Benešov
|
Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Benešov (apartigilo) |
| Benešov | |||
| germane Beneschau | |||
| urbo | |||
 Placo de Masaryk de nordo, en fono Templo de Sankta Anna
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Benešov | |||
| Ŝtato |  Ĉeĥio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Mezbohemia regiono | ||
| Distrikto | Distrikto Benešov | ||
| Administra municipo | Benešov | ||
| Historia regiono | Bohemio | ||
| Montaro | Beneŝova montetaro | ||
| Situo | Benešov | ||
| - alteco | 360 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 49° 46′ 58″ N 14° 41′ 19″ O / 49.78278 °N, 14.68861 °O (mapo) | ||
| Areo | 46,87 km² (4 687 ha) | ||
| Loĝantaro | 17 035 (2024) | ||
| Denseco | 363,45 loĝ./km² | ||
| Fondo | 11-a jarcento | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 256 01 | ||
| NUTS 3 | CZ020 | ||
| NUTS 4 | CZ0201 | ||
| NUTS 5 | CZ0201 529303 | ||
| Katastraj teritorioj | 2 | ||
| Partoj de urbo | 15 | ||
| Bazaj setlejunuoj | 24 | ||
  Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Benešov
| |||
| Retpaĝo: www.benesov-city.cz | |||
 Portalo pri Ĉeĥio
| |||
Benešov estas distrikta urbo en Mezbohemia regiono en Ĉeĥio. Ĝi estas t.n. komunumo kun plivastigita kompetenteco kaj ankaŭ la plej granda urbo en la distrikto. Ĝi situas 40 km sudoriente de Prago, en averaĝa altitudo 368 m. Ĝia areo estas 4687 ha kaj vivas en ĝi 17 035 loĝantoj (2024). Laŭ la urbo nomiĝas Beneŝova montetaro.
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Struhařov, Chlístov, Václavice, Bukovany, Bystřice, Mrač, Neveklov, Petroupim, Soběhrdy, Teplýšovice, Tisem, Týnec nad Sázavou kaj Poříčí nad Sázavou.
Historio
[redakti | redakti fonton]En la 11-a jarcento dum regado de Premislidoj okazadis koloniigo de ĝis tiam neloĝataj regionoj sude de Prago. La unua skriba mencio pri Benešov devenas el la jaro 1219. La unua restadejo de Benešov estis sur loko nomata Na Karlově, kie ekestis sinjora korto, preĝejo kaj apud ili domaro. Poste la centro pro konstruo de urba bazaro transiĝis sur loko de nuna Masaryk-placo. Sur Karlov estis fondita minoritana monaĥejo kaj posedanto fariĝis episkopo de Prago Tobio el Benešov, kiu post nelonga tempo konstruis sian novan sidejon – Konopiště. Post elmorto de Benešovanoj ekposedis Benešov Sternbergoj. Post ili restis al la urbo blazono – okpinta ora stelo en blua kampo. Husana militestro Jan Žižka el Trocnov bruldezertigis monaĥejon en la jaro 1420, kiam li militiris al Prago.
Husanoj ne tute detruis la monaĥejon. Benešov fariĝis signifoplena dum regado de Georgo de Podebrado. En la jaro 1451 en la monaĥejo okazis kongreso kun ĉeesto de Georgo, tiam landa administranto, kaj Eneas Silvio Piccolomini, reprezentanto de la roma kurio. Estis pritraktata paciĝo kun katolika Eŭropo. En la jaro 1473 tie ankaŭ kongresis reĝedzino Johanka kaj dum trihora parolo en dezertiĝinta monaĥeja templo morbonigis ĉeĥan sinjoraron kaj apelis ilin rememori regadon de konkordeco de ŝia edzo kaj forpasinta reĝo Georgo kaj forlasi kverelojn inter si kaj konkorde zorgi pri bono kaj gloro de sia patrujo. Temis pri la plej bona ŝtatana prezentiĝo tiutempa. Johanka laŭ historiisto František Palacký estis prezentota ankaŭ en plia kongreso en Benešov en la jaro 1474, sed tiam okazis granda malagordo inter ŝi kaj reĝo Vladislao la 2-a Jogajlido. Poste la reĝedzino fermiĝis en sia vidvina sidejo en Mělník, kie ŝi en la jaro 1475 forpasis.
En la jaroj 1541–1566 vivis en Benešov sonorilfaristo nomata Matěj Špic, el kies laborejo devenis multe da sonoriloj, kiujn li muldis por preĝejoj en ĉirkaŭo. Granda plago por la urbo estis la Tridekjara milito kaj speciale okupo de sveda armeo en la jaro 1648, pro kies sekvoj la urbo poste suferis multajn jarojn. En la jaro 1703 estis fondita piarista studenta hejmo, en kiu estis instruataj rundimentaj konoj kaj ekestis ankaŭ gimnazio. Benešov elaĉetis sin el servuteco en la jaro 1802 kaj kiel etnike ĉeĥa urbo ĝi fariĝis loko de patriotaj aktivaĵoj. Ekde la jaro 1871 iras tra la urbo fervoja linio Prago – České Budějovice.
Sabate la 21-n de decembro 1918 estis en Benešova stacidomo solene bonvenigita prezidento de la respubliko Tomáš Garrigue Masaryk, kiu tra ĉi tie reveturis el emigracio al Prago per speciala trajno.
Dum la dua mondmilito la urbo fariĝis konsisto de soldata ekzercejo de Armiloj SS Benešov kaj ĝiaj loĝantoj devis la 1-an de aprilo 1943 forloĝiĝi.
Memorindaĵoj
[redakti | redakti fonton]- Preĝejo Sankta Nikolao – preĝejo kun memstara masonita kampanelo sur altaĵo Karlov devenas el la 13-a jarcento, estis multfoje alikonstruata. En la kampanelo estas dokumentita sonorilo František (Francisko) el la jaro 1480 de Venceslao el Velvary, sonorilo Mikuláš (Nikolao) el la jaro 1483 de la sama sonorilfandisto kaj sonorilo Salvátor (Salvatoro) el la jaro 1603 de Jakub Konvář.
- Ruino de monaĥeja preĝejo de minoritanoj – la monaĥejo estis fondita en la unua duono de la 13-a jarcento kaj en la jaro 1420 estis kune kun la tuta urbo forbruligita fare de husanoj. Apud la monaĥejo staras masonita sonorilturo en kiu troviĝas valora sonorilo el la jaro 1322 de sonorilfaristo Rudger, kiu estas la dua plej malnova datumita sonorilo en Ĉeĥio. La sonorilo estis trovita okaze de fosado en postrestaĵoj de estinta Minoritana monaĥejo en la jaro 1799.
- Piarista studenta hejmo kaj preĝejo Sankta Anna – estis fondita en la jaro 1703 fare de František Karel Přehořovský el Kvasejovice. La tuta konstruaĵo estis finkonstruita nur en la jaro 1717 fare de Jan Josef el Vrtba, la plej alta burgrafo de la Ĉeĥa reĝolando, kiu al la monaĥejo konstruigis la preĝejon Sankta Anna. Super la ĉefa enirejo estas lia blazono kun latinlingva surskribo.
- Konopiště (kastelo) – fondita verŝajne fine de la 13-a jarcento
- Malnova juda tombejo – fondita en la 17-a jarcento, funkciis ĝis la jaro 1883, post la jaro 1980 estis preskaŭ likvidita, nun parketo kun kelkaj tomboŝtonoj
- Bierfarejo Ferdinand – gardata kultura memorindaĵo el la komenco de 20-a jarcento
- Konstruaĵo de gimnazio – konstruita en novrenesanca stilo en la jaroj 1905 – 1907
- Domo de Josef Suk – domo, kie dum finaj jaroj de la vivo loĝis kaj ankaŭ mortis komponisto kaj violonisto Josef Suk pli aĝa
- Konstruaĵo de stacidomo – enskribita en Listo de nemoveblaj kulturaj memoraĵoj en Ĉeĥio
-
Preĝejo Sankta Nikolao kun kampanilo -
-
Preĝejo Sankta Anna -
Gimnazio, ĉefa enirejo
.jpg)
Loĝantaro
[redakti | redakti fonton]| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1869 | 5 345 |
| 1880 | 6 240 |
| 1890 | 7 413 |
| 1900 | 8 450 |
| 1910 | 8 857 |
| 1921 | 7 828 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1930 | 8 307 |
| 1950 | 9 110 |
| 1961 | 9 348 |
| 1970 | 10 769 |
| 1980 | 15 172 |
| 1991 | 15 892 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2001 | 16 323 |
| 2011 | 16 264 |
| 2014 | 16 520 |
| 2016 | 16 555 |
| 2017 | 16 544 |
| 2018 | 16 522 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2019 | 16 656 |
| 2020 | 16 758 |
| 2021 | 16 369 |
| 2022 | 16 448 |
| 2023 | 16 875 |
| 2024 | 17 035 |
Partoj de urbo
[redakti | redakti fonton]La urbon kreas du katastraj distriktoj kaj dek kvin lokaj partoj:
- Benešov u Prahy (sur dekstra flanko de Konopišťský potok (Kopišťský rivereto)): centro kaj lokaj partoj Baba, Bedrč, Boušice, Červený Dvůr, Dlouhé Pole, Chvojen, Konopiště, Mariánovice, Okrouhlice, Pomněnice a Radíkovice;
- Úročnice (sur dekstra flanko de Konopišťský potok): lokaj partoj Úročnice, Buková Lhota kaj Vidlákova Lhota.
Kulturo
[redakti | redakti fonton]En Benešov estas urba biblioteko kaj kinejo, malfermita estas ankaŭ Belarta Muzeo kaj filio de Muzeo de regiono sub Blaník, kiu troviĝas en secesia domo nr. 74. Tiun ĉi domon konstruis en la jaroj 1904–1905 laŭ planoj de Marcel Dusil Okresní hospodářská záložna v Benešově (distrikta ekonomia monpruntejo). En la jaro 1992 ĉi tie estis al publiko alirebligita ekspozicio dediĉita al historio de la urbo kaj ĉirkaŭo, al artaj memoraĵoj de la regiono kaj al belartistoj, kiuj ĉi tie laboris. En Benešov funkcias ankaŭ la urba teatro kaj kulturdomo Karlov.
Sporto
[redakti | redakti fonton]En Benešov aktivas kelke da sportaj kluboj: hokea, futbala, florbala, korbopilka, retpilka, flugkikada, ĵuda, karatea.
En Benešov troviĝas glacistadiono, futbala ludejo, Sokola gimnastejo kaj naĝostadiono.
Esperanto en Benešov
[redakti | redakti fonton]Esperanto-rondeto en la urbo funkcias ekde 1983. Ĝia longjara prezidanto estas Václav Stibůrek. Inter la 12-a kaj la 14-a de oktobro 2018 Benešov estis gastiganto de la Konferenco de Ĉeĥa Esperanto-Asocio ([1]).
Homoj
[redakti | redakti fonton]Naskiĝintoj
[redakti | redakti fonton]- Adam Trajan (1586–1650), čeĥa predikisto kaj verkisto
- Otakar Novotný (1880–1959), arĥitekto, profesoro
- Vladimír Haering (1882–1942), militkuracisto, legiano kaj rezistanto
- Karel Nový (1890–1980), verkisto kaj ĵurnalisto
- Vladimír Antušek (1901–1968), pentristo, aŭtoro de mozaiko en katedralo de sankta Vito en Praga burgo
- Jan Noha (1908–1966), verkisto
- Václav Krása (* 1951), sendito, prezidanto de Nacia konsilantaro de handikapuloj
- Vladimír Hirsch (* 1954), komponisto kaj muzikisto
- Miroslav Beránek (* 1957), estinta ĉeĥoslovaka futbalisto
- Kateřina Winterová (* 1976), aktorino de Nacia teatro en Prago, kantistino Ecstasy of St. Theresa
- Monika Absolonová (* 1976), muzikala kantistino kaj aktorino
- Jitka Bartoničková (* 1985), ĉeĥa atletino, anino de olimpika teamo
- Aneta Langerová (* 1986), ĉeĥa kantistino
Personoj ligitaj al Benešov
[redakti | redakti fonton]- Svatopluk Čech (1846–1908), poeto, prozaisto, publicisto kaj esplorvojaĝanto, naskiĝinto el Ostředek, honora civitano de Benešov
- Karel Vladislav Zap (1812–1871), historiisto kaj verkisto, vivis kaj mortis en Benešov
- František Veselý (1863–1935), čeĥa kaj ĉeĥoslovaka advokato kaj politikisto, urbestro de Benešov
- Josef Suk pli aĝa (1874–1935), komponisto, violonisto kaj pedagogo, vivis kaj mortis en Benešov
- Emil Artur Longen (1885–1936), dramisto, reĝisoro, aktoro, verkisto kaj pentristo studis gimnazion en Benešov kaj mortis ĉi tie
- Ladislav Šíma (1885–1956), pentristo, profesoro de Gimnazio en Benešov
- Vladislav Vančura (1891–1942), verkisto, dramisto, filma reĝisoro, studis gimnazion en Benešov
- Vladimír Pičman (* 1935), poeto, redaktisto, tradukisto, studis gimnazion en Benešov
- Josef Topol (1935–2015), dramisto, poeto, studis gimnazion en Benešov
- Michal Viewegh (* 1962), verkisto kaj publikisto, studis gimnazion en Benešov
Ĝemelurboj
[redakti | redakti fonton]Fotogalerio
[redakti | redakti fonton]-
Benešova pordego -
Parto de loĝkvartalo Sur Spořilov -
Ĉefplaco en Benešov -
Preĝejo Sankta Nikolao -
Loĝkvartalo Na Bezděkově
Referencoj
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]
| ||||