιόλα και πιάνο (1897)

Έργα χωρίς αριθμό Opus

Σκηνική μουσική

• Οι Όρνιθες, προγραμματική μουσική πάνω στο ομώνυμο έργο του Αριστοφάνη, για φλάουτο και άρπα (1889)

Φωνή και ορχήστρα

• Η Χήρα του Βάσκου Βασιλιά, μπαλάντα σε στίχους Λ. Μπρετούς-Λαφάργκ (1879)
• Ύλας, σε στίχους Λεκόντ ντε Λιλ
• Εσμεράλδα, σε στίχους Ουγκώ
• Ύμνος στη Φύση, σε στίχους Σιλβέστρ
• Ο Άραβας, καντάτα (1881)

Ορχήστρα

Συμφωνία Νο. 2 (μόνο σε σκίτσα, 1899)

Μουσική δωματίου

• Αντάντε και Αλέγκρο, για κλαρινέτο και πιάνο (1881)
• Κοντσέρτο για πιάνο, όμποε, βιόλα, και κουαρτέτο εγχόρδων (μόνο σε σκίτσα, 1897)
• Δύο Σονατίνες για πιάνο 4 χέρια
• Έντεκα Φούγκες πάνω σε θέματα των Μπαχ, Μασνέ, Φρανκ και Σαιν-Σανς, για πιάνο (1880-1)
• Στρατιωτικό Εμβατήριο, για πιάνο 91884)

Θρησκευτικά έργα

• O salutaris, σε Σι Μείζονα για εκκλησιαστικό όργανο και πιάνο/άρπα (1879)
• Tantum ergo, για φωνή, εκκλησιαστικό όργανο, βιολί και άρπα (1891)

Τραγούδια για φωνή και πιάνο

• Λιλάς, σε στίχους Μπουσόρ (1877)
• Το Μικρό Μονοπάτι, σε στίχους Μπουσόρ (1878)
• Το Άλμπατρος, σε στίχους Μποντλέρ (1879)
• Η Κουρτίνα του Γείτονά μου, σε στίχους Α. ντε Μυσσέ (1879)
• Θα Αγαπήσουμε ο Ένας τον Άλλον, ανώνυμου (1882)
• Ο Οργισμένος Νεκρός, σε στίχους Ρισπέν (1884)
• Επιθαλάμιο, σε στίχους Μπουσόρ (1886)
• Ναυτικοί Αφιερωμένοι στην Παναγία, σε στίχους Λ. Π. Φαργκ (1898)

Σημειώσεις

i. ^{^} Παλαιότερη γραφή Σωσόν ^[9]

ii. ^{^} Το μεγάλο «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» του Grove αναφέρει χαρακτηριστικά στο λήμμα «Τσελέστα»: Σημείωση: Ο πρώτος μεγάλος συνθέτης που χρησιμοποίησε τσελέστα σε ένα έργο για πλήρη συμφωνική ορχήστρα ήταν ο Πιότρ Τσαϊκόφσκι. Το χρησιμοποίησε για πρώτη φορά στο συμφωνικό του ποίημα Ο Βοεβόδας το 1891 και, το επόμενο έτος, στο μπαλέτο του Ο Καρυοθραύστης, κυρίως στον πασίγνωστο Χορό της Νεράιδας των Ζαχαρωτών Δαμάσκηνων.

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
2. (Αγγλικά) SNAC. w65q4xvh. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
3. International Music Score Library Project. Category:Chausson,_Ernest. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 13  Δεκεμβρίου 2014.
5. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 13892419t. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
6. «Le Figaro». (Γαλλικά) Le Figaro. Société du Figaro. Παρίσι. 12  Ιουνίου 1899. σελ. 4.
7. Domenico Gabrielli: «Dictionnaire historique du Père-Lachaise» (Γαλλικά) 2002. σελ. 90. ISBN-13 978-2-85917-346-3. ISBN-10 2-85917-346-3.
8. www.persee.fr/doc/inrp_0298-5632_1989_ant_25_1_8714. σελ. 169.
9. ΠΛΜ
10. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2017. 
11. Nichols
12. Lockspeiser
13. Blom, 138
14. Grover

Βιβλιογραφία

• «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D. C. L (Oxford, 1880)
• Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
• Rob. Eitner, Biographisch-bibliographisches Quellen-LexiKon, on line
• Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (ΠΛΜ), έκδοση 1993, τόμος 56, σ. 260
• Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
• Eric Blom The New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
• Ralph Scott Grover, Ernest Chausson: The Man and His Music (London: Athlone Press, 1980), p. 56.; R. J. Stove, César Franck: His Life and Times (Lanham, Maryland: Scarecrow Press, 2012), p. 306.
• Edward Lockspeiser, Debussy: His Life and Mind, Vol. 1 (London: Cassell, 1965), p. 126
• Nichols, R. (1998) The Life of Debussy. Cambridge University Press, 196 pages.