Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς

Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1570 (περίπου)[1]
Αθήνα
Θάνατος1646[1]
Αθήνα
ΘρησκείαΑνατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΕλληνικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
Γαλλικά[2]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Πάδοβας (1608–1613)[3]
Ποντιφικό Ελληνικό Κολλέγιο Αγίου Αθανασίου (1604–1608)[3]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααστρονόμος
μαθηματικός
ιατρός
γεωγράφος
φυσικός
εκπαιδευτικός
φιλόσοφος
πρεσβύτερος (1622–1640)
Εργοδότηςσχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμααρχιεπίσκοπος (1640–1642)
καθηγητής (1608–1609)
καθηγητής (1613–1619)
καθηγητής (1619–1621)
κοσμήτορας (1622–1623)
κοσμήτορας (1625–1628)
κοσμήτορας (1636–1640)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Θεόφιλος Κορυδαλλεύς ήταν λόγιος, φιλόσοφος και κληρικός της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξώφυλλο του έργου «Ρητορική»

Γεννήθηκε το 1570 στην Αθήνα. Το οικογενειακό όνομά του ήταν Σκορδαλός, το οποίο στη συνέχεια άλλαξε στο πιο αρχαϊκό Κορυδαλλεύς, λόγω του ότι ήταν κάτοικος Κορυδαλλού.[4] Φοίτησε αρχικά στο κολέγιο του Αγίου Αθανασίου στη Ρώμη και συνέχισε με σπουδές ιατρικής και φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Πάδοβα. Αναγορεύτηκε διδάκτωρ του πανεπιστημίου στις 5 Ιουνίου του 1613. Τα χρόνια των σπουδών του συνέπεσαν με την αναβίωση της μελέτης του Αριστοτέλη και επηρεάστηκε ιδιαιτέρως από τον νεοαριστοτελικό φιλόσοφο και δάσκαλό του Τσέζαρε Κρεμονίνι (Cesare Cremonini). Δίδαξε στην Ελληνική κοινοτική σχολή της Βενετίας, στην Αθήνα, στην Κεφαλονιά και στη Ζάκυνθο μέχρι το 1622, οπότε και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις τού ανέθεσε τη διεύθυνση της Πατριαρχικής Ακαδημίας. Κατάφερε να αναδιοργανώσει την Πατριαρχική Ακαδημία και να της δώσει πανεπιστημιακό χαρακτήρα, περιορίζοντας τον θεολογικό σχολαστικισμό και φέρνοντας στο επίκεντρο της διδασκαλίας τη φιλοσοφία και την ερμηνεία των αριστοτελικών έργων. Το πρόγραμμα της Πατριαρχικής Ακαδημίας που κατάρτισε ο Κορυδαλλεύς αποτέλεσε το πρότυπο των ελληνικών σχολείων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Εν τω μεταξύ ακολούθησε το μοναχικό σχήμα με το όνομα Θεοδόσιος, αργότερα όμως αποσχηματίστηκε. Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη εκφώνησε λόγο με την ευκαιρία της ενθρόνισης του νέου Πατριάρχη, στον οποίο όμως εξέφρασε αιρετικές θέσεις με αποτέλεσμα να καταδιωχθεί από το πλήθος και να καταλήξει στο σπίτι του άρχοντα Δημητρίου Ιουλιανού. Το 1640 επανεντάχθηκε στον κλήρο και χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Ναυπάκτου αλλά καθαιρέθηκε γρήγορα με αποτέλεσμα να αποσυρθεί στην Αθήνα, στην οποία συνέχισε να διδάσκει μέχρι το θάνατό του το 1645.

Το έργο του αποτελείται κυρίως από φιλοσοφικές πραγματείες και σχόλια στον Αριστοτέλη. Από τα άλλα έργα του ξεχωρίζουν οι Επιστολικοί τύποι, εγχειρίδιο με οδηγίες για σύνταξη διαφόρων ειδών επιστολών, το οποίο επανεκδόθηκε και αντιγράφτηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.[5]

Η φιλοσοφική μέθοδος του Κορυδαλλέα, που ονομάστηκε «κορυδαλλισμός», αποτέλεσε τη βάση της παιδείας του ελληνισμού κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αλλά κατά την τελευταία περίοδό της, στα χρόνια του Διαφωτισμού, ο όρος «κορυδαλλισμός» ταυτίστηκε με τον σχολαστικισμό και δέχτηκε επικρίσεις από εκφραστές νεωτερικών πνευματικών και παιδαγωγικών τάσεων.

Συγγράμματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Εις άπασαν την Λογικήν του Αριστοτέλους υπομνήματα και ζητήματα
  • Έκθεσις κατ' επιτομήν λογικής πραγματείας
  • Είσοδος φυσικής ακροάσεως κατ' Αριστοτέλην
  • Γενέσεως και φθοράς περί, κατ' Αριστοτέλην
  • Υπομνήματα και ζητήματα εις την περί ουρανού πραγματείαν
  • Υπομνήματα εις τα μετά τα φυσικά
  • Γεωγραφία
  • Επιστολή δογματική προς τον Πανοσιώτατον Πατέρα Σωφρόνιον Ποκζάσκην, τον Ρέκτορα μεν πρώην χρηματίσαντα της εν Κιεβία Σχολής, τότε δε εν Γιασίω της Μολδαβίας ηγουμενεύοντα...περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος εκ μόνου του Πατρός
  • Περί επιστολικών τύπων
  • Έκθεσις Ρητορικής
  • Διαίρεσις της Ποιητικής και τα είδη αυτής
  • Επιστολαί
  • Λόγοι επικήδειοι[4]

Τα υπομνήματα του Κορυδαλλέως στην αριστοτελική Λογική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Από την έρευνα των χειρογράφων διαπιστώθηκε ότι σώζονται τρία υπομνήματα στη Λογική: α) Εἰς ἅπασαν τὴν Λογικὴν Ἀριστοτέλους ὑπομνήματα καὶ ζητήματα, β) Έκθεσις κατ' επιτομήν της Λογικής πραγματείας, και γ) Κατά Κρεμονέαν τον εν Παταβίω [...] εκφωνηθέντα υπό Θεοφίλου Κορυδαλλέως [...] Προοίμιον εις άπασαν την της Λογικής πραγματείαν, που εντοπίσθηκε για πρώτη φορά (Tsiotras, 2000).

Γεωγραφικά και αστρονομικά έργα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Επηρεασμένος από την ανάπτυξη των πτολεμαϊκών σπουδών στην Ιταλία, όπου σπούδασε στις αρχές του 17ου αι., ο Θεόφιλος Κορυδαλλεύς συνέγραψε μία ενδιαφέρουσα Σύνοψιν εἰς Γεωγραφίαν, όπου ερμήνευσε συνοπτικά επιλεγμένες ενότητες και θεωρητικά ζητήματα από το βιβλίο Ι της Γεωγραφίας του αρχαίου γεωγράφου Κλαυδίου Πτολεμαίου (2ος αι. μ.Χ.). Με το κείμενο του, που αποτελεί το πρώτο επιστημονικό γεωγραφικό έργο των Νέων Χρόνων, ο Κορυδαλλεύς επανασυνέδεσε τον νεότερο Ελληνισμό αφενός με τη βυζαντινή εξηγητική παράδοση και αφετέρου με την επιστημονική γεωγραφική κίνηση της Δυτικής Ευρώπης (Τσιότρας, 2006).
  • Περί αστρολάβου: Με το έργο αυτό ο Κορυδαλλευς εμφανίζεται ως συνεχιστής μιας μακράς επιστημονικής παράδοσης, που έχει τη θεωρητική βάση της στον Κλαύδιο Πτολεμαίο, αναπτύχθηκε όμως ιδιαίτερα με τα έργα μεταγενέστερων συγγραφέων, όπως ο Ιωάννης Φιλόπονος, ο Νικηφόρος Γρηγοράς, ο Ισαάκ Αργυρός κ.ά. Ο αστρολάβος, ως αστρονομικό όργανο που χρησίμευε για τη μέτρηση του ύψους των ουράνιων σωμάτων και την ένδειξη της ώρας, παρέμεινε σε χρήση από την αρχαιότητα έως τον 17ο αι. (Τσιότρας, 1999).
  • Τελευταίος χρονικά στη σειρά των σχολιαστών της Τετραβίβλου Μαθηματικῆς Συντάξεως του Κλαυδίου Πτολεμαίου προστίθεται ο Θεόφιλος Κορυδαλλεύς με τα σύντομα κείμενα του Ἀπόκρισις πρὸς τοὺς ζητήσαντας τὴν πρόγνωσιν τοῦ ἀέρος και Περὶ γνώσεως τῶν μελλόντων, στα οποία παραφράζονται συνοπτικά επιλεγμένες ενότητες από το αστρολογικό έργο του αρχαίου γεωγράφου, ώστε να αποτελέσουν μια εισαγωγή στην αστρολογία (Τσιότρας, 2002).

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. n86030216. Ανακτήθηκε στις 14  Μαΐου 2021.
  2. ↑ CONOR.SI. 29675107.
  3. ↑ 3,0 3,1 enlightenedmedialities.wikibase.cloud/wiki/Item:Q28.
  4. ↑ 4,0 4,1 Ευάγγελος Παπανούτσος, «Θεόφιλος Κορυδαλεύς», Νεοελληνική Φιλοσοφία, τ.Α, εκδ.Βασική Βιβλιοθήκη-35, Αθήνα, χ.χ, σ.52
  5. ↑ Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961, τόμος πρώτος, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983, σελ. 81

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ευάγγελος Παπανούτσος, «Θεόφιλος Κορυδαλεύς», Νεοελληνική Φιλοσοφία, τ.Α, εκδ.Βασική Βιβλιοθήκη-35, Αθήνα, χ.χ, σ.18-22, 51-86
  • Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961, τόμος πρώτος,εκδ.Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983

Βιβλιογραφία και κριτικές εκδόσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Στεφανής, Ι. Ε.: «Η αυτόγραφη επιστολή του Θεόφιλου Κορυδαλλέα προς τον Ιωάννη Καρυοφύλλη». Ελληνικά 37 (1986), 160-163
  • Τσιότρας, Β. Ι., Η εξηγητική παράδοση της Γεωγραφικῆς ὑφηγήσεως του Κλαυδίου Πτολεμaίoυ. Οι επώνυμοι Σχολιαστές, Αθήνα 2006, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
  • Τσιότρας, Βασίλειος Ι. (1995). «Αυτόγραφη επιστολή του Θεόφιλου Κορυδαλλέως προς τον Antoine Léger.» (pdf). Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 20: 235–242. doi:10.12681/er.245. 
  • Τσιότρας, Β. Ι., «Πολύπους εναντίον πύθωνος. Μια μαρτυρία για τη δράση του Θεοφίλου Κορυδαλλέως στη Ζάκυνθο», Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου «Άγιοι και εκκλησιαστικές προσωπικότητες στη Ζάκυνθο», (Ζάκυνθος 1997), Αθήνα 1999, τόμ. Α', 313-326.
  • Τσιότρας, Βασίλειος Ι. (1999). «Η ανέκδοτη πραγματεία Περί αστρολάβου του Θεοφίλου Κορυδαλλέως.» (pdf). Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 22: 5–28. doi:10.12681/er.178. 
  • Τσιότρας, Β. Ι., «Κλαύδιος Πτολεμαίος και Θεόφιλος Κορυδαλλεύς: Τα αστρολογικά κείμενα», Σιναϊτικά Ανάλεκτα, τόμ. Α', Αθήνα 2002, 171-208.
  • Tsiotras, V., «The Manuscripts of Theophilos Korydalleus' Commentaries on Aristotle's Logic», Cesare Cremonini: Aspetti del pensiero e scritti, (Atti del Convegno di Studio -Padova, 26-27 Febbraio 1999), Accademia Galileiana di Scienze, Lettere ed Arti, Padova 2000, 219-248.
  • Τσιότρας, Βασίλειος Ι. (2003). «Τρεις ανέκδοτες επιστολές του Θεοφίλου Κορυδαλλέως και οι αριστοτελικές πηγές τους.» (pdf). Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 24: 11–27. doi:10.12681/er.2. 
  • Τσιότρας, Βασίλειος Ι. (2005). «Ένα εγχειρίδιο αρχαιοελληνικής μετρικής του 17ου αιώνα.» (pdf). Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 25: 407–417. doi:10.12681/er.48. 
  • Κωνσταντίνος Σάθας, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας 1453-1821, εκδ. Κουλτούρα,1990, σελ.250-254

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. Περί γενέσεως και φθοράς κατ' Αριστοτέλη
  2. Είσοδος φυσικής ακροάσεως κατ' Αριστοτέλη
  3. Εις άπασαν την λογικήν του Αριστοτέλους υπομνήματα και ζητήματα