Σοβιετικό δημοψήφισμα του 1991

Το ψηφοδέλτιο

Ένα δημοψήφισμα για το μέλλον της Σοβιετικής Ένωσης πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαρτίου 1991. Το ερώτημα που δόθηκε στους ψηφοφόρους ήταν:

Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών στην οποία θα διασφαλίζονται πλήρως τα δικαιώματα και η ελευθερία ενός ατόμου οποιασδήποτε εθνικότητας;[1]

Ρωσικό κείμενο: Считаете ли Вы необходимым сохранение Союза Советских Социалистических Республик как обновлённой федерации равноправных суверенных республик, в которой будут в полной мере гарантироваться права и свободы человека любой национальности?

Το δημοψήφισμα έγινε με σκοπό την έγκριση της Ένωσης των Κυρίαρχων Κρατών και αγνοεί τη μεταρρύθμιση του οικονομικού συστήματος που θα λάβει χώρα μετά τη νίκη του Μπόρις Γέλτσιν στις εκλογές.

Στο Καζακστάν, η διατύπωση του δημοψηφίσματος άλλαξε με την αλλαγή του «ίσων κυρίαρχων κρατών» με το «ίσες κυρίαρχες δημοκρατίες».[2]

Παρόλο που οι αρχές της Αρμενίας, της Εσθονίας, της Γεωργίας (αλλά όχι στη αποσχισθείσα επαρχία της Αμπχαζίας, όπου το αποτέλεσμα ήταν πάνω από 98% υπέρ,[3] και τη Νότια Οσετία,[4] της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Μολδαβίας (εκτός Υπερδνειστερίας και Γκαγκαουζίας) μποϊκόταραν το δημοψήφισμα,[5] η συμμετοχή ήταν 80% στην υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση. [2] Το ερώτημα του δημοψηφίσματος εγκρίθηκε από σχεδόν το 70% των ψηφοφόρων σε όλες τις εννέα άλλες δημοκρατίες που συμμετείχαν.[6] Ήταν το μοναδικό δημοψήφισμα στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία διαλύθηκε στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.[7]

Ανασκόπηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 24 Δεκεμβρίου 1990, οι βουλευτές του 4ου Κογκρέσου των Αντιπροσώπων των Λαών, αφού ψήφισαν ονομαστικά, αποφάσισαν να θεωρήσουν αναγκαία τη διατήρηση της ΕΣΣΔ ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα διασφαλίσει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας.[8] Το δημοψήφισμα είχε πέντε ερωτήματα:

  • Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της ΕΣΣΔ ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα διασφαλίσει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας; (Ναι/Όχι)
  • Θεωρείτε απαραίτητο να διατηρήσετε την ΕΣΣΔ ως ένα κράτος; (Ναι/Όχι)
  • Θεωρείτε απαραίτητο να διατηρήσετε το σοσιαλιστικό σύστημα στην ΕΣΣΔ; (Ναι/Όχι)
  • Θεωρείτε ότι είναι απαραίτητο να διατηρηθεί η ανανεωμένη Ένωση Σοβιετικής εξουσίας; (Ναι/Όχι)
  • Νιώθετε την ανάγκη διαφύλαξης της Ένωσης στα ανανεωμένα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας; (Ναι / Όχι) (Οποιεσδήποτε νομικές ή νομοθετικές συνέπειες, σε περίπτωση αποδοχής δεν προσδιορίστηκαν)

Την ίδια ημέρα, με πρωτοβουλία και επιμονή του Προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσόφ,[9] το Κογκρέσο ενέκρινε δύο αποφάσεις σχετικά με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης και τη διατήρηση της Ένωσης ως ανανεωμένης ομοσπονδίας ίσης κυριαρχίας των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Για την έγκριση του πρώτου ψηφίσματος ψήφισαν υπέρ 1553 βουλευτές, 84 κατά και 70 απείχαν από την ψηφοφορία. Για την έγκριση του δεύτερου ψηφίσματος ψήφισαν 1677 βουλευτές υπέρ, 32 κατά και απείχαν 66.[9]

Ωστόσο, όσον αφορά την πρώτη απόφαση, ο πρόεδρος Καλμίκοφ αργότερα εξήγησε σε συνεδρίαση του Ανώτατου Σοβιέτ της Επιτροπής του Ανώτατου Συμβουλίου της ΕΣΣΔ, ο πρόεδρος ζήτησε να μην διεξαχθεί δημοψήφισμα για το θέμα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.[9]

Η δεύτερη απόφαση δόθηκε στο διάταγμα. Ειπώθηκε ότι «λόγω των πολυάριθμων εκκλήσεων των εργαζομένων που εξέφραζαν ανησυχία για την τύχη της ΕΣΣΔ και δεδομένου ότι η διατήρηση ενός ενιαίου κράτους είναι το σημαντικότερο ζήτημα της δημόσιας ζωής, επηρεάζει τα συμφέροντα κάθε ατόμου, όλου του πληθυσμού της Σοβιετικής Ένωσης,[10] το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ αποφάσισε:

1. Διεξαγωγή δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ για την αντιμετώπιση του ζητήματος της διατήρησης της Ένωσης ως ανανεωμένης ομοσπονδίας ίσων κυρίαρχων Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για κάθε χώρα χωριστά.
2. Να δώσει εντολή στο Ανώτατο Συμβούλιο της ΕΣΣΔ να ορίσει ημερομηνία για το δημοψήφισμα και να διασφαλίσει τα μέτρα του.
— - Ψήφισμα της ΕΣΣΔ στις 24 Δεκεμβρίου 1990, αρ. 1856-1[11]

Στις 27 Δεκεμβρίου 1990, το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ αποφάσισε να εγκρίνει την ημέρα υιοθέτησης του Σοβιετικού νόμου «Στη λαϊκή ψηφοφορία (δημοψήφισμα της Σοβιετικής Ένωσης)».[12]

Σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου της ΕΣΣΔ "Για τη λαϊκή ψηφοφορία (δημοψήφισμα της Σοβιετικής Ένωσης)" [13] ο νόμος του προορισμού του δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ άνηκε στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ και σε θέματα που δεν σχετίζονταν με την αποκλειστική δικαιοδοσία του Κογκρέσου των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ, και στην περίοδο μεταξύ των συνεδρίων - στο Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. "Με βάση το γεγονός ότι κανένας, εκτός από το λαό δεν μπορεί να πάρει την ιστορική ευθύνη για την τύχη της ΕΣΣΔ, σύμφωνα με την απόφαση του τέταρτου Συνεδρίου των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ και σύμφωνα με το νόμο για το δημοψήφισμα της ΕΣΣΔ ".[14] Στις 16 Ιανουαρίου 1991 το Ανώτατο Συμβούλιο της ΕΣΣΔ αποφάσισε τη:

1. Διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη διατήρηση της Σοβιετικής Ένωσης ως ομοσπονδία ίσων δημοκρατιών σε ολόκληρη την επικράτεια της Σοβιετικής Ένωσης την Κυριακή 17 Μαρτίου 1991. 2. Ενεργοποίηση της ψηφοφορίας για μυστική ψηφοφορία, με την ακόλουθη διατύπωση της ερώτησης που τέθηκε στο δημοψήφισμα και οι απαντήσεις στην ψηφοφορία: "Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ως ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα εγγυάται πλήρως τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων των εθνικοτήτων." "Ναι ή όχι". 3. Για τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας στην Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών στο σύνολό της, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για κάθε χώρα χωριστά.

Αποτελέσματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επιλογή Ψήφοι %
Υπέρ 113,512,812 77.8
Κατά 32,303,977 22.2
Άκυροι/λευκοί ψήφοι 2,757,817 –
Συνολικά 148,574,606 100
Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι/συμμετοχή 185,647,355 80.0
Πηγή: Nohlen & Stöver[15]

Στις συμμετέχουσες δημοκρατίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δημοκρατία Υπέρ Κατά Άκυρες ψήφοι Συνολικοί ψήφοι Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι Συμμετοχή
Ψήφοι % Ψήφοι %
Ρωσική ΣΟΣΔ 56,860,783 73.00 21,030,753 27.00 1,809,633 79,701,169 105,643,364 75.44
Μπασκορτοστάν 1,908,875 85.9 269,007 12.1 43,276 2,221,158 2,719,637 81.7
Μπουργιατία 447,438 83.5 78,167 14.6 10,197 535,802 668,231 80.2
Νταγκεστάν 670,488 82.6 131,522 16.2 9,999 812,009 1,008,626 80.5
Καμπαρντίνο-Μπαλκάρια 290,380 77.9 77,339 20.8 4,888 372,607 489,436 76.1
Καλμικία 148,462 87.8 17,833 10.5 2,829 169,124 204,301 82.8
Καρελία 317,854 76.0 92,703 22.0 7,544 418,101 551,644 75.8
Κόμι 412,842 76.0 119,678 22.0 10,883 543,403 797,049 75.44
Μάρι 333,319 79.6 77,239 18.5 8,041 418,599 525,685 79.6
Μορδοβία 459,021 80.3 101,886 17.8 10,724 571,631 677,706 84.3
Βόρεια Οσετία 331,823 90.2 32,786 8.9 3,249 367,858 428,307 85.9
Ταταρστάν 1,708,193 87.5 211,516 10.8 32,059 1,951,768 2,532,383 77.1
Τιβά 126,598 91.4 9,404 6.8 2,494 138,496 171,731 80.6
Ουντμουρτία 622,714 76.0 180,289 22.0 16,137 819,140 1,103,083 74.3
Τσετσενο-Ινγκουσετία 318,059 75.9 94,737 22.6 6,216 419,012 712,139 58.8
Τσουβασία 616,387 82.4 113,249 15.1 18,784 748,420 900,913 81.3
Γιακουτία 415,712 76.7 116,798 21.6 9,483 541,993 688,679 78.7
Αζερμπαϊτζάν 2,709,246 94.12 169,225 5.88 25,326 2,903,797 3,866,659 75.10
Ναχιτσεβάν 31,328 87.3 3,620 10.1 918 35,866 174,364 20.6
Λευκορωσία 5,069,313 83.72 986,079 16.28 71,591 6,126,983 7,354,796 83.31
Καζαχστάν 8,295,519 95.00 436,560 5.00 84,464 8,816,543 9,999,433 88.17
Κιργιζία 2,057,971 95.98 86,246 4.02 30,377 2,174,593 2,341,646 92.87
Τατζικιστάν 2,315,755 96.85 75,300 3.15 16,497 2,407,552 2,549,096 94.45
Τουρκμενία 1,766,584 98.26 31,203 1.74 6,531 1,804,310 1,846,310 97.66
Ουκρανία 22,110,899 71.48 8,820,089 28.52 583,256 31,514,244 37,732,178 83.52
Ουζμπεκιστάν 9,196,848 94.73 511,373 5.27 108,112 9,816,333 10,287,938 95.42
Καρακαλπακστάν 563,916 97.6 10,133 1.8 3,668 577,717 584,208 98.9
Πηγή: Άμεση Δημοκρατία

Σε δημοκρατίες που δεν συμμετείχαν στα Σοβιετικά δημοψηφίσματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα επίσημο δημοψήφισμα διεξήχθη στην Εσθονία στις 3 Μαρτίου 1991 σχετικά με την αποκατάσταση της Εσθονικής Δημοκρατίας που είχε καταλάβει η Σοβιετική Ένωση το 1940. Το αποτέλεσμα ήταν 77,8% υπέρ της αποκατάστασης της Εσθονικής Δημοκρατίας.[16] Η Λετονία διεξήγαγε επίσης επίσημο δημοψήφισμα στις 3 Μαρτίου 1991, όταν η συντριπτική πλειοψηφία ψήφισε για την αποκατάσταση της ανεξάρτητης Λετονικής Δημοκρατίας.

Κατά συνέπεια, σε αυτές τις δημοκρατίες οι φιλοσοβιετικές οργανώσεις διοργάνωσαν εθελοντικά δημοψηφίσματα χωρίς επίσημη κύρωση.[17] Η προσέλευση των ψηφοφόρων εδώ ήταν σημαντικά μικρότερη από το 50% των ψηφοφόρων των χωρών αυτών, αλλά αυτές οι πληροφορίες δεν συμπεριλήφθηκαν στην επίσημη δήλωση της Κεντρικής Επιτροπής του Δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ.[18]

Δημοκρατία Υπέρ Κατά Άκυρες

ψήφοι

Συνολικοί ψήφοι Εγγεγραμμένοι

ψηφοφόροι

(δεν είναι ίσοι με τους ψηφοφόρους με δικαίωμα ψήφου)

Συμμετοχή

(βασισμένη στους εγγεγραμμένους, ψηφοφόρους χωρίς δικαίωμα ψήφου)

Ψήφοι % Ψήφοι %
Αρμενία 2,541 72.46 966 27.54 42 3,549 4,923 72.09
Γεωργία [19] 43,950 99.98 9 0.02 53 44,012 45,696 96.31
Αμπχαζία 164,231 98.5 1,566 0.9 747 166,544 318,317 52.3
Εσθονία 211,090 95.46 10,040 4.54 1,110 222,240 299,681 74.16
Λετονία 415,147 95.84 18,015 4.16 3,621 436,783 670,828 65.11
Λιθουανία 496,050 99.13 4,355 0.87 970 436,783 582,262 86.11
Μολδαβία 688,905 98.72 8,916 1.28 3,072 700,893 841,507 83.29
Πηγή: Άμεση Δημοκρατία

Πρόσθετα ερωτήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε πολλές δημοκρατίες, πρόσθετες ερωτήσεις προστέθηκαν στην ψηφοφορία. Στη Ρωσία, υπήρχε ένα πρόσθετο ερώτημα σχετικά με το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια εκλεγμένο αξίωμα για τον Πρόεδρο της ΡΣΟΣΔ. Στην Κιργιζία, την Ουκρανία και το Ουζμπεκιστάν, η πρόσθετη ερώτηση αφορούσε την κυριαρχία των δημοκρατιών τους στο πλαίσιο μιας νέας ένωσης.

Κιργιζία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Κιργιζία, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να απαντήσουν επίσης το εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι η Δημοκρατία του Κιργιστάν θα πρέπει να βρίσκεται στην ανανεωμένη Ένωση ως κυρίαρχη δημοκρατία με ίσα δικαιώματα;" Εγκρίθηκε από το 62,2% των ψηφοφόρων, αν και η προσέλευση ήταν μόλις 81,7%, έναντι του 92,9% στο δημοψήφισμα σε επίπεδο Ένωσης.[20]

Επιλογή Ψήφοι %
Υπέρ 62.2
Κατά 37.8
Άκυροι/λευκοί ψήφοι –
Συνολικά 100
Πηγή: Nohlen et al.

Ουκρανία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Ουκρανία, οι ψηφοφόροι είχαν επίσης το εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι η Ουκρανία πρέπει να είναι μέλος μιας Ένωσης Σοβιετικών Κυρίαρχων Κρατών βάσει της Διακήρυξης της Κρατικής Κυριαρχίας της Ουκρανίας;"[21] Η πρόταση εγκρίθηκε από το 81,7% των ψηφοφόρων.[21]

Επιλογή Votes %
Υπέρ 25,224,687 81.7
Κατά 5,655,701 18.3
Άκυροι/λευκοί ψήφοι 584,703 –
Συνολικά 31,465,091 100
Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι/συμμετοχή 37,689,767 83.5
Source: Nohlen & Stöver

Την ίδια ημέρα ένα δημοψήφισμα στις Γαλικιανές επαρχίες Ιβάνο-Φρανκίβσκ, Λβιβ και Τερνοπίλ ζήτησε από τις τρεις περιοχές της ΕΣΣΔ τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους της Ουκρανίας.[22] Το 88% των ψηφοφόρων σε αυτό το δημοψήφισμα υποστήριξε την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.[23]

Ουζμπεκιστάν

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Ουζμπεκιστάν, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να απαντήσουν επίσης στο εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι το Ουζμπεκιστάν πρέπει να παραμείνει μέρος μιας ανανεωμένης Ένωσης (ομοσπονδίας) ως κυρίαρχη δημοκρατία με ίσα δικαιώματα;". Το συγκεκριμένο ερώτημα εγκρίθηκε από το 94,9% των ψηφοφόρων, με ποσοστό συμμετοχής 95,5%.[1]

Επιλογή Ψήφοι %
Υπέρ 94.9
Κατά 5.1
Άκυροι/λευκοί ψήφοι 1.1
Συνολικά 9,824,304 100
Πηγή: Nohlen et al.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Dieter Nohlen, Florian Grotz & Christof Hartmann (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p492 (ISBN 0-19-924958-X)
  2. ↑ 2,0 2,1 Referendum of March 1991 Russian History Encyclopedia on Answers.com
  3. ↑ Duffy-Toft, M (2003) The geography of ethnic violence: identity, interests, and the indivisibility of territory p98
  4. ↑ «Chronicle of the Georgian-Ossetian conflict (1988-2008)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2017. 
  5. ↑ «Historical Overview of the PMR (Transnistria, Transdniestr, Transdnestr, Pridnestrovie)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2017. 
  6. ↑ Understanding the Cold War: A Historian's Personal Reflections by Adam Bruno Ulam, Leopolis Press, 2000, p. 353)
  7. ↑ Russia and the World Economy: Problems of Integration by Alan H. Smith, Routledge, 1993, p. 1
  8. ↑ Постановление СНД СССР от 24 декабря 1990 года № 1853-1 «О сохранении Союза ССР как обновлённой федерации равноправных суверенных республик» // Ведомости СНД и ВС СССР. — 1990. — № 52. — ст. 1158.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Любарев А. Е. Выборы в Москве: опыт двенадцати лет. 1989—2000. — М.: Стольный град, 2001. — 412.
  10. ↑ Постановление СНД СССР от 24 декабря 1990 года № 1856-1 «О проведении референдума СССР по вопросу о Союзе Советских Социалистических Республик» // Ведомости СНД и ВС СССР. — 1990. — № 52. — ст. 1161.
  11. ↑ ό.π.
  12. ↑ ό.π.
  13. ↑ Закон СССР от 27 декабря 1990 года № 1869-1 «О всенародном голосовании (референдуме СССР)» // Ведомости СНД и ВС СССР. — 1991. — № 1. — ст. 10.
  14. ↑ Постановление ВС СССР от 16 января 1991 года № 1910-1 «Об организации и мерах по обеспечению проведения референдума СССР по вопросу о сохранении Союза Советских Социалистических Республик» // Ведомости СНД и ВС СССР. 1991. — № 4. — ст. 87.
  15. ↑ Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook, p.1647
  16. ↑ «Chronology». 6 Σεπτεμβρίου 2012. 
  17. ↑ Об итогах референдума СССР, состоявшегося 17 марта 1991 года (Из сообщения Центральной комиссии референдума СССР) // Известия. — 1991. — 27 марта.
  18. ↑ Сообщение Центральной комиссии референдума СССР об итогах референдума СССР, состоявшегося 17 марта 1991 года Αρχειοθετήθηκε 2012-07-10 at Archive.is // Правда. — 1991. — 27 марта.
  19. ↑ Το δημοψήφισμα εδώ διεξήχθη μόνο στις περιοχές της Αμπχαζίας και της νότιας Οσετίας
  20. ↑ Nohlen et al., p443
  21. ↑ 21,0 21,1 Nohlen & Stöver, p1985
  22. ↑ The Ukrainian West: Culture and the Fate of Empire in Soviet Lviv by William Jay Risch, Harvard University Press, 2011, p. 4)
  23. ↑ Cleft Countries: Regional Political Divisions and Cultures in Post-Soviet Ukraine and Moldova (Soviet and Post-Soviet Politics and Society 33) by Ivan Katchanovski, 2006,p. 40