Ιζράηλ Γκελφάντ

Ιζράηλ Γκελφάντ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Израиль Моисеевич Гельфанд (Ρωσικά), ישׂראל געלפֿאַנד (Γίντις) και Ізраїль Мойсейович Гельфанд (Ουκρανικά)
Γέννηση	20 Αυγούστου^ιουλ. / 2  Σεπτεμβρίου 1913^γρηγ.[1] Okny
Θάνατος	5  Οκτωβρίου 2009[2][3][4] Νιου Μπράνσγουικ
Τόπος ταφής	Floral Park Cemetery (40°23′50″ s. š., 74°30′2″ z. d.)[5]
Χώρα πολιτογράφησης	Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ρωσικά[4][6][7] Αγγλικά[6]
Εκπαίδευση	Διδάκτωρ των Επιστημών στη Φυσική και τα Μαθηματικά
Σπουδές	Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας (1932–1938)[8]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μαθηματικός βιολόγος διδάσκων πανεπιστημίου
Εργοδότης	Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας (1941–1989)[8] Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ (1989–1990)[8] Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (1990)[8] Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ (1935–1941)[8] Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς (από 1990)[8] Μαθηματικό Ινστιτούτο Στέκλοβ Keldysh Institute of Applied Mathematics
Αξιοσημείωτο έργο	Gelfand–Mazur theorem Gelfand–Naimark theorem Gelfand representation Liouville–Bratu–Gelfand equation Gelfand pair Gelfand ring
Οικογένεια
Τέκνα	Vladimir I. Gelfand Sergey Gelfand
Συγγενείς	Mikhail Gelfand (εγγονός)
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	βραβείο Στάλιν (1951 και 1953) τάγμα του Παράσημου της Τιμής (1953) τάγμα του Λένιν (1954, 1956 και 1973) βραβείο Λένιν (1961) τάγμα του Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας (1963 και 1983) Τάγμα της Φιλίας των Λαών (1975) Honorary doctoral degree of the Pierre and Marie Curie University (1975)[9] βραβείο Βολφ Μαθηματικών (1978) Wigner Medal (1980) βραβείο Κιότο στις βασικές επιστήμες (1989) Βραβείο ΜακΆρθουρ (1994)[10] βραβείο Στιλ συνολικής προσφοράς (2005)[11] επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Ουψάλα επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου Χάρβαρντ Κρατικό Βραβείο της Ρωσικής Ομοσπονδίας βραβείο Βολφ Κρατικό Βραβείο Στάλιν 2ου βαθμού βραβείο Λιρόϊ Π. Στιλ
Ιστότοπος
www.israelmgelfand.com
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ιζράηλ Μοϊσέγιεβιτς Γκελφάντ (γίντις ישראל געלפֿאַנד, ρωσ. Изра́иль Моисе́евич Гельфа́нд, 2 Σεπτεμβρίου 1913 – 5 Οκτωβρίου 2009) ήταν σημαντικός Σοβιετικός μαθηματικός. Συνεισέφερε σε πολλούς κλάδους των μαθηματικών, όπως στη θεωρία ομάδων, τη θεωρία αναπαραστάσεων και τη συναρτησιακή ανάλυση. Τιμήθηκε με πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Τάγμα του Λένιν και (από κοινού με τον Γερμανό Καρλ Λούντβιχ Ζήγκελ) το πρώτο στην ιστορία Βραβείο Βολφ Μαθηματικών, ίσως το σημαντικότερο στην επιστήμη αυτή. Υπήρξε εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας και καθηγητής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας.

Οικογένεια και σπουδές

Ο Γκελφάντ γεννήθηκε στις 20 Αυγούστου 1913 με το παλαιό ημερολόγιο, στην κωμόπολη Όκνυ, στο τότε Κυβερνείο της Χερσώνας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, από γονείς Ρωσοεβραίους. Σύμφωνα με τους δικούς του ισχυρισμούς, ο Ιζραήλ εκδιώχθηκε από το γυμνάσιο επειδή ο πατέρας του ήταν κάποτε ιδιοκτήτης μύλου. Παρακάμπτοντας το γυμνάσιο και τις προπτυχιακές σπουδές, ο Ιζράηλ εγγράφηκε για μεταπτυχιακές σπουδές σε ηλικία 19 ετών στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, μαθητεύοντας στον εξέχοντα μαθηματικό Αντρέι Κολμογκόροφ.^[12]

Ερευνητικό έργο

Μερικές από τις συνεισφορές του Γκελφάντ στα μαθηματικά είναι οι παρακάτω:

• η αναπαράσταση Gelfand στην άλγεβρα Μπάναχ
• το θεώρημα Gelfand-Mazur στην άλγεβρα Μπάναχ
• το θεώρημα Gelfand-Naimark
• η κατασκευή Gelfand-Naimark-Segal
• οι χώροι Gelfand-Shilov
• το ολοκλήρωμα Gelfand-Pettis
• η Θεωρία αναπαραστάσεων των μιγαδικών κλασικών ομάδων Lie
• διάφορες συνεισφορές στη θεωρία των κατανομών και των μέτρων απειροδιάστατων χώρων^[13]
• η πρώτη παρατήρηση της συνδέσεως των αυτομορφικών μορφών με αναπαραστάσεις (με τον Σεργκέι Φομίν)
• εικασίες σχετικές με το Θεώρημα δείκτη Ατίγια-Σίνγκερ
• συνεισφορές στις συνήθεις διαφορικές εξισώσεις («θεωρία Gelfand-Levitan»)
• εργασία στον λογισμό των μεταβολών και τη θεωρία των σολιτονίων (εξισώσεις Gelfand-Dikii)
• η συνομολογία Gelfand-Fuks των foliations
• η διάσταση Gelfand-Kirillov
• η ολοκληρωτική γεωμετρία
• ο συνδυαστικός ορισμός της τάξεως Pontryagin
• εργασία στη γενική υπεργεωμετρική συνάρτηση
• τα μοτίβα Gelfand-Tsetlin
• η μέθοδος Gelfand-Lokutsievski
• το βιβλίο Λογισμός των μεταβολών (1963), που έγραψε από κοινού με τον Σεργκέι Φομίν

Το «Σεμινάριο του I.M. Γκελφάντ στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας» γινόταν από τη δεκαετία του 1940 μέχρι τον Μάιο του 1989, κάλυπτε ευρεία ποικιλία θεμάτων και απετέλεσε σημαντικό εργαλείο μαθήσεως για πολλούς μαθηματικούς.^[14][15][16] Ο Γκελφάντ το συνέχισε αργότερα στις ΗΠΑ (Πανεπιστήμιο Ράτγκερς), όπου μετανάστευσε.

Επίδραση πέρα από τα μαθηματικά

Η βάση Gelfand-Tsetlin (αναφέρεται και ως Gelfand-Zetlin) είναι ένα πολύ χρησιμοποιούμενο εργαλείο στη θεωρητική φυσική. Είναι το αποτέλεσμα εργασιών του Γκελφάντ στη θεωρία των αναπαραστάσεων των ομάδων Lie

Ο Γκελφάντ δημοσίευσε εργασίες ακόμα και στη βιολογία και την ιατρική.^[17] Επί μακρό χρόνο ενδιαφέρθηκε για την κυτταρική βιολογία και διοργάνωσε ένα ερευνητικό σεμινάριο επί του θέματος.^[18][19]

Εργάσθηκε επίσης πολύ στη διδακτική των μαθηματικών, ιδίως στα μαθήματα δι' αλληλογραφίας.

Προσωπική ζωή

Ο Ιζράηλ Γκελφάντ είχε κάνει δύο γάμους. Η πρώτη σύζυγός του ήταν η Ζόρυα Σαπίρο. Απέκτησαν τρεις γιους, τον Σεργκέι (που έγινε επίσης μαθηματικός), τον Βλαντίμιρ και τον Αλεκσάντρ (που πέθανε μικρός από λευχαιμία). Μετά το διαζύγιό τους, ο Γκελφάντ νυμφεύθηκε και πάλι και απέκτησε και μία θυγατέρα, την Τατιάνα. Την ημέρα του θανάτου του, ο Ιζράηλ είχε ήδη τέσσερα εγγόνια και τρία δισέγγονα.^[20] Αναμνήσεις σχετικώς με τον I. Γκελφάντ είναι συγκεντρωμένες στον αφιερωμένο σε αυτόν ιστότοπο, που διαχειρίζεται η οικογένειά του.^[21]

Σε άρθρο στους New York Times τον Οκτώβριο του 2003 με αφορμή τα ενενηκοστά του γενέθλια, ο Γκελφάντ χαρακτηρίζεται ως «ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς του 20ού αιώνα»^[22] και ως έχων ασκήσει τεράστια επίδραση στην επιστήμη αυτή, τόσο με τα δικά του έργα, όσο και μέσα από τα έργα των φοιτητών του.

Θάνατος

Ο Ιζράηλ Γκελφάντ πέθανε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Ρόμπερτ Γουντ Τζόνσον» στο Χάιλαντ Παρκ του Νιου Τζέρσεϊ σε ηλικία 96 ετών. Ο θάνατός του ανακοινώθηκε πρώτα στο ιστολόγιο του πρώην συνεργάτη του Αντρέι Ζελεβίνσκι^[23] και επιβεβαιώθηκε λίγες ώρες αργότερα από νεκρολογία στη ρωσική ηλεκτρονική εφημερίδα Polit.ru.^[24]

Παραπομπές

1. www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=8938&l=1.
2. www.chicagotribune.com/news/chi-obit-gelfand-11oct11,0,5748695.story.
3. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12941063z. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
5. (Αγγλικά) Find A Grave.
6. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn20000601738. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
7. CONOR.SI. 12582755.
8. MacTutor History of Mathematics archive.
9. web.archive.org/web/20170705052457/http://upmc.fr/fr/universite/histoire_et_personnalites/les_docteurs_honoris_causa/les_docteurs_honoris_causa_de_1975_a_2003.html.
10. www.macfound.org//fellows/class-of-1994/israel-m-gelfand#searchresults.
11. www.ams.org/prizes-awards/pabrowse.cgi?parent_id=25.
12. «Science Obituaries: Israel Gelfand». The Telegraph (Λονδίνο). 26 Οκτωβρίου 2009. https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/science-obituaries/6440484/Israel-Gelfand.html. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2013. 
13. Gel'fand, I.M.; N.Ya.Vilenkin (1964), Generalized Functions, Academic Press, σελ. 375, ISBN 0-12-279504-0 
14. M.I. Vishik, G.E. Shilov, I.M. Gel'fand Seminar on Functional Analysis and Mathematical Physics in Moscow State University (στη ρωσική), Uspekhi Mat. Nauk, 13:2(80) (1958), 253-263.
15. «Конспекты М.А. Шубина с семинаров И.М. Гельфанда». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 
16. Александр Бейлинсон, И. М. Гельфанд и его семинар
17. ru:Гельфанд, Израиль Моисеевич
18. V.I. Agol, «Notes about I.M. Gelfand’s Seminar» Αρχειοθετήθηκε 2013-02-03 at Archive.is, Russian Journal of Developmental Biology, τόμος 39 (2008), νο. 6, σσ. 367-368.
19. L.V. Beloussov, Short notes about Gelfand’s Seminar Αρχειοθετήθηκε 2013-02-03 at Archive.is, Russian Journal Developmental Biology, τόμος 39 (2008), νο. 6, σσ. 369-370.
20. Chang, Kenneth. «Israel Gelfand, Math Giant, Dies at 96», The New York Times, 7 Οκτωβρίου 2009
21. http://israelmgelfand.com/ site dedicated to Israel M. Gelfand
22. Kochman, Marilyn: «In Person: An Equation for Success», The New York Times, 5 Οκτωβρίου 2003
23. «Скончался И.М. Гельфанд»
24. «5 октября ушел из жизни выдающийся математик Израиль Моисеевич Гельфанд. «Эпоха Гельфанда ушла, но она продолжится в существующих поколениях»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2020. 

Πηγές

• Chang, Kenneth: «Israel Gelfand, Math Giant, Dies at 96», The New York Times, 7 Οκτωβρίου 2009
• «Leading mathematician Israel Gelfand dies in N.J.», USA Today, 9 Οκτωβρίου 2009