Τζέιν Έλεν Χάρισον

Τζέιν Έλεν Χάρισον
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jane Ellen Harrison (Αγγλικά)[1]
Γέννηση9  Σεπτεμβρίου 1850[2][3][4]
Κόττινχαμ[1]
Θάνατος15  Απριλίου 1928[3][4][5]
Μπλούμσμπερι
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας
Ηνωμένο Βασίλειο
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[6][7]
ΣπουδέςCheltenham Ladies' College[8][1]
Κολλέγιο Νιούνχαμ[8][1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταγλωσσολόγος
καθηγήτρια πανεπιστημίου
δοκιμιογράφος
μυθογράφος
κλασικίστρια[1]
ανθρωπολόγος[9]
συγγραφέας[10]
Ιστορικός Τέχνης[11]
επιστήμονας[12]
σουφραζέτα[13]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Τζέιν Έλεν Χάρισον (Jane Ellen Harrison, 9 Σεπτεμβρίου 1850 - 15 Απριλίου 1928) ήταν λέκτορας των αρχαίων Ελληνικών στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, μία από τις πρώτες μαθήτριες του Τζέιμς Φρέιζερ και πρωτοπόρος της διεπιστημονικής προσέγγισης του ελληνικού πολιτισμού, για την οποία συνδύασε κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές απόψεις με αρχαιολογικές και φιλολογικές μαρτυρίες[14]. Συνεπής φεμινίστρια έως το τέλος της ζωής της, ήταν η πρώτη γυναίκα πανεπιστημιακός που κατόρθωσε να αποκτήσει φήμη διεθνούς ακτινοβολίας σε ένα ανδροκρατούμενο ακαδημαϊκό κατεστημένο.

Βίος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στο Κόττινχαμ (Cottingham) του Γιόρκσαϊρ και η μητέρα της πέθανε λίγο μετά τη γέννα. Στην ηλικία των 17 ετών την έστειλαν στο Κολέγιο Κυριών Τσέλτενχαμ υπό τη διεύθυνση της Δωροθέας Μπηλ (Dorothea Beale). Το 1870 έλαβε τιμητική διάκριση στις εξετάσεις του πανεπιστημίου του Λονδίνου για γυναίκες και κέρδισε υποτροφία για τις Κλασικές Σπουδές του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Ασχολήθηκε με την σπουδή των Κλασικών στο Κολέγιο Νιούχαμ, του Κέιμπριτζ από το 1874 έως το 1879. Το 1879 βρέθηκε στην κορυφή του Κλασικού Τρίποδα[15] την υψηλότερη θέση που κατείχε γυναίκα από τα δύο ειδικά κολέγια για κυρίες. Από εκείνη την περίοδο και μετά την αποκάλεσαν «η εξυπνότερη γυναίκα στην Αγγλία». Το 1879 μετακόμισε στο Λονδίνο, για να μελετήσει αρχαιολογία στο Βρετανικό Μουσείο. Εργάστηκε και μελέτησε υπό τον Τσαρλς Νιούτον, στο τμήμα Αρχαιοτήτων του Βρετανικού Μουσείου. Μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες κέρδισε ιδιαίτερη φήμη ως λαμπρή και δυναμική ομιλήτρια σε θέματα σχετικά με την κλασική τέχνη και την αρχαιολογία, μετακινούμενη συχνά στην Ελλάδα και αλλού στην Ευρώπη. Ήταν σε επαφή με επιφανείς Γερμανούς αρχαιολόγους, όπως για παράδειγμα ο Ερνστ Κούρτιους, (Ernst Curtius), ο ανασκαφέας της Ολυμπίας[16].

Το 1879, όταν τελείωνε η Τζέιν Χάρισον τις μελέτες της στο Κέμπριτζ, μια άλλη νέα γυναίκα, η Ευγενία Σέλερς (Eugénie Sellers) (1860-1943) ξεκινούσε τις κλασικές σπουδές της. Οι δύο γυναίκες μοιράστηκαν ένα διαμέρισμα το 1885 και ταξίδευαν μαζί. Η Σέλερς οργάνωνε τις διαλέξεις της Τζέιν Χάρισον και σε ό,τι αφορούσε στην ατομική της καριέρα, ακολούθησε την ίδια πορεία, αλλά στον τομέα των ρωμαϊκών σπουδών και κυριάρχησε στη Βρετανική σχολή στη Ρώμη στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Όμως, οι δύο γυναίκες διέκοψαν τις σχέσεις τους για κάποιο άγνωστο λόγο το 1893 και η Ευγενία Σέλερς παντρεύτηκε τον Άρθουρ Στρονγκ. Η Τζέιν Χάρισον έγινε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας από το 1889 έως το 1896. Το 1896 έγινε αντεπιστέλλον μέλος του Κλασικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου.

Η Χάρισον εφήρμοσε τα συμπεράσματα των συγχρόνων της αρχαιολογικών ανακαλύψεων και ανθρωπολογικών προσεγγίσεων των πολιτισμών, στην ερμηνεία της αρχαιοελληνικής θρησκείας με τρόπο που έγινε στερεότυπο για μεταγενέστερους ερευνητές. Ανάμεσα στα έργα της ανθρωπολογικής έρευνας για την προέλευση της ελληνικής θρησκείας και μυθολογίας περιλαμβάνονται τα: Προλεγόμενα στη Μελέτη της Ελληνικής Θρησκείας (1903), Αίρεση και Ανθρωπότητα (1911), Θέμις: Μια Μελέτη των Κοινωνικών Πηγών της Ελληνικής Θρησκείας (1912, αναθ. 1927), Αρχαία Τέχνη και Τελετουργία (1912+) και Επιλεγόμενα στη Μελέτη της Ελληνικής Θρησκείας (1921).

Στην εποχή της η Χάρισον ήταν γνωστή για τις δημόσιες διαλέξεις της στην αρχαιοελληνική τέχνη, και τις ριζοσπαστικές απόψεις της. Μιλούσε Γερμανικά, Λατινικά, Ελληνικά και Εβραϊκά (αργότερα έμαθε περίπου 16 γλώσσες, στις οποίες περιλαμβάνονται τα Ρωσικά). Θεωρείται πως επηρεάστηκε σημαντικά από το έργο του Γιόχαν Γιάκομπ Μπαχόφεν (Johann Jakob Bachofen) Mutterrecht (1861), μια ανάλυση της μητριαρχίας στην αρχαιότητα.

Οι πρόωρες δημοσιεύσεις της προοιωνίζονταν μια διακεκριμένη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Αφού συμπεριελήφθη στον κατάλογο επιλέκτων υποψηφίων για την καθηγεσία Yates της κλασικής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου[17] ορίστηκε ομότιμη στο κολέγιο Νιούνχαμ. Η Χάρισον επέστρεψε στο Νιούνχαμ το 1898, για να μείνει εκεί μέχρι το θάνατό της, το 1928. Εκεί ουσιαστικά άρχισε να ασχολείται βαθύτερα με την αρχαία Ελλάδα σκάβοντας πίσω από την παραδοσιακή εικόνα που διαμόρφωσε το αγγλικό ακαδημαϊκό κατεστημένο. Η αρχαία Ελλάδα της Χάρισον δεν ήταν ο λαμπρός, ήρεμος και ορθολογιστικός κόσμος που επινόησαν οι μελετητές του ανά τους αιώνες. Ήταν ένας κόσμος διονυσιακής φρενίτιδας, πάθους, ανορθολογισμού και μαγείας που έβραζε κάτω από μια φαινομενικά ήρεμη επιφάνεια. Αυτός ήταν ο λόγος που την αποκάλεσαν «αιματοβαμμένη Τζέιν», αλλά ο αρχαίος κόσμος μετά την παρέμβασή της δεν ήταν πλέον και δεν έγινε ποτέ ίδιος.

Το 1922 η Τζέιν Χάρισον αποσύρθηκε από τις δημόσιες διαλέξεις και μετακόμισε μαζί με την Χόουπ Μίρλις, υπεύθυνη για τα αρχεία της, σε ένα σπίτι στο Μπλούμπσμπερι, στο Λονδίνο. Πέθανε το 1928 από λευχαιμία.

Η Τζέιν Έλεν Χάρισον ήταν άθεη.[18][19]

Σουφραζίστρια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Τζέιν Έλεν Χάρισον ήταν μετριοπαθής σουφραζίστρια και υποστήριζε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, όχι με ακτιβισμό, αλλά με ανθρωπολογικά επιχειρήματα. Θεωρούσε πως το δικαίωμα ψήφου δεν αποτελούσε γυναικείο δικαίωμα ή προνόμιο, αλλά ανθρώπινο.[20] Με την έννοια αυτή ακολουθούσε το ρητό του Τερέντιου "homo sum; humani nihil mihi alienum est" (Είμαι άνθρωπος. Τίποτα ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο).

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Myths of the Odyssey in Art and Literature (Οι μύθοι του Οδυσσέα στην τέχνη και τη λογοτεχνία), 1882
  • Prolegomena to the Study of Greek Religion, 1903, (ανατ. 1991), Princeton University Press, 720 σελίδες, ISBN 0-691-01514-7
    Στα Ελληνικά κυκλοφόρησε ως έξι ξεχωριστά βιβλία από τις εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα, όλα με τον υπότιτλο Προλεγόμενα στη Μελέτη της Ελληνικής Θρησκείας και τους ακόλουθους τίτλους:
    1. Αρχαίες ελληνικές γιορτές, 1996, ISBN 9789602680797 (αντιστοιχεί στα κεφάλαια 1-4 του πρωτότυπου)
    2. Οι μυθολογικές όψεις του πεπρωμένου, 1996, ISBN 9789602680834 (κεφάλαιο 5)
    3. Η δημιουργία των θεών, 1996, ISBN 9789602680780 (κεφάλαια 6-7)
    4. Ο θεός Διόνυσος, 1995, ISBN 9789602680650 (κεφάλαιο 8)
    5. Ορφέας και ορφικά μυστήρια, 1995, ISBN 9789602680681 (κεφάλαια 9-10)
    6. Η ορφική φιλοσοφία, 1990, ISBN 9789602680711 (κεφάλαια 11-12)
  • Themis: A Study in the Social Origins of Greek Religion, 1912
    Στα Ελληνικά κυκλοφόρησε ως πέντε ξεχωριστά βιβλία από τις εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα, όλα με τον υπότιτλο Θέμις: Μελέτη της Κοινωνικής Προέλευσης της Ελληνικής Θρησκείας και τους ακόλουθους τίτλους:
    1. Τελετουργικά δρώμενα στην αρχαία Ελλάδα, 1999, ISBN 9789602681374 (αντιστοιχεί στα κεφάλαια 1-3 και 6 του πρωτότυπου)
    2. Η Γένεση της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, 1996 (ανατύπωση 2014), ISBN 9789602680803 (κεφάλαια 4-5)
    3. Η προέλευση των Ολυμπιακών Αγώνων, 1996, ISBN 9789602680810 (κεφάλαιο 7)
    4. Δαίμων και Ήρως, 1997, ISBN 9789602681121 (κεφάλαιο 8)
    5. Οι θεοί του Ολύμπου, 1999, ISBN 9789602681336 (κεφάλαια 9-11)
  • Ancient Art and Ritual, 1912
    Ιερές Τελετές και Αρχαία Τέχνη, Ιάμβλιχος, Αθήνα, 1995 (ανατύπωση 2006), ISBN 9789602680766
  • Epilegomena to the Study of Greek Religion (Επιλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας), 1921
  • Reminisciences of a Student's Life (Αναμνήσεις από τη ζωή μιας σπουδάστριας), 1925
  • The Book of the Bear (Το βιβλίο της αρκούδας), με την Hope Mirrlees, 1926 - σειρά μεταφράσεων από τα Ρωσικά
  • Life of the Arch-Priest Avvakum, by himself (Η ζωή του αρχιερέα Αββακούμ, από τον ίδιο), με την Hope Mirrlees - μετάφραση ρωσικού μυθιστορήματος του 17ου αιώνα

Παραπομπές - σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Virginia Blain, Isobel Grundy, Patricia Clements: «The Feminist Companion to Literature in English» (Αγγλικά) 1990. σελ. 494.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28  Απριλίου 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb125612381. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 (Αγγλικά) SNAC. w6rr9xb9. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  5. ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά) FemBio database. 12679. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb125612381. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ CONOR.SI. 100298083.
  8. ↑ 8,0 8,1 «Oxford Dictionary of National Biography» (Αγγλικά) Oxford University Press. Οξφόρδη. 2004.
  9. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  10. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  11. ↑ «Dictionary of Art Historians» (Αγγλικά) harrisonj. Ανακτήθηκε στις 23  Απριλίου 2022.
  12. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. pna20231172565. Ανακτήθηκε στις 11  Ιανουαρίου 2023.
  13. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  14. ↑ Modernism/modernity, 2003, 575-576.
  15. ↑ Κλασικός Τρίπους. Ουσιαστικά πρόκειται για όρο που εφαρμόζεται στο Κέμπριτζ και υπονοεί οποιαδήποτε εξέταση για την απόκτηση του B.A. Πρωτοχρησιμοποιήθηκε για τα Μαθηματικά, αλλά συν τω χρόνω επεκτάθηκε στις κλασικές σπουδές. Στο πρώτο μέρος ο σπουδαστής έπρεπε να γράψει δοκίμια σε πρόζα και στίχο, έκθεση και μετάφραση, ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία, φιλολογία και αρχαιότητες, ελληνική και λατινική γραμματική. "Το δεύτερο μέρος χωριζόταν σε πέντε τομείς: Α (τέσσερα δοκίμια μετάφρασης και έκθεσης) Β (φιλοσοφία) Γ (ιστορία) Δ (τέχνη, αρχαιολογία, θρησκεία και ιδιωτικός βίος) Ε (γλώσσα). Όλοι οι σπουδαστές έπρεπε να κατοχυρώσουν το A και έναν ή δύο από τους άλλους τομείς. Η επιτυχής ολοκλήρωση του Α' μέρους, ωστόσο, ήταν αυτό που χρειαζόταν για Honors degree, Βλ. Christopher Stray, 1998, 34-48.
  16. ↑ Η εξοικείωση της Χάρισον με τη γερμανική ακαδημαϊκή έρευνα, όπως φαίνεται στα μείζονα έργα της, ξεπερνούσε κατά πολύ τις γνώσεις του Γκίλμπερτ Μάρεϊ και του Κόρνφορντ.
  17. ↑ Ο ρόλος της προκατάληψης ενάντια στο γυναικείο φύλο σε ό,τι αφορά στην αποτυχία της Χάρισον να πάρει τη θέση αναλύεται τόσο από τον William M. Calder, "Jane Harrison's Failed Candidacies for the Yates Professorship (1888, 1896): What Did Her Colleagues Think of Her?" στο The Cambridge Ritualists Reconsidered, ed. W.M. Calder (Atlanta 1991), 37-59 και τον Hugh Lloyd-Jones, "Jane Ellen Harrison, 1850-1928," στο Cambridge Women: Twelve Portraits, ed. E. Shils and C. Blacker (Cambridge 1996), 34, 38: όπου σημειώνεται ότι "δεν υπήρξε αδικία". Όμως ο Robinson (104) σημειώνει ότι όταν προτάθηκε το 1888 να αναλάβει "περιστασιακά να δίνει διαλέξεις στη θέση του καθηγητή της έδρας" δύο μέλη της επιτροπής θεώρησαν ότι: "είναι ανεπιθύμητο να διεξάγεται οποιαδήποτε διδασκαλία στο πανεπιστημιακό Κολέγιο από μια γυναίκα".
  18. ↑ Wright, Rita R (2009) (στα English). Jane Ellen Harrison's "Handmaiden no more": Victorian ritualism and the fine arts. https://www.worldcat.org/title/jane-ellen-harrisons-handmaiden-no-more-victorian-ritualism-and-the-fine-arts/oclc/326882061. 
  19. ↑ Smith, Gerald Stanton· Smith, Professor of Russian Oxford University and Fellow G. S. (2000). D.S. Mirsky: A Russian-English Life, 1890-1939. Oxford University Press. ISBN 9780198160069. 
  20. ↑ Harrison, Jane Ellen (1915). Alpha and omega. London: Sidgwick & Jackson. σελ. 84-85. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Beard, Mary, 2000, The Invention of Jane Harrison, Harvard University Press,
  • Robinson, Annabel, 2002, The Life and Work of Jane Ellen Harrison, Oxford University Press.
  • Peacock, Sandra J. 1955- "The Life and Work of Jane Ellen Harrison" στο Modernism/modernity - Vol 10, No 3, September 2003, 575-576.
  • Peacock, Sandra J. 1989, Jane Ellen Harrison: The mask and the self, Yale University Press, ISBN 0-300-04128-4.
  • Stewart, Jessie, (1959), Jane Ellen Harrison: A portrait from letters.
  • Stray Christopher (ed.), 1998, Classics in 19th and 20th Century Cambridge: Curriculum, Culture and Community, Cambridge Philological Society, Suppl. 24.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]