Nacia centrejo pri scienca esploro

Nacia centrejo pri scienca esploro
CENTRE NATIONAL DE LA RECHERCHE SCIENTIFIQUE
Centrejo de Odeillo en Francujo. Ĉe flanko de tiu scienca centrejo estas suncentralo, kiu havas spegulojn por reflekti la sunlumon.
publika esplora institucio en Francio eldonejo de malfermita aliro esplora institucio organizaĵo
Komenco	19-a de oktobro 1939
Antaŭe	Centre national de la recherche scientifique appliquée ^vd
Geografia situo	48° 50′ 52″ N, 2° 15′ 50″ O (mapo)48.84772.264Koordinatoj: 48° 50′ 52″ N, 2° 15′ 50″ O (mapo)
Lando(j)	Francio ^vd
Sidejo	Parizo
Nacia centrejo pri scienca esploro (Parizo) DEC
Nacia centrejo pri scienca esploro
Tipo	scienco (scienca esploro)
Moto	Transpasu ĉiujn limojn
Fondinto(j)	Jean Perrin, Jean Zay
Estr(ar)o	Antoine Petit
Buĝeto	3 400 000 000 €
Buĝetfonto	subvencio
Dungitaro	32 000
Lingvoj	franca lingvo^vd
Filioj	Institut national de physique nucléaire et de physique des particules ^(en) Instituto Franca de Bioinformadiko esplora laborejo IGPS esplora laborejo IDRIS Institute of Plant Sciences Paris-Saclay ^(en) Laboratoire de Chimie Physique ^(en) Instituto Lavoisier de Versajlo Institut photonique d'analyse non-destructive européen des matériaux anciens ^(en) esplora laborejo IGC esplora laborejo IPa onkologia esplora laborejo integreco de genomo Institutions et Dynamiques Historiques de l'Economie et de la Société ^(en) Laboratoire Alexander Grothendieck ^(en) Institut d'Astrophysique Spatiale ^(en) esplora laborejo IPSIT Centre Borelli ^(en) Centre de nanosciences et de nanotechnologies ^(en) neurobildiga esplora laborejo biomolekula esplora laborejo "BioCIS" esplora laborejo IRSD Centre de recherches sociologiques sur le droit et les institutions pénales ^(en) Chemistry and modeling for cancer biology ^(en) esplora laborejo genoma metabolismo Multimodal imaging center ^(en) Fluids, Automatic and Thermal Systems (FAST) Laboratory ^(en) astrofizika esplora laborejo AIM laboratorio "BioÉmergences" Laboratoire analyse et modélisation pour la biologie et l'environnement ^(mul) Laboratoire de mathématiques et modélisation d'Evry ^(mul) Indo-French Research Lab in Computer Science ^(en) Service de Physique de l'Etat Condensé ^(en) Prévention du risque chimique ^(fr) Rétrovirus Endogènes et Eléments Rétroides des Eucaryotes Supérieurs ^(en) Observatorio de Versailles Signalisation, radiobiologie et cancer ^(fr) Laboratory of Systems & Applications of Information & Energy Technologies ^(en) SOLEIL ^(en) Structures, propriétés et modélisation des solides ^(fr) UMS IOGS-CNRS ^(en) Transgénèse pour les études fonctionnelles sur les organismes modèles - Paris-Saclay ^(fr) Laboratoire de mathématiques de Versailles ^(fr) Maison des sciences de l'homme Paris-Saclay ^(fr) Laboratoire de méthodes formelles ^(fr) Laboratory of Plasma Physics ^(en) Laboratoire des maladies neurodégénératives : mécanismes, thérapies, imagerie ^(fr) Laboratoire de Physique des 2 Infinis Irène Joliot-Curie ^(en) LMT-CACHAN ^(en) House of Simulation ^(en) Laboratoire des signaux et systèmes ^(fr) Lasers, Interactions and Dynamics Laboratory ^(en) Laboratoire d'imagerie biomédicale multimodale Paris-Saclay ^(en) Laboratoire lumière, matière et interfaces ^(fr) Laboratoire interdisciplinaire des sciences du numérique ^(fr) Centre méditerranéen de sociologie, de science politique et d’histoire ^(en) matematika biblioteko Jacques Hadamard Marcel Mauss Institute ^(en) Direction Générale Déléguée à la Science ^(en) Centre de Recherches Critiques sur le Droit ^(en) Cancer Research Center of Toulouse ^(en) Centre de Compétences NanoSciences Ile-de-France ^(en) Laboratoire d'Annecy-le-Vieux de Physique Théorique ^(en) Centre Max Weber ^(en) Fédération Informatique de Lyon ^(en) Institute Of Science De L'homme ^(en) Diplomatique ^(en) Institut de Recherche sur l'Architecture Antique ^(en) Institut de Linguistique Française ^(en) Institut d'Histoire des Représentations et des Idées dans les Modernités ^(en) CEA Paris-Saclay ^(en) Délégation Bretagne et Pays de la Loire ^(en) Institut de chimie ^(en) Ecology and Environment Institute ^(en) Institute of Biological Sciences ^(en) INSU ^(en) Direction Générale Déléguée aux Ressources ^(en) Instituto de Sciencoj Homaj kaj Sociaj Institute of Engineering and Systems Science ^(en) Institute of Information Sciences and their Interactions ^(en) Institute of Physics ^(en) National Institute of Mathematical Sciences and their Interactions ^(en) Metabolic and systemic aspects of oncogenesis for new therapeutic approaches ^(en) Institut supérieur d'étude des religions et de la laïcité ^(en) Laboratoire de recherche historique Rhône-Alpes ^(en) CEVIPOF ^(en) Institut Clément Ader ^(en) Centre pour l'édition électronique ouverte ^(en) Institute of Analytical Sciences ^(en) Sciences, Philosophie, Histoire ^(en) Institut du cerveau ^(mul) Institut de Mathématiques de Toulouse ^(en) Centre d'études alexandrines ^(en) UMR TREE ^(en) Laboratoire Takuvik ^(en) Laboratoire Aménagement Economie Transports ^(en) Laboratoire de l'Informatique du Parallélisme ^(en) Centre for Breton and Celtic Research ^(en) Triangle. Political Discourse and Action. Political and Economic Thought ^(en) Sciences et Technologies des Cultures et Sociétés Numériques ^(en) Maison de l'Orient et de la Méditerranée ^(en) LIRIS ^(en) centre André-Chastel ^(en) TULDM ^(en) Fédération et Ressources sur l'Antiquité ^(en) European Institute for Marine Studies ^(en) Laboratoire de Chimie ^(en) CRIL ^(en) Centre pour la communication scientifique directe ^(en) (2000–) Computer Science Department ^(en) (2020–) ^vd
Posedatoj	Hermès ^(en) Criminocorpus ^(en) Cahiers de biologie marine ^(en) (1960–) ^vd
Ĝisdatigo	2019
Retejo	http://www.cnrs.fr
Jura formo	national public establishment of an administrative nature
v • d • r

La Nacia Centrejo pri Scienca Esploro (france Centre national de la recherche scientifique, CNRS) kun sidejo en Parizo estas la plej granda publika organizaĵo en Francio, kiu laboras pri ĉiuj sciencaj branĉoj: de socia scienco ĝis astronomio, biologio, ekologio, fiziko, ĥemio, informadiko, inĝenierarto kaj matematiko^[1]. Kun pli ol 32000 sciencistoj, inĝenieroj kaj teknikistoj, la CNRS famas internacie per siaj fruktaj esploroj. 21 Nobel-premiitoj, 12 Fields-premiitoj, 1 Turing-premiito kaj 1 Abel-premiito laboris en ĝi^[2]. La organizaĵo ekzistas tra la mondo en pli ol 76 landoj kaj laboras internacie kun pli ol 36 laborejoj^[3]. Koncerne la grandskalajn projektojn, la CNRS kontribuas por esploraj instalaĵoj kiel teleskopoj, partiklaj akceliloj, supraj komputiloj kaj grandaj datumbazoj^[4]. Administre, la instituto dependas de la Ministerio pri Supera Instruado kaj Esploro.

Historio

Originoj de CNRS (1860-1939)

La 19-an de oktobro 1939, dekreto de franca prezidanto Albert Lebrun oficiale kreis la CNRS^[5]. Antaŭ 6 semajnoj, la dua mondmilito komenciĝis, kiam Anglio kaj Francio proklamis militon kontraŭ Nazia Germanio pro ĝia invado de Pollando. Tiam, la CNRS ricevis la mision mobilizi ĉiujn francajn sciencistojn. Redaktoro de la ĵurnalo Paris-Midi eĉ skribis ke la CNRS estis "scienca regimento"^[6]. Tamen, se la dua mondmilito rapidigis la kreaĵon de la CNRS, tiu instituto venis post longa pripensado kaj multaj reformoj por organizi la sciencan esploron en Francio.

Jean Perrin, fizikisto kaj fondinto de la CNRS.

Dum la Tria Respubliko de Francio, multaj sciencistoj kiel Louis Pasteur kaj Marie Curie bedaŭris ke, organizo kaj monhelpo mankas al la scienca esploro^[7][8]. En la jaro 1926, la fizikisto Jean Perrin ricevis la Nobel-premion pri fiziko. La sekvantan jaron, li konstruigis la IBPC, kiun Edmond de Rothschild financis^[9]. En la jaro 1930, Jean Perrin akiris de la franca registaro, kies ĉefministro estis Edouard Herriot, novan sciencan organizaĵon kiu nomiĝis la Nacia Kaso pri Scienco. En la jaro 1933, por orienti sciencan politikon, Jean Perin akiris la organizaĵon nomatan la Supera Konsilio pri Esploro sub la nova registaro, kies ĉefministro estis Edouard Daladier. Finfine, en la jaro 1935, la Nacia Kaso pri Scienco renomiĝis la Nacia Kaso pri Scienca Esploro, kiu estis origine la mallongigo CNRS en la franca lingvo^[10].

Jean Zay, politikisto kaj fondinto de la CNRS.

En la jaro 1936, post la politika venko de la Popola Fronto, la ĉefministro Léon Blum elektis Jean Zay-n kiel ministron pri la nacia edukado. Jean Zay tuj kreis la Ĝeneralan Subsekretariejon de la Registaro pri scienca esploro kaj elektis la fizikistinon Irène Joliot-Curie-n por direkti ĝin. Ŝi akceptis la proponon kondiĉe ke, ŝi laboru en ĝi nur dum 3 monatoj. En septembro 1936, ŝi prezentis laŭplane sian demisian leteron al Jean Zay^[11][12]. Tiam, Jean Perrin anstataŭis ŝin kaj prenis la oficon de subsekretario. En la jaro 1938, li prezidis la estraron de nova scienca organizaĵo, nomita la Centra Servo pri Scienca Esploro^[13]. La direktoro estis Henri Laugier kaj poste, la 19-an de la oktobro 1939, la organizaĵo fariĝis la CNRS^[14].

Okupado, rezistado kaj liberigo (1939-1945)

Dum la stranga milito, inter septembro 1939 kaj majo 1940, la CNRS enhavis 40 laborejoj kaj iom pli ol 600 dungitojn kiuj estis sciencistoj, inĝenieroj kaj teknikistoj, laborantaj ĉefe en pariza regiono^[15]. Valoraj esploroj de sciencistoj kiel Louis Néel, ekzemple, ebligis protekton de francaj ŝipoj kontraŭ germanaj minoj dum la milito: apud francaj marbordoj, Germanio metis magnetajn minojn kiuj eksplodis, kiam ŝipoj el metalo proksimiĝis. Konceptinte efikan procedon por imunigi metalon, la inventado de Louis Néel preventis minajn eksplodojn^[16].

Sed en majo de 1940, la germana ofensivo venkis Francion. Tiam, dum la germana okupado, scienca mobilizo ĉesis. La reĝimo de Vichy estrata de la franca militisto Philippe Petain, kiu subtenis Nazian Germanion, malfaciligis sciencajn esplorojn: la 30-an de oktobro 1940, la 68 jara fizikisto Paul Langevin, suspektita subteni studentan proteston, estis arestita kaj malliberigita^[17]. Pro la antisemitismo de la nazia ideologio, kiu persekutis judojn, la fondinto de la CNRS, Jean Zay, estis malliberigita la 4-an de oktobro 1940 kaj murdita la 20-an de junio 1944^[18][19].

Pro sia partopreno en la rezista movado, la fizikisto Frédéric Joliot, kiu fundis la novaĵleteron "Université Libre" kun aliaj rezistoj^[20], estis arestita en la 29-an de junio 1941 kaj kondukita en la ĉefa oficejo de la Gestapo, kie oficisto de SS pridemandis lin. Wolfgang Gentler, germana sciencisto kaj amiko de Frédéric Joliot, intervenis kaj sukcesis por liberigi lin^[21]. Krom sia rezista agado, Frédéric Joliot prelegis fizikajn kurzojn kaj renkontis industriistojn, al kiuj li prezentis sian vidpunkton pri rilato inter scienca esploro kaj industrio. En la jaro 1943, konsilite de Paul Langevin, Frédéric Joliot proponis sian kandidaton por la Akademio de Sciencoj, kies ano li fariĝis.

Dum la jaro 1944, li publikigis siajn esencajn sciencajn esplorojn kaj kontribuis en la liberigo de Francio, preparinte bombojn kaj sendricevilojn en sia laborejo^[22]. Tiam, la sekretario pri nacia edukado, Henri Wallon, elektis Frédéric Joliot-n kiel direktoron de la CNRS la 20-an de aŭgusto 1944. Frédéric Joliot deziris ke la CNRS fariĝu organizaĵo, kiu kunordigos ĉiujn sciencajn esploroj en Francio; sed li neniam sukcesis^[23]. La dua mondmilito oficiale finiĝis, kiam Germanio kapitulacis la 8-an de majo 1945. Post kelkaj tagoj, Charles De Gaulle, prezidanto de la provizora registaro, ordonis al Frédéric Joliot kaj Raoul Dautry la kreadon de organizaĵo por evoluigi la nuklean energion en Francio. La 18-an de oktobro, la Konsilo de ministroj ordonis la kreadon de la Komisarejo pri la atomia ernergio (CEA)^[24][25].

Organizo

En 1966 por kompletigi la mankojn de la scienca esploro inter la francaj laborejoj, la CNRS proksimiĝis al la universitatoj, kreante la statuton de «asociitaj laborejoj». Tiu leĝo garantiis la kunlaboron pri la sama scienca esploro inter la CNRS kaj la universitatoj.

Hodiaŭ, tia kunlaboro reprezentas pli ol 90% de la sciencaj esploroj de la CNRS kaj ĝi nomiĝas UMR, signifanta "Unité mixte de recherche" en la franca lingvo kaj "Esplora miksita unito" en Esperanto.^[26] Ekzemple, la "UMR 8212" reprezentas la "Laborejo pri sciencoj de klimato kaj medio", kiu partoprenigas laborejojn de la CEA, la CNRS kaj la UVSQ (Universitato de Versaille Saint-Quentin)^[27].

Medaloj de CNRS

Ĉiujare la CNRS atribuas premiojn al sciencistoj, kiuj disfamigas la instituton per iliaj eksterordinaraj laboroj:

• La ora medalo honoras la laboraron de fama sciencisto.
• La novaĵa medalo premias unu laboron pri ekonomio, sociologio, teknologio aŭ terapio.
• La arĝenta medalo rekompencas sciencistojn, kiuj jam internacie famas.
• La bronza medalo premias la unuan laboron de multepromesa sciencisto.
• La kristala medalo honoras dungitoj, kiu helpas la sciencan esploron en la CNRS.
• La kristala kolektivo premias dungitoj, kiu kontribuas por rimarkinda kolektiva projekto en la CNRS.

Sur ĉiu medalo estas skribita frazo de Henri Poincaré pri la scienca malkovro : "Penso estas nur fulmo en longa noktomezo, sed tiu fulmo estas ĉio."^[28]

Elektitaj membroj

• Marc Augé
• Yves Coppens
• Endre Karátson
• Péter Pór
• T'oung Pao

Referencoj

1. http://www.cnrs.fr/fr/les-instituts-du-cnrs
2. http://www.cnrs.fr/talent/index
3. http://www.cnrs.fr/international
4. http://www.cnrs.fr/fr/infrastructures-de-recherche
5. La dekreto estas videbla sur: http://www.cnrs.fr/paris-michel-ange/CNRSnaissance/4b_genealogie_doc/JO_1939.pdf
6. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-10-23. Alirita 2019-10-23 .
7. Louis Pasteur skribis: "La malfortaĵo de nia scienca organizo estas la kaŭzo de katastrofoj en Francio". (fr) Louis Pasteur, Gauthier-Villars, Quelques réflexions sur la science en France,‎ 1871
8. Marie Curie skribis pri sia laborejo en 1898: "Estis kabano, bituma grundo kaj vitra tegmento, kiu ne efike protektis nin kontraŭ la pluvo [...] En ĉi tiu malriĉa laborejo, ni laboris preskaŭ sen helpo dum 2 jaroj […]" (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 28-29 La priskribo estas ankaŭ videbla per Interreto: [1]^{[rompita ligilo]}
   
9. http://www.ibpc.fr/fr/historique-fondation-e-de-rothschild-5.htm
10. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-10-16. Alirita 2019-10-25 .
11. Irène Jaliot-Curie skribis en sia demisia letero: "Mi certas ke aliaj sciencistoj laboros pli volonte por la ofico de subsekretario pri scienca esplorado. Tamen, por instrui la radioaktivecon kaj direkti esploradon pri ĝi, malmultaj sciencistoj en Francio havas kompetentecojn. Mi do supozas ke labori denove en scienca laborejo estas bona ideo." (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 112-113
12. https://www.senat.fr/evenement/archives/D35/gouv1.html
13. (fr) Jean Perrin, Les atomes, CNRS Éditions,‎ 2014 (ISBN 9782271082602, BnF FRBNF44253521), p. 39
14. La dekreto estas videbla sur: http://www.cnrs.fr/paris-michel-ange/CNRSnaissance/4b_genealogie_doc/JO_1939.pdf
15. (fr) Denis Guthleben, Sciences : Batîr de nouveaux mondes, CNRS Editions,‎ 2019 (ISBN 9782271126269), p. 6
16. (fr) Thierry Fouchet, Sciences : Batîr de nouveaux mondes, CNRS Editions,‎ 2019 (ISBN 9782271126269), p. 35
    
17. (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 133
18. (fr) Marcel Ruby, La vie et l'oeuvre de Jean Zay, La Libraire Gedalge,‎ 1969, p. 475
19. "L 'ancien ministre Jean Zay, assassiné le 20 juin 1944 parce que Républicain laïc, Juif et Résistant.", Marie Paule HervieuPDF
20. Unua bulteno de 'Université libre : organe des comités universitaires du Front national', novembro 1940PDF
21. (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 134
22. (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 136-137
23. (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 141
24. (fr) Pierre Radvanyi, Les Curie : Pionniers de l'atome, Belin,‎ 2005 (ISBN 9782701142241), p. 143
25. http://www.cea.fr/Pages/le-cea/histoire-creation-CEA.aspx
26. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-04-30. Alirita 2019-11-25 .
27. https://www.lsce.ipsl.fr/
28. (fr) Jean Tirole, économie du bien commun, PUF,‎ 2018 (ISBN 9782130807667), p. 99

• Kategorio Nacia centrejo pri scienca esploro en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)