Καφές και τσιγάρα (πρωτότυπος τίτλος: Coffee and Cigarettes) είναι ο τίτλος τριών ταινιών μικρού μήκους και μιας σπονδυλωτής ταινίας μεγάλου μήκους του 2003 από τον ανεξάρτητο σκηνοθέτη Τζιμ Τζάρμους. Η ταινία μεγάλου μήκους αποτελείται από 11 ιστορίες που μοιράζονται τον καφέ και τα τσιγάρα ως συνδετικό κρίκο και περιλαμβάνει τις προηγούμενες τρεις ταινίες μικρού μήκους.
Η ταινία αποτελείται από μια κωμική σειρά σύντομων χρονογραφημάτων που γυρίστηκαν σε ασπρόμαυρο φιλμ για να δημιουργήσουν ένα τελικό αποτέλεσμα, καθώς οι χαρακτήρες συζητούν πράγματα όπως το παγωτό καφεΐνης, το Παρίσι τη δεκαετία του 1920 και τη χρήση της νικοτίνης ως εντομοκτόνου, ενώ κάθονται πίνοντας καφέ και καπνίζοντας τσιγάρα. Το θέμα της ταινίας είναι η απορρόφηση από τις εμμονές, τις χαρές και τους εθισμούς της ζωής και υπάρχουν πολλά κοινά νήματα μεταξύ των ιστοριών, όπως το πηνίο Τέσλα, οι ιατρικές γνώσεις, η πρόταση ότι ο καφές και το τσιγάρο δεν είναι υγιεινό γεύμα, τα ξαδέρφια, οι δύο Λι (Σινκέ και Τζόι, αλλά και μια αναφορά στον Σπάικ Λι), τπ παραλήρημα, η κακή επικοινωνία, οι μουσικοί, οι ομοιότητες μεταξύ μουσικής και ιατρικής δεξιότητας, η industrial μουσική, η φήμη και η αναγνώριση και η ιδέα του να πίνεις καφέ πριν κοιμηθείς για να δεις γρήγορα όνειρα. Σε κάθε ένα από τα τμήματα της ταινίας, φαίνεται με κάποιο τρόπο ένα κοινό μοτίβο εναλλασσόμενων μαύρων και λευκών τετραγώνων. Η οπτική χρήση του μαύρου και του λευκού σχετίζεται με το θέμα των διαπροσωπικών αντιθέσεων, καθώς κάθε βινιέτα περιλαμβάνει δύο άτομα που διαφωνούν εντελώς, αλλά καταφέρνουν να κάθονται φιλικά στο ίδιο τραπέζι.
Τα έντεκα τμήματα που απαρτίζουν την ταινία είναι τα εξής:
Αυτό είναι το αυθεντικό μικρού μήκους Coffee and Cigarettes του 1986 όπου ο Ρομπέρτο Μπενίνι και ο Στίβεν Ράιτ συζητούν για τον καφέ και τα τσιγάρα. Ο Στίβεν λέει στον Ρομπέρτο κάποιες ιδέες του περί καφέ, όπως η κατάψυξή του σε "παγωτίνια καφεΐνης" για παιδιά και πώς του αρέσει να πίνει καφέ πριν κοιμηθεί, ώστε να μπορεί να ονειρεύεται πιο γρήγορα σαν "κάμερα στο Ράλι Ιντιανάπολις 500". Ο Ρομπέρτο δεν καταλαβαίνει τίποτα από όσα του λέει, αλλά του αρέσει να ακούει. Δοκιμάζουν να αλλάξουν καρέκλες, αλλά αποφασίζουν να γυρίσουν στις ίδιες. Ο Στίβεν θυμάται ξαφνικά ότι έχει ραντεβού με τον οδοντίατρο στον οποίον φοβάται να πάει, αλλά πρέπει. Ο Ρομπέρτο προσφέρεται ευτυχώς εθελοντικά και πηγαίνει αυτός στη θέση του.
Μετά το μικρού μήκους Coffee and Cigarettes του 1989, το Memphis Version – γνωστό και ως Coffee and Cigarettes II – σε αυτό το τμήμα παρουσιάζονται οι Τζόι Λι και Σινκέ Λι ως δίδυμα αδέλφια και ο Στιβ Μπουσέμι ως Ντάνι, ο μπάρμαν που αναλύει τη θεωρία του για τον κακό δίδυμο του Έλβις Πρίσλεϊ. Η σκηνή περιλαμβάνει και μια αφήγηση του αστικού μύθου ότι ο Έλβις Πρίσλεϊ έκανε ρατσιστικά σχόλια για τους Αφροαμερικανούς σε συνέντευξή του σε ένα περιοδικό.[11]
Ο Σινκέ Λι εμφανίζεται και αργότερα, στο τμήμα "Jack Shows Meg his Tesla Coil".
Γυρίστηκε το 1993 ως μικρού μήκους ταινία με τίτλο Καφές και τσιγάρα 3 (Coffee and Cigarettes - Somewhere in California), και κέρδισε Χρυσό Φοίνικα για Ταινία Μικρού Μήκους στο Φεστιβάλ των Καννών.[12] Σε αυτό το τμήμα, οι μουσικοί Ίγκι Ποπ και Τομ Γουέιτς καπνίζουν τσιγάρα για να γιορτάσουν ότι έκοψαν το κάπνισμα, πίνουν καφέ και κάνουν μια αμήχανη συζήτηση. Σε διάφορα σημεία, κάθε μουσικός παρατηρεί ότι ο άλλος δεν είναι στο τζουκ μποξ, αν και η μουσική του Ίγκι Ποπ ακούγεται αργότερα από τζουκ μποξ σε άλλο τμήμα της ταινίας.
Οι Τζόζεφ Ρίγκανο και Βίνι Βέλα συζητούν για τους κινδύνους του καπνίσματος πίνοντας καφέ. Εμφναίζεται επίσης ο σιωπηλός Βίνι Βέλα Τζούνιορ επίσης να ικετεύει τον πατέρα του για χρήματα, τα οποία δίνονται ως αντάλλαγμα για στοργή, η οποία δεν παρέχεται.
Η Ρενέ Φρενς (την οποία υποδύεται η ίδια) πίνει καφέ κοιτώντας μέσα από έναν γεμιστήρα όπλου. Ο Ι Τζέι Ροντρίγκεζ παίζει τον σερβιτόρο, ο οποίος είναι πρόθυμος να εξυπηρετήσει. Αρχικά την πλησιάζει για να σερβίρει περισσότερο καφέ, ενώ εκείνη αντιδρά λέγοντας «Ήταν το σωστό χρώμα, στη σωστή θερμοκρασία, ήταν ακριβώς όπως έπρεπε». Μετά από αυτό, αυτός επιστρέφει πολλές φορές, διστάζει και φεύγει. Φαίνεται ότι θέλει να της πιάσει κουβέντα.
Οι Άλεξ Ντέσκας και Άιζακ Ντε Μπανκολέ είναι δύο φίλοι που συναντιούνται και συζητούν περί καφέ και τσιγάρων. Ο Άλεξ δεν έχει προβλήματα ή τουλάχιστον αυτό απαντά στις επανειλημμένες ερωτήσεις του Άιζακ. Στο τέλος της σκηνής, ο Άλεξ βγάζει δύο ζάρια και ρίχνει τρεις φορές ντόρτια. Θα μπορούσε να εννοείται ότι έχει πρόβλημα με τον τζόγο, αλλά για αυτόν δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα. Παρ' όλα αυτά, δεν ρίχνει τα ζάρια μπροστά στον φίλο του.
Η Κέιτ Μπλάνσετ υποδύεται τον εαυτό της και μια φανταστική και άσημη ξαδέρφη της, τη Σέλι, με την οποία πάει για καφέ στο σαλόνι ενός ξενοδοχείου. Στο σαλόνι το κάπνισμα απαγορεύεται, όπως λέει ο σερβιτόρος στη Σέλι (αλλά μόνο αφού φύγει η Κέιτ). Η Σέλι λέει στην Κέιτ για τον φίλο της, Λι, που είναι μέλος ενός συγκροτήματος. Περιγράφει το μουσικό στιλ του συγκροτήματος ως hard industrial, παρόμοιο με εκείνο του συγκροτήματος που περιγράφει ο Ίγκι. Η Κέιτ λέει στη Σέλι ότι θα χαρεί πολύ να γνωρίσει τον "Λου" κάποια μέρα. Η Κέιτ αισθάνεται άβολα μπροστά στις συνεχείς, γεμάτες ζήλια, παρατηρήσεις της Σέλι για το πώς αντιλαμβάνεται τη ζωή και τη στάση της Κέιτ.
Συμμετέχουν οι Τζακ και Μεγκ Γουάιτ του συγκροτήματος The White Stripes να πίνουν καφέ και να καπνίζουν τσιγάρα. Παίζουν τους αυτούς τους, αν και η σκηνή φαίνεται να διαιωνίζει την παλιότερη φήμη που είχαν αφήσει να διαδοθεί ότι είναι αδέρφια. Ο Τζακ δείχνει στη Μεγκ ένα πηνίο Τέσλα που λέει ότι έφτιαξε μόνος του και μιλάει για τα επιτεύγματα του Νίκολα Τέσλα. Στην αρχή, ο Τζακ φαίνεται να στενοχωριέται που η Μεγκ δεν μοιράζεται τον ενθουσιασμό του. Της λέει ότι «ο Νίκολα Τέσλα θεωρούσε τη Γη αγωγό ηχητικού συντονισμού». Ο Σινκέ Λι παίζει έναν σερβιτόρο σε αυτό το τμήμα. Στο τέλος, το πηνίο σπάει και η Μεγκ και ο σερβιτόρος μιλούν για τους λόγους που μπορεί να έσπασε. Τελικά η Μεγκ λέει κάτι με το οποίο φαίνεται να συμφωνεί ο Τζακ και φεύγει για να "πάει σπίτι και να το τσεκάρει". Η Μεγκ τσουγκρίζει το φλιτζάνι του καφέ της για να βγάλει ήχο κουδουνίσματος, κάνει μια παύση και λέει "η Γη ως αγωγός ηχητικού συντονισμού" και ξανατσουγκρίζει το φλιτζάνι για να επαναλάβει τον ήχο, κοιτάζει σκεπτική μακριά και η οθόνη μαυρίζει. Στις αρχές του τμήματος, το "Down on the Street" από το συγκρότημα The Stooges του Ίγκι Ποπ παίζει στο τζουκ μποξ στο βάθος.
Οι Βρετανοί ηθοποιοί Άλφρεντ Μολίνα και Στιβ Κούγκαν κουβεντιάζουν για το τσάι. (Ο Κούγκαν προσφέρει στον Μολίνα ένα γαλλικό τσιγάρο, αλλά ο Μολίνα το φυλάει για αργότερα). Ο Μολίνα είναι φανατικός θαυμαστής του Κούγκαν, ο οποίος, αντίθετα, αντιμετωπίζε με αδιαφορία τη συνάντησή τους και μετά βίας καταφέρνει να το κρύψει. Ο Μολίνα μιλάει με ενθουσιασμό για κάποια στοιχεία που διάβασε και που, σύμφωνα μα αυτά, είναι μακρινά ξαδέρφια και προτείνει να συνεργαστούν για να αξιοποιήσουν το γεγονός. Ο Στιβ Κούγκαν εξακολουθεί να αποφεύγει το θέμα και δείχνει ενδιαφέρον μόνο όταν τον αναγνωρίζει μια ελκυστική θαυμάστρια. Αργότερα προσπαθεί να βρει δικαιολογίες για να μη χρειαστεί να ξαναέρθει σε επαφή με τον Άλφρεντ Μολίνα, και στη συνέχεια προσπαθεί αδέξια να επανορθώσει όταν κρυφακούει τον Μολίνα να μιλάει στον τηλέφωνο με τον καλό φίλο Σπάικ Τζόνζι. Όμως είναι πολύ αργά και ο Μολίνα, απογοητευμένος, αφήνει τον Κούγκαν να πληρώσει τον λογαριασμό. Αν και η σκηνή διαδραματίζεται στο Λος Άντζελες, το τμήμα γυρίστηκε στην πραγματικότητα στο Μπρούκλιν.
Οι καλλιτέχνες του χιπ χοπ (και ξαδέρφια) GZA και RZA πίνουν φυσικό τσάι από βότανα χωρίς καφεΐνη και συζητούν με τον σερβιτόρο, Μπιλ Μάρεϊ, σχετικά με τους κινδύνους της καφεΐνης και της νικοτίνης. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνομιλίας, ο GZA λέει ότι έπινε πολύ καφέ πριν πάει για ύπνο, ώστε να δει όνειρα παρόμοια με τις λήψεις της κάμερας στο Ράλι Ιντιανάπολις 500, κάτι παρόμοιο με αυτό που είχε πει ο Στίβεν Ράιτ στο πρώτο τμήμα. Ο Μάρεϊ ζητά από τους GZA και RZA να κρατήσουν κρυφή την ταυτότητά του, ενώ οι GZA και RZA ενημερώνουν τον Μάρεϊ για κάποιες ανορθόδοξες μεθόδους για να απαλλαγεί από τον τσιγαρόβηχα.
Οι Γουίλιαμ "Μπιλ" Ράις και Τέιλορ Μοντ κάνουν διάλειμμα για καφέ συζητώντας νοσταλγικά, ενώ εμφανίζεται από το πουθενά η Τζάνετ Μπέικερ τραγουδά το "Ich bin der Welt abhanden gekommen" του Γκούσταβ Μάλερ. Ο Γουίλιαμ Ράις επαναλαμβάνει την ατάκα του Τζακ Γουάιτ «Ο Νίκολα Τέσλα θεωρούσε τη γη αγωγό ηχητικού συντονισμού».
Αρκετοί κριτικοί έχουν εγκωμιάσει τον χειρισμό της ταινίας για τη σχέση μεταξύ σελέμπριτι και φήμης.[13][14]
Ο Γουίλιαμ Τόμας του κινηματογραφικού περιοδικού Empire απόλαυσε τις «ιδιόρρυθμες συνομιλίες» και τον «σχεδόν νοσταλγικό αέρα» που τονιζόταν από «υπέροχες ασπρόμαυρες εικόνες».[15] Από την άλλη πλευρά, θεώρησε ότι η ταινία είχε περιστασιακή έλλειψη εστίασης και ανομοιόμορφη δομή.[15]
Ο Ρότζερ Έμπερτ εγκωμίασε τον ρυθμό της ταινίας προσθέτοντας ότι «κανένα από αυτά τα 11 χρονογραφήματα δεν πλατειάζει, αν και μερικά φαίνεται να χάνουν το δρόμο τους».[16]
Ο Φίλιπ Φρεντς της εφημερίδας The Guardian έκανε μια πιο αυστηρή κριτική, σημειώνοντας ότι "τέσσερις ή πέντε είναι φόλα. Ωστόσο, οι τρεις στις οποίες οι άνθρωποι εμφανίζονται ως εκδοχές του εαυτού τους, είναι εξαιρετικές. Ο Ίγκι Ποπ με τον Τομ Γουέιτς, η Κέιτ Μπλάνσετ (και στους δύο ρόλους) σε μια επανένωση με τη ζηλιάρα ξαδέρφη και ο Άλφρεντ Μολίνα που παίρνει το τσάι του με τον Στιβ Κούγκαν στο Χόλιγουντ».[17]
Στον ιστότοπο Rotten Tomatoes, η ταινία έχει βαθμολογία έγκρισης 64% με βάση 126 κριτικές και μέση βαθμολογία 6,3/10. Η κριτική του ιστότοπου αναφέρει: "Τα επεισόδια ποικίλλουν σε ποιότητα, αλλά συνολικά [...] η ταινία είναι ιδιόμορφα ελκυστική".[18] Στο Metacritic, η ταινία έχει σταθμισμένο μέσο όρο 65 στα 100, με βάση 35 κριτικούς, υποδεικνύοντας "γενικά ευνοϊκές κριτικές".[19]
Βραβείο | Ημερομηνία | Κατηγορία | Παραλήπτης/ες | Αποτέλεσμα | Πηγή |
---|---|---|---|---|---|
Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Jeonju | 2 Μαΐου 2004 | Βραβείο κοινού | Καφές και τσιγάρα | Νίκη | [20] |
Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Λος Άντζελες | 11 Δεκεμβρίου 2004 | Βραβείο Β' Γυναικείου Ρόλου | Κέιτ Μπλάνσετ (και για την ταινία Ιπτάμενος Κροίσος) | Επιλαχούσα | [21] |
Εθνική Εταιρεία Κριτικών Κινηματογράφου | 9 Ιανουαρίου 2005 | Βραβείο Β' Γυναικείου Ρόλου | [22] | ||
Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Βανκούβερ | 20 Φεβρουαρίου 2005 | Βραβείο Β' Γυναικείου Ρόλου | Υποψηφιότητα | [23] | |
Ανεξάρτητα Βραβεία Spirit | 26 Φεβρουαρίου 2005 | Βραβείο Β' Γυναικείου Ρόλου | Κέιτ Μπλάνσετ | [24] | |
Chlotrudis Society for Independent Film | 20 Μαρτίου 2005 | Βραβείο Β' Γυναικείου Ρόλου | [25] | ||
Βραβείο Β' Ανδρικού Ρόλου | Άλφρεντ Μολίνα | ||||
Καλύτερο Καστ | Καφές και τσιγάρα | ||||
Ρωσικά Εθνικά Βραβεία Κινηματογράφου | 2005 | Καλύτερη Ανεξάρτητη Ταινία | [26] | ||
Βραβεία Sun in a Net | 2006 | Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία | [27] |