Avetik Isahakjan

Avetik Isahakjan
Persona informo
Naskiĝo 18-an de oktobro 1875 (1875-10-18)
en Gjumri
Morto 17-an de oktobro 1957 (1957-10-17) (81-jaraĝa)
en Erevano
Tombo Panteono Komitas 40° 09′ 43″ Nordo 44° 30′ 07″ Oriento / 40.161861 °N, 44.501836 °O / 40.161861; 44.501836 (mapo) Redakti la valoron en Wikidata
Lingvoj armena
Loĝloko Isahakyan • Odeso • Armena Soveta Socialisma Respubliko
Ŝtataneco Rusia Imperio
Sovetunio Redakti la valoron en Wikidata
Alma mater Universitato de Lepsiko (1893–1895)
Gevorkjan Teologia Seminario (1889–1892)
Universitato de Zuriko Redakti la valoron en Wikidata
Subskribo Avetik Isahakjan
Familio
Infano Vigen Isahakyan (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata
Parencoj Avetik Isahakyan (en) Traduki (filo de filo) Redakti la valoron en Wikidata
Okupo
Okupo poeto
publika konato
prozisto
verkisto Redakti la valoron en Wikidata
v • d • r

Avetik ISAHAKJAN (armene: Ավետիք Իսահակյան; ruse: Аветик Саакович Исаакян; n. la 31-an de oktobro 1875 en Ghazarapat, proksime de Aleksandropolo, nun Gjumri, Rusia Imperio – m. la 17-an de oktobro 1957, en Erevano, ĉefurbo de la Armena Soveta Socialisma Respubliko, nuna Armenio) estis elstara poeto, verkisto, akademiulo kaj publika aktivisto.

Liaj poemoj temas kaj pri amo kaj pri doloro. Lia plej elstara kaj konata verkaĵo estas "Abu-Lala Mahari" (1909-1911), dume liaj aliaj verkaĵoj plej konataj ankaŭ estas "Kantoj kaj Romanoj" kaj "Patrinkoro". Liaj verkoj estis tradukitaj en multaj lingvoj kaj la tekstoj de liaj poemoj estas uzitaj multfoje por kantoj[1].

Biografio

[redakti | redakti fonton]
Busto de Avetik Isahakjan.

Isahakjan naskiĝis en Aleksandropolo en 1875. Li edukiĝis en la Gevorkjan Teologia Seminario en Eĉmiadzin, kaj poste en la Universitato de Lepsiko, kie li studis filozofion kaj antropologion. Li komencis siajn literaturan kaj politikan karierojn en sia frua junaĝo. Post lia reveno de Lepsiko en 1895 li eniris la vicojn de la nove establita Aleksandropola komitato de la Armena Revolucia Federacio. Per siaj agadoj li subtenis armitajn grupojn kaj financan helpon senditan al Okcidenta Armenio de Aleksandropolo.

Li estis arestita en 1896 kaj pasigis unu jaron en la malliberejo de Erevano.

Poste Isahakjan iris eksterlanden, partoprenante klasojn pri Literaturo kaj Historio de Filozofio en la Universitato de Zuriko. Li revenis al sia patrujo en 1902, kaj poste translokiĝis al Tbiliso[2].

Kune kun 158 aliaj armenaj intelektuloj, li estis arestita en 1908 kaj post duonjaro en la malliberejo Meteĥa de Tbiliso (same kiel Hovhannes Tumanjan), li estis liberigita sub kaŭcio. Resti en Kaŭkazo ne plu eblis, kaj antaŭ 1911 Isahakjan elmigris.

Isahakjan ne kredis la promesojn faritajn de la registaro de la Junaj Turkoj pri memregado kaj aŭtonomeco de Okcidenta Armenio. Certigita, ke la danĝero de tutturkismo (kiun li kredis celi la totalan formorton de la armenoj) povus esti malhelpita de la subtenanto de Turkio, Germanio, Isahakjan iris al Berlino. Tie, kune kun kelkaj germanaj intelektuloj, li partoprenis la german-armenan movadon, kaj redaktis la ĵurnalon "Mesrob" de la grupo kaj kunfondis la germanan-armenan societon. La komenco de la unua mondmilito kaj la teruraj masakroj konfirmis liajn terurajn antaŭdirojn pri la neniiga naturo de la politikoj de la registaro de Junaj Turkoj. Post la milito kaj la Armena genocido, Isahakjan priskribis per siaj komponaĵoj la malĝojan destinon kaj la heroan batalon de armenoj por libereco. La poeto prezentis la akuzojn pri genocido, kies plej malbona parto okazis inter 1915–1922, en "La Blanka Libro". Dum tiu periodo, Isahakjan esprimis siajn ideojn ĉefe per siaj sociaj kaj politikaj artikoloj, en kiuj li diskutis la temojn pri la armena afero, reunuiĝo de Armenio kaj la restarigo de la armena registaro. La bildoj de la masakroj daŭras en liaj poemoj, kiel "Neĝo kovris ĉion ...", "Al Armenio ...", kaj "Jen denove printempo".

Kornej Ĉukovskij renkontis lin en Kislovodsk en 1926 kaj skribis en sia taglibro:

Citaĵo
„ Mi ĵus vizitis kvar armenojn, unu el ili, Avetik Isahakjan, estas konata poeto. Mi ne povas diri al vi, kia simpatia viro li estas: modesta, trankvila, tute netuŝita. Li pasigis dekkvinon ĉi tie sen iu ajn scii, kiu li estas. Tamen lia famo estas tia, ke kiam mi menciis lin al nia armena barbiro, li tuj brilis kaj komencis deklami sian poezion en la armena. La ŝuhavulo havis la saman reagon: "Avetik! Avetik!" Li havas malĝojan, forestantan rigardon ĉirkaŭ li. Ili diras, ke la reĝimo (kiu pagas al li malgrandan pension) ne permesos al li viziti sian familion eksterlande. Surprizis min, ke li ne kapablas deklami eĉ kvar liniojn de sia verso en la armena, kiam mi petis al li: li forgesis ĉion. Kaj kiam ni havis armenan vesperon kaj liaj poemoj estis legitaj de la podio, li nur sidis tie ĉe la publiko, kurbiĝis antaŭen, kun la manoj super la vizaĝo. Li rifuzis eliri sur la podion aŭ eldiri eĉ unu vorton[3]. ”

Isahakjan denove iris eksterlanden en 1930 kaj loĝis en Parizo, sed revenis definitive al la Armena SSR en 1936, kie li estis elektita al la Akademio de Sciencoj de la Armena SSR en 1943 kaj prezidanto de la Verkista Unio de la Armena SSR en 1944. Li ricevis la Stalin-Ŝtatan Premion en 1946, funkciis kiel membro de la Soveta Komitato por Protekto de Paco, kaj estis deputito de la 2a-4-a Superaj Sovetoj de la Armena SSR .

Avetik Isahakjan estas entombigita en la Panteono Komitas, kiu situas en la urbocentro de Erevano.

Verkoj

[redakti | redakti fonton]
Avetik Isahakjan en Erevano.

Post lia eliro el la malliberejo, 1897, li publikigis unuan kompilaĵon de siaj poemoj "Kantoj kaj Vundoj", tamen baldaŭ li denove estis arestita pro siaj agadoj "kontraŭ rusa caro" kaj sendita al Odeso. La poezio, emocia ŝarĝo kaj melodio de liaj poemoj gajnis al li tujan popularecon. Liaj plej bonaj verkoj pleniĝas de malĝojo kaj lamentado meditadoj pri la sorto de la homaro, maljusteco de vivo. Liaj komponaĵoj penetras kun amo al onies patrujo kaj homoj.

Inter 1899-1906 li verkis "La Kantoj de Haiduks", kompilaĵo de poemoj, kiu fariĝis la unua kreaĵo ene de klasika armena poezio dediĉita al la armena libereca lukto.

Simbola rakonto prezentanta la armenan politikon kaj armenan kaŭzon de la 19-a fruaj 20-a jarcentoj devis esti "Usta Karo", nefinita romano, kies verko akompanis la verkiston dum sia tuta vivo. "Usta Karo estos farita en la tago, kiam la armena afero estos solvita", kutimis diri la majstro mem. Isahakjan ne povis alkutimiĝi al la ideo de diserigita Armenio. Kun profunda emocia doloro kaj amareco en la koro li daŭre kredis, ke venos tempo, kiam la armena popolo revenos al siaj indiĝenaj teritorioj.

Isahakjan revenis al la sovetia Armenio en 1926 kie li publikigis novan kolekton de siaj poemoj kaj rakontoj (ekz. "Pipo de pacienco", 1928). Inter 1930 kaj 1936 li loĝis eksterlande, kie li agis kiel amiko de Sovetunio. Li poste finfine moviĝis reen al Armenio kie li daŭrigis sian grandegan socian laboron. Inter liaj tiutempaj verkoj estas famaj "Niaj historiistoj kaj niaj amkantistoj" (1939), "Al mia patrujo" (1940), "Armena literaturo" (1942) aŭ "Sasna Mher" (1937).

Liaj poemoj estas tiuj de amo kaj malĝojo. Lia plej bona verko estas "Abu-Lala Mahari" (1909–1911), dum liaj aliaj konataj verkoj inkluzivas "Kantoj kaj Romanoj" kaj "La Patrina Koro". Estante romantikulo, Isahakjan estis plej konata pro sia verso "Sur la Ponto de Realto" dediĉita al sia unua amo. Dum la Dua Mondmilito de 1941-1945, li verkis patriotajn poemojn kiel "Militema Voko" (1941), "Mia Koro estas ĉe la Montopinto" (1941), "Al la Senviva Memoro de SG Zakyan" (1942), "La Tago de la Granda Venko" (1945) kaj multaj aliaj. Lia krea laboro, plenigita de humanismo kaj granda respekto al la homa digno, estas profunde ligita kun la historio kaj kulturo de la armena popolo, kaj la monda literaturo. La rusa poeto Aleksandro Blok karakterizis lin kiel "unuaklasa poeto, freŝa kaj simpla, kiun oni, eble, ne plu povas trovi en Eŭropo."

La verkoj de Isahakjan estis tradukitaj en multaj lingvoj kaj liaj poemoj estis uzataj kiel kantoteksto por novaj kantoj.

  • Avetik Isahakjan en Sovetunia poŝtmarko.
    Avetik Isahakjan en Sovetunia poŝtmarko.
  • Avetik Isahakjan en armena poŝtmarko en la jaro 2000.
    Avetik Isahakjan en armena poŝtmarko en la jaro 2000.
  • Tombo de Avetik Isahakjan en Erevano
    Tombo de Avetik Isahakjan en Erevano
  • Avetik Isahakjan en armena bileto de 10 mil armenaj dramoj.
    Avetik Isahakjan en armena bileto de 10 mil armenaj dramoj.

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Kornei Chukovsky, Diary, 1901-1969 (Yale University Press, 2005: (ISBN 0-300-10611-4)), p. 234.
  2. ↑ Isahakyan's memorial tombstone at Komitas Pantheon
  3. ↑ Isahakyan in Great Soviet Encyclopedia

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj