Ludwig Börne

Ludwig Börne
Persona informo
Naskiĝo 6-an de majo 1786 (1786-05-06)
en Frankfurto ĉe Majno
Morto 12-an de februaro 1837 (1837-02-12) (50-jaraĝa)
en Parizo
Tombo Tombejo Père-Lachaise, 19 48° 51′ 33″ Nordo 2° 23′ 43″ Oriento / 48.859189 °N, 2.395281 °O / 48.859189; 2.395281 (mapo) Redakti la valoron en Wikidata vd
Religio luteranismo vd
Lingvoj germana vd
Ŝtataneco Libera urbo Frankfurto Redakti la valoron en Wikidata vd
Alma mater Universitato de Gießen Redakti la valoron en Wikidata vd
Subskribo Ludwig Börne
Memorigilo Ludwig Börne
Profesio
Okupo verkisto
poeto-juristo
literaturkritikisto
poeto
ĵurnalisto Redakti la valoron en Wikidata vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r
La verkisto en 1827 sur portreto de Moritz Oppenheim.

Ludwig BÖRNE, vere: Juda Löb Baruch (naskiĝinta la 6-an de majo 1786 en Frankfurto ĉe Majno, mortinta en la 12-a de februaro 1837 en Parizo) estis germana verkisto de juda deveno. Krom Heinrich Heine, Georg Herwegh kaj aliaj li apartenis al la rondaro Junges Deutschland, kiuj pledis por radikala novordigo de la germana socio.

Vivo

[redakti | redakti fonton]

Li komencis studi medicinon, kaj finstudis poste juron kaj makroekonomikon. Ekde 1811 li estis polica sekretario en sia naskiĝurbo maldungote jam du jarojn poste pro favoro de liberalaj francaj leĝaroj favoraj al - ankaŭ profesie - plena egaligo de judoj. Tiaj travivaĵoj kaj la en tiu tempo ĉie ajn refortiĝanta kontraŭjudismo ege influis la pluan destinon kaj mondkoncepton de Börne. Volo integriĝi kaj opozicii iĝis la gvidlinioj de lia ĵurnalista agado. En 1818 li konvertiĝis al protestantismo, akceptis kristanan nomon kaj eklaboris kiel publicisto.

Inter 1818-21 li eldonis Die Wage. Blätter für Bürgerleben, Wissenschaft und Kultur, en 1819 mallongan tempon la Zeitung der freien Stadt Frankfurt. Liaj artikoloj (i.a. gravaj teatraj recenzoj) ofte subprematis per la cenzuro. En 1825 li publikigis sian paroladon por Jean Paul (Denkrede aŭf Jean Paul). En 1830 li transloĝiĝis en Franclandon, kie li verkis la politikajn leterojn Briefe aus Paris (1832-1834) kaj la polemikan literatursatiron Menzel der Franzosenfresser (1837; kontraŭ Wolfgang Menzel) , atakante akrege germanan naciismon. Ambaŭ verkoj faris lian reputacion esti kritika observanto kaj sprita komentanto de samtempaj okazoj. Malpermesitis en 1835 la disdono de liaj verkoj, same kiel ĉiuj skribitaĵoj de Junges Deutschland.

Literaturhistoria graveco

[redakti | redakti fonton]

Bonekonata estas la kverelo inter Börne kaj Heinrich Heine. La laste menciita en parte humiliga kaj ofenda manieroj pripensigis per la pamfleto Ludwig Börne (1840) la ideojn de Börne.

Omaĝe al Börne nomitis literaturpremio, aljuĝata ek de 1993 por elstaraj eseoj, kritikoj kaj dokumentadoj. Ĝi estas unu el la plej gravaj premioj en Germanlingvio.

Citaĵoj

[redakti | redakti fonton]
  • Im Dienste der Wahrheit genügt es nicht, Geist zu zeigen, man muß auch Mut zeigen (Servante la veron ne sufiĉas montri spritecon sed necesas ankaŭ kuraĝo.)
  • Seit ich fühle, habe ich Goethe gehaßt, seit ich denke, weiß ich warum (Mi malamis Goeton ek de mi eksentis: la kialon mi scias ek de mi ekpensis.)
  • Vieles kann der Mensch entbehren, nur den Menschen nicht (Pri multo homo povas rezigni, sed neniam pri homoj.)
  • Nichts ist von Dauer, nur die Veränderung! (Nenio daŭras krom ŝanĝigoj.)
  • Man kann eine Idee durch eine andere verdrängen, nur die der Freiheit nicht. (Eblas forigi unu ideon per alia. Ĉe libereco tamen ne eblas.)
  • Was ist selbst der glücklichste Mensch ohne Glauben? Eine schöne Blume in einem Glase Wasser, ohne Wurzel, ohne Dauer. (Eĉ la plej feliĉa homo - kiu li estus sen fido? Bela floro en glaso da akvo, sen radikoj, sen daŭro.)

Literaturo

[redakti | redakti fonton]
  • Eduard Beurmann: Ludwig Börne als Charakter und in der Literatur. Körner, Frankfurt am Main 1837
  • Karl Gutzkow: Börne’s Leben. Eldonis Martina Lauster / Catherine Minter. Münster: Oktober Verl. 2004. ISBN 3-938568-04-6
  • Karl Grün: Ludwig Börne. En: Börne´s Gesammelte Schriften in 12 Bänden. Tendler & Comp (Julius Grosser), Wien 1868
  • Sigmund Schott (Bankdirektor)|Sigmund Schott: Erinnerungen an Börne. Fey, Frankfurt am Main 1877
  • Gerard Ras: Ludwig Börne und Heinrich Heine als politische Schriftsteller. Wolter, Groningen 1927
  • Johannes Proelß: Das junge Deutschland. Ein Buch deutscher Geistesgeschichte. Cotta, Stuttgart 1892
  • Ludwig Geiger: Das junge Deutschland. Studien und Mitteilungen. Schottlaenders Schlesische Verlagsanstalt Berlin [1907]
  • Robert Roseeu: Ludwig Börne als Kunstkritiker. Greifswald, Diss. 1910
  • Ludwig Marcuse: Revolutionär und Patriot. Das Leben Ludwig Börnes. List, Leipzig 1929 (Nova eldono sub la titolo: Börne. Aus der Frühzeit der deutschen Demokratie. Diogenes, Zürich 1980)
  • Wilhelm Jänsch: Der Theaterkritiker Ludwig Börne und das Drama. Breslau 1930
  • Ernst Heidelberger: Formen der Publizistik bei Börne und Courier. Huber, München 1931
  • Wolfgang Schimming:, Wolfgang: Ludwig Börnes Theaterkritik. (= Die Schaubühne; Bd. 5). Lechte, Emsdetten 1932
  • Erika Anders: Ludwig Börne und die Anfänge des modernen Journalismus. Eine stilistische Untersuchung. Heidelberg 1933
  • Wolfgang Nitzsche: Ludwig Börne als Publizist. Ein Beitrag zur Lehre von der Publizistik. Leipzig 1934
  • Lorenz Ruetz: Arndt und Börne als politische Publizisten. Heidelberg 1936
  • Werner Humm: Ludwig Börne als Journalist. Zürich 1937
  • Helmut Bock: Ludwig Börne. Vom Gettojuden zum Nationalschriftsteller. Rütten & Loening, Berlin 1962
  • Norbert Oellers: Die zerstrittenen Dioskuren. Aspekte der Auseinandersetzung Heines mit Börne. En: Zeitschrift für deutsche Philologie 91 (1971). Sonderheft: Heine und seine Zeit, p. 66-90.
  • Walter Hinderer: Nazzarener oder Hellene. Die politisch-ästhetische Fehde zwischen Börne und Heine. In: Monatshefte 66(1974), p. 355-364.
  • Helmut Koopmann: Die neue „Schreibart“. Zur Zweckliteratur im frühen 19. Jahrhundert. En: Kopenhagener Beiträge zur germanistischen Linguistik. 9(1977), p. 146-172.
  • Wulf Wülfing: Junges Deutschland. Texte- Kontexte, Abbildungen und Kommentar. Hanser, München 1978
  • Bernd Witte (eld.): Vormärz: Biedermeier, Junges Deutschland, Demokraten. 1815-1848 (= Deutsche Literatur. Eine Sozialgeschichte; Bd. 6). Rowohlt Taschenbuch-Verlag, Reinbek bei Hamburg 1980
  • Wolfgang Labuhn: Literatur und Öffentlichkeit im Vormärz. Das Beispiel Ludwig Börne. Athenäum, Königstein im Taunus 1980
  • Manfred Windfuhr: Das Junge Deutschland als literarische Opposition. Gruppenmerkmale und Neuansätze. In: Heine Jahrbuch 22(1983), p. 47-69.
  • Peter Uwe Hohendahl: Literaturkritik in der Epoche des Liberalismus. En: Peter Uwe Holendal (eld.): Geschichte der deutschen Literaturkritik (1730- 1980). Metzler, Stuttgart 1985
  • Alfred Estermann (eld.): Ludwig Börne. Zum 200. Geburtstag des Frankfurter Schriftstellers. Freiheit, Recht und Menschenwürde. Ausstellungskatalog. Buchhändler-Vereinigung, Frankfurt am Main 1986
  • Hans Magnus Enzensberger (Bearb.): Ludwig Börne und Heinrich Heine. Ein deutsches Zerwürfnis. (= Die Andere Bibliothek; 20). Greno, Nördlingen 1986, ISBN 3-89190-220-4, ISBN 3-89190-320-0, weitere Ausgaben: Reclam, Leipzig 1991 (Reihe: RUB 1396), ISBN 3-379-00691-2; Eichborn Verlag, Frankfurt am Main 1997, ISBN 978-3-8218-4467-1
  • Ludwig Börne und Frankfurt am Main. Vorträge zur 200. Wiederkehr seines Geburtstages am 6. Mai 1986. (= Frankfurter Bibliotheksschriften; Bd. 1). Klostermann, Frankfurt am Main 1987
  • Inge Rippmann, Wolfgang Labuhn (eld.): Die Kunst – Eine Tochter der Zeit. Neue Studien zu Ludwig Börne. Aisthesis, Bielefeld 1988
  • Willi Jasper: Keinem Vaterland geboren. Ludwig Börne. Eine Biographie. Hoffmann und Campe, Hamburg 1989
  • Monika Rauschenberg: „La Balance“ oder die Kunst des Lebens. Zur Integration von Sozialkritik und Ästhetik in Ludwig Börnes Schriften. Lang, Frankfurt am Main 1989
  • Keith Spalding: Worte sind meine Werkzeuge. Das kleine Börne- Brevier. Droste, Düsseldorf 1995
  • Christa Walz: Jeannette Wohl und Ludwig Börne. Dokumentation und Analyse des Briefwechsels. Campus, Frankfurt am Main und New York 2001
  • Ludwig Börne: Deutscher, Jude, Demokrat. eld. von Frank Stern und Maria Gierlinger. Berlin, Aufbau, 2003. ISBN 3-351-02558-0.
  • Inge Rippmann: „Freiheit ist das Schönste und Höchste in Leben und Kunst“. Ludwig Börne zwischen Literatur und Politik. (= Vormärz-Studien; XI). Aisthesis, Bielefeld 2004

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj