Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane
Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Bazkazaneko serorategia eta eliza
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Garazi
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Euskal Mendialdea
Izen ofiziala	Ahaxe-Alciette-Bascassan
Auzapeza (2008-2026)	Jean-Paul Bidart (independente)
Posta kodea	64220
INSEE kodea	64008
Herritarra	ahatsar, altzietar, bazkazandar
Kokapena
Koordenatuak	43°09′02″N 1°09′54″W / 43.1506°N 1.165°W / 43.1506; -1.165
Azalera	14,64 km^2
Garaiera	207-788 metro
Distantzia	7,1 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria	271 (2018:  −1)
Dentsitatea	19,19 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 12,38
Ugalkortasuna[1]	‰ 33,9
Ekonomia
Jarduera[1]	% 74,01 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 6,59 (2011)
Langabezia[1]	% 2,87 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 63,33 (2010)
Erabilera	% 31,67 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1842ko ekainaren 11a (uztarketa)

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane^[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Garazi eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 7,1 kilometrora. Altuera 207 eta 788 metro artekoa da, eta 14,64 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 271 biztanle zituen.

Bertako biztanleak ahatsarrak, altzietarrak eta bazkazandarrak dira.

Izena

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• frantsesez: Ahaxe-Alciette-Bascassan ("ahákz alziét bazkazán" ahoskatua)^[3]

Udalerria osatzen duten hiru herrien izenen gidoien bidez, elkarren ondoan jartzea besterik ez da: Ahatsa, Altzieta eta Bazkazane.

Geografia

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Hergarai ibarran dago.

Mugakideak

Ingurune naturala

Lauribar ibaiak, Errobiren ibaiadarra dena, udalerria zeharkatzen du.

Klima

Ahatsa-Altzieta-Bazkazaneko klima     Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)      Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa  Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 24.8 27.0 30.0 32.6 35.0 40.0 41.0 42.0 39.2 34.0 27.0 26.0 42.0 Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 11.9 12.9 15.6 17.1 20.8 23.7 25.9 26.2 24.4 20.5 15.2 12.5 18.9 Batez besteko tenperatura (ºC) 7.5 8.0 10.3 11.7 15.2 18.2 20.3 20.5 18.3 15.3 10.6 8.3 13.7 Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.0 3.2 5.0 6.4 9.7 12.7 14.7 14.8 12.3 10.1 6.0 4.0 8.5 Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -15.4 -10.5 -9.5 -3.2 -0.2 2.8 5.8 4.0 2.0 -2.5 -8.5 -9.8 -15.4 Batez besteko prezipitazioa (mm) 146.0 129.8 124.7 139.3 106.9 77.0 65.6 76.1 92.5 112.1 164.8 153.4 1398.2 Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 96.7 115.5 128.9 78.8 70.1 66.2 103.2 80.3 69.3 88.1 124.1 110.2 128.9 Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[4]

Herriak

• Ahatsa
• Altzieta
• Bazkazane

Historia

Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriek 1892ko ekainaren 11an elkartu ziren, udalerri bakarra osatzeko. Ahatsa, bere antzinako baroniarekin, 1302an aipatzen da Baionako kapituluko gutun batean. Elizbarrutiko kolazioek, 1757an, Sanctus Julianus de Ahaxe deitzen diote. Ahatsako San Julianen etxea aspaldikoa da; bertako jauntxo bat Nafarroa Behereko Gorteetan sartu zen.

Frantzisko I. Frantziakoak Pavia setiatu zuenean 1524n, San Juliango kapitain gazteak bizia galdu zuen eta erasotzaileen buru izan zen. Ahatsako jaunen oinetxea eta gaztelua hiribilduaren punturik gorenean altxatzen zen. Jaurretxe izena zuen eta higanoteek erre zuten 1569an.

Donaia etxea, Ahatsako zaharrenetakoa, Nafarroako Erresumako basailuak diren garatarrena izan liteke. Etxe horretako atearen aurrean, elizaren ondoan, hilobi-harri bat aurkitu zuten, familiarena, eta, zalantzarik gabe, hilerritik erretiratua, zeinaren gainean aitzur bat irudikatuta baitago. Hilarri honek 1570eko idazkuna darama.

Ahatsa, Frantziako Iraultzaren hasieran, Baionako elizbarrutiko boterez hornituriko zenbait apaizen topaleku izan zen. Herriko parrokoa zen Etxeberri abadea, Konstituzioaren zina egiteari uko egin zionean erbesteratu egin behar izan zuena. Bere ondasunak bi lotetan bahitu eta saldu ziren. Iraultzaileek elizatik eraman zituzten apaindura eta edalontzi sakratu guztiak. Gainera, presbiterial hondoaren eta Haltsu, Falconnet eta Casalongetik emigratutako partikularren hogeita bederatzi lur saldu zituzten.

1842ko ekainaren 11an Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriak batu egin ziren, gaur egungo udalerria sortuz.^[5] Prozesu horretan, udalerri berriaren lurraldearen zati bat Ezterenzubi udalerri sortu berriari lagatzen zaio.

Demografia

1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896	1901
474	485	472	460	555	588	930	864	892	830	738	641	674	670	624	614	571	561	576
1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2005	2010	2015	2018
570	545	469	462	440	454	419	368	344	335	307	265	263	320	300	291	277	271

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

    Oharra: 1842. urtera arte, errolda egiteko, Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerrien erroldak batu ziren.

Ekonomia

Biztanleek nekazaritza eta abeltzaintzako lan tradizionalak egiten dituzte, baita nolabaiteko landa-artisautza ere. Arrain-haztegi bat dago.

Politika

Auzapezak

Hasiera	Amaiera	Auzapeza	Alderdia
1983	1989	Pierre Luro
1989	2008	Simone Ithurbide
2008	karguan	Jean-Paul Bidart
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak

2017ko urtarrilaren 1era arte, Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.^[6]

Garraio

Hergarai Bizik eskatutako Garraio Solidarioa zerbitzu presta dio udalerrian.^[7]

Euskara

Ahatsako Manex Lanatua^[8]. Euskal Herriko Ahotsakerako^[9][10] egindako elkarrizketa.

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Garazi eskualdeko herri guztiak sailkatu zituen, Arnegi izan ezik, ekialdeko behe-nafarrera euskalkian, Amiküze eta Oztibarre eskualdetan hitz egiten zena.^[11]

Koldo Zuazok, 2010ean, Ahatsa-Altzieta-Bazkazanek nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.^[12]

Ondasun nabarmenak

• Ahatsako gaztelua
• Ahatsako hilerriko gurutzea
• Ahatsako San Julian eliza
• Altzietako San Salbatore eliza
• Bazkazaneko serorategia
• Bazkazaneko San Andres eliza

Ahatsar, Altzietar eta Bazkazandar ospetsuak

• Manex Lanatua (1948-), idazlea.

Irudiak

• 
  San Julian eliza
• 
  San Salbatore eliza
• 
  San Andres eliza
• 
  Serorategia
• 
  Hilarri tradizionala

Oharrak

1. /ahats̺a alts̻ieta bas̻kas̻ane/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
3. Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
4. Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
5. (Frantsesez) texte, France Auteur du. (1842-01). «Frantziar Errepublikako legeak» Gallica (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
6. Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
7. Hergarai Bizi - Garraio Solidarioko zerbitzua
8. «Ahatsa-Altzieta-Bazkazane - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
9. «Nafar-Lapurtarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
10. «Sortaldekoa (NL) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
11. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
12. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera

• Garazi
• Nafarroa Beherea

Kanpo estekak