Φιλίπ ντε Βιτρύ

Φιλίπ ντε Βιτρύ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Philippe de Vitry (Γαλλικά)
Γέννηση31  Οκτωβρίου 1291[1][2]
Παρίσι[1][2]
Θάνατος9  Ιουνίου 1361[3][1][2]
Μω[1][2]
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία[4]
Ιδιότητασυνθέτης, μουσικός θεωρητικός, μουσικολόγος, συγγραφέας, ποιητής[5], φιλόσοφος[6], μαθηματικός[7], καθολικός ιερέας, στρατιωτικός[8] και καθολικός επίσκοπος[9]
ΚίνημαΜεσαιωνική μουσική
Είδος τέχνηςArs Nova
Καλλιτεχνικά ρεύματαΜεσαιωνική μουσική
Σημαντικά έργαArs nova musicae
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Φιλίπ ντε Βιτρύ (Philippe de Vitry, Βιτρύ-αν-Αρτουά 31 Οκτωβρίου 1291 – Παρίσι 9 Ιουνίου 1361) ήταν Γάλλος συνθέτης, θεωρητικός της μουσικής και ποιητής του 14ου αιώνα. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους καινοτόμους της μουσικής τέχνης, καθώς θεωρείται ότι, πιθανόν, ήταν ο συντάκτης της πραγματείας περί Ars Nova (βλ. παρακάτω).[10]

Ήταν ευρέως αναγνωρισμένος ως ο μεγαλύτερος θεωρητικός μουσικός της εποχής του, με τον Πετράρχη, μεταξύ άλλων, να τον εγκωμιάζει λέγοντας ότι, ήταν ο «... οξύτερος και θερμότερος αναζητητής της αλήθειας, ...τόσο σπουδαίος φιλόσοφος του καιρού μας [και] ...απαράμιλλος ποιητής της Γαλλίας».[11][12]

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ασαφείς παραμένουν οι λεπτομέρειες των πρώτων χρόνων ζωής τού Βιτρύ. Ενώ κάποιες μεσαιωνικές πηγές ισχυρίζονται ότι γεννήθηκε στην περιοχή της Καμπανίας, πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι, μπορεί να προέρχεται από το Βιτρύ-αν-Αρτουά (Vitry-en-Artois) κοντά στο Αράς (Arras).[13] Δεδομένου ότι αναφέρεται, συχνά, σε διάφορα έγγραφα ως Magister, πιθανόν να είχε σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, στη Σορβόννη.[12]

Αργότερα, υπήρξε εξέχουσα προσωπικότητα στην Αυλή των Καρόλου Δ’, Φιλίππου ΣΤ’ και Ιωάννη Β’ της Γαλλίας. Εκεί, υπηρετούσε ως γραμματέας και διπλωματικός σύμβουλος αλλά, για κάποιο χρονικό διάστημα, και ως παπικός ακόλουθος στην Αβινιόν, ξεκινώντας με τον Πάπα Κλήμη ΣΤ΄. Επιπροσθέτως, ήταν διπλωμάτης και στρατιώτης, λαμβάνοντας μέρος στην πολιορκία του Εγκιγιόν (Aiguillon), το 1346. Το 1351, έγινε επίσκοπος του Μο (Meaux), ανατολικά του Παρισιού. Κινούμενος σε όλους τους σημαντικότερους πολιτικούς, καλλιτεχνικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους, γνώρισε πολλά φωτεινά πνεύματα και διανοούμενους της εποχής, όπως τον Πετράρχη και τον μαθηματικό, φιλόσοφο και θεωρητικό της μουσικής, Ν. Ορέμ (Nicole Oresme). Πέθανε στο Παρίσι, στις 9 Ιουνίου 1361.

Ars Nova

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Φιλίπ ντε Βιτρύ υπήρξε διάσημος στην ιστορία της μουσικής για το Ars nova notandi (1322), περίφημη μουσική πραγματεία που αποδόθηκε σ’ αυτόν και χάρισε το όνομά της στη μουσική ολόκληρης εποχής. Παρόλο που η συγγραφική ταυτότητα, όπως και η ίδια η ύπαρξη αυτής της πραγματείας αμφισβητήθηκαν πρόσφατα,[10] κάποια σωζόμενα μουσικά έργα εκείνης της εποχής δείχνουν τις καινοτομίες στη μουσική σημειογραφία, μετρική και ρυθμική, τις οποίες πιστώνεται ο συνθέτης, μέσα σε έναν αιώνα από την έναρξή τους. Τέτοιες καινοτομίες υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικές και κατέστησαν δυνατή την ελεύθερη και αρκετά «περίπλοκη» μουσική των επόμενων εκατό ετών, με αποκορύφωμα την Ars subtilior, στα τέλη του 14ου αιώνα. Κατά κάποιο τρόπο, το σύγχρονο σύστημα ρυθμικής σημειογραφίας, ξεκίνησε με την Ars Nova και, μπορεί να λεχθεί ότι, η μουσική «απελευθερώθηκε» από το παλαιότερο «σκεπτικό» των ρυθμικών τρόπων, προτύπων που επαναλήφθηκαν χωρίς να σημειώνονται ξεχωριστά. Σημαντική είναι η χρήση της επονομαζόμενης «κόκκινης νότας» που υποδεικνύει αλλαγή στο ρυθμό, έμφαση στον δίσημο ή διμερή ρυθμό, κ.α. Το ίδιο ισχύει και τη σύγχρονη μετρική που προέρχεται, επίσης, από την Ars Nova.[12]

Μοτέτα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βιτρύ θεωρείται από τους σημαντικότερους συνθέτες ισορρυθμικών μοτέτων [12] και λυρικών τραγουδιών. Ωστόσο, μόνο μερικά από αυτά τα μοτέτα έχουν διασωθεί. Κάθε ένα από αυτά είναι εμφανώς ιδιαίτερο, εκμεταλλευόμενο μια μοναδική δομική ιδέα. Η ανάπτυξη του ισόρρυθμου σκεπτικού σε αυτά, έχει την έννοια μιας γραμμής αποτελούμενης από επαναλαμβανόμενα μοτίβα σε ρυθμούς και τονικά ύψη, αλλά τα μοτίβα επικαλύπτονται αντί να αντιστοιχούν: π.χ., μία σειρά τριάντα διαδοχικών φθόγγων μπορεί να περιέχει πέντε επαναλήψεις μιας μελωδίας από έξι νότες ή έξι επαναλήψεις ενός ρυθμικού μοτίβου από πέντε νότες. Πέντε από τα τριμερή μοτέτα του Βιτρύ έχουν διασωθεί στο περίφημο σατιρικό έργο Roman de Fauvel και, επιπλέον, εννέα μπορούν να βρεθούν στον Κώδικα Ιβρέα (Ivrea Codex).

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έργα που αποδίδονται ευρέως στον Βιτρύ (ύφος και ιστορικά στοιχεία)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Aman novi / Heu Fortuna / Heu me, tristis est anima mea
  • Cum statua / Hugo / Magister invidie
  • Douce playsence / Garison / Neuma quinti toni
  • Floret / Florens / Neuma
  • Garrit gallus / In nova fert / Neuma
  • Impudenter circuivi / Virtutibus / Contratenor / Tenor
  • O canenda / Rex quem / Contratenor / Rex regum
  • Petre clemens / Lugentium / Tenor
  • Tribum / Quoniam secta / Merito hec patimur
  • Tuba sacre fidei / In arboris / Virgo sum
  • Vos quid admiramini / Gratissima / Contratenor / Gaude gloriosa
  • Phi millies / O creator / Iacet granum / Quam sufflabit (χαμένο)
  • De terre en grec Gaulle appellee (χαμένο)

Έργα που αποδίδονται με μικρότερη πιθανότητα στον Βιτρύ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Colla iugo / Bona condit / Libera me Domine
  • Firmissime / Adesto / Alleluya, Benedictus
  • Flos ortus / Celsa cedrus / Tenor
  • Orbis orbatus / Vos pastores / Fur non venit
  • Quid scire proderit / Dantur officia

Έργα που αποδίδονται στον Βιτρύ μόνο λόγω ύφους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Almifonis / Rosa / Tenor
  • Amer / Durement / Dolor meus
  • Apta caro / Flos / Alma redemptorisa mater
  • In virtute / Decens carmen / Clamor meus / Contratenor
  • O Philippe / O bone
  • Per grama protho paret
  • Scariotis / Jure
  • Se cuers / Rex
  • Se paour / Diex / Concupisco
  • Servant regem / O Philippe / Rex regum

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Philippe-de-Vitry. Ανακτήθηκε στις 24  Ιανουαρίου 2024.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. vitryp. Ανακτήθηκε στις 24  Ιανουαρίου 2024.
  3. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118805517. Ανακτήθηκε στις 14  Οκτωβρίου 2015.
  4. ↑ LIBRIS. 30  Οκτωβρίου 2012. libris.kb.se/katalogisering/b8nqtqvv44s6lvp. Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2018.
  5. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  6. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  8. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  9. ↑ vitryp.
  10. ↑ 10,0 10,1 Fuller
  11. ↑ Sanders
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Μαγγιώρος
  13. ↑ Robertson

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D. C. L (Oxford, 1880)
  • Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
  • Rob. Eitner, Biographisch-bibliographisches Quellen-LexiKon, on line
  • Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
  • Νάσος Μαγγιώρος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1991, τόμος 14, σ. 398-9
  • Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
  • Eric BlomThe New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
  • Fuller, Sarah (1985–86). "A Phantom Treatise of the Fourteenth Century? The Ars Nova". The Journal of Musicology 4, no. 1 (Winter): 23–50.
  • Anne Walters Robertson, "Which Vitry? The Witness of the Trinity Motet from the Roman de Fauvel" in Hearing the Motet: Essays on the Motet of the Middle Ages and Renaissance, ed. Dolores Pesce (New York and Oxford: Oxford University Press, 1997): 52–81.
  • Sanders, Ernest H. "Philippe de Vitry". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. 20 vol. London, Macmillan Publishers Ltd., 1980. ISBN 1-56159-174-2