Azorín

Azorín
Irudi gehiago
Gorteetako diputatua 1919ko ekainaren 9a - 1920ko urriaren 2a Barrutia: Sorbas Gorteetako diputatua 1918ko martxoaren 4a - 1919ko maiatzaren 2a Barrutia: Sorbas Gorteetako diputatua 1916ko urriaren 5a - 1918ko urtarrilaren 10a Barrutia: Sorbas Gorteetako diputatua 1914ko martxoaren 4a - 1916ko martxoaren 16a Barrutia: Ponteareas Gorteetako diputatua 1907ko maiatzaren 6a - 1910eko apirilaren 14a Barrutia: Purchena
Bizitza
Jaiotza	Monòver, 1873ko ekainaren 8a
Herrialdea	Espainia
Lehen hizkuntza	gaztelania
Heriotza	Madril, 1967ko martxoaren 3a (93 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Julia Guinda de Urzanqui ^(en)  (1908ko apirilaren 30a -
Hezkuntza
Heziketa	Centre educatiu privat Escola Pia Sant Antoni ^(en) Salamancako Unibertsitatea
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	eleberrigilea, idazlea, kazetaria, literatura-kritikaria, saiakeragilea, antzerkigilea eta politikaria
Jasotako sariak	ikusi Elisabet Katolikoaren Ordenaren Gurutze Handia  (1946) Karlos III.aren Ordenaren Gurutze Handia  (1963) [[]]  (1963ko uztailaren 5a) Alfontso X.a Jakitunaren Ordenako Gurutze Handia  (1946)
Influentziak	Miguel Unamuno eta Ángel Ganivet
Kidetza	Real Academia Española Real Academia Galega
Mugimendua	98ko Belaunaldia
Izengoitia(k)	Azorín eta Cándido
Genero artistikoa	saiakera drama

Jose Augusto Trinidad Martínez Ruiz —ezagunagoa Azorín ezizenaz— (Monóvar, Espainia, 1873ko ekainaren 8a - Madril, Espainia, 1967ko martxoaren 2a) gaztelaniazko idazlea izan zen. 98ko Belaunaldiko prosa idazle handienetakoa zen, eleberrigilea, saiakeragilea eta bere garaiko Espainiako literatura kritiko garrantzitsuenetarikoa. Bi gai nagusi agertzen dira behin eta berriro Azorínen lanetan: denbora iheskorrari buruzko gogoetak eta ikuspegien nagusitasuna. Lirismoz beteriko prosa da Azorínena, jario astitsukoa eta esaldi laburrekoa.

Bizitza

Zuzenbide ikasketak egin zituen, baina bizitza guztian kazetaritzan aritu zen. 1904tik aurrera Azorín ezizenaz izenpetu zuen (hasierako eleberrietako protagonistaren izena). Gaztetan, talde anarkistekin harremanak izan zituen; baina, mende aldaketarekin batean, eta Ramiro de Maezturekin eta Pío Barojarekin Hiruen Taldea osatu ondoren, kontserbadore bilakatu zen, eta zenbait aldiz diputatu hautatu zuten. Nolanahi ere, Azorínen ideia politikoek gorabehera franko izan zuten: Lehen Mundu Gerran Frantziaren aldekoa izan zen, Primo de Riveraren diktadura bultzatu zuten intelektual bakarrenetakoa, Errepublikaren aldekoa 1931n eta Francoren altxamenduaren aldeko 1939an.

Idazlanak

Azorínen lanean hiru atal bereiz daitezke: saiakera, eleberria eta antzerkia:

• Saiakera sail batean Espainiako bizitzaren irudiak eta oroipenak biltzen ditu: Los pueblos (1905), La ruta de Don Quijote (1905), Castilla (1912), Una hora de España (1924), etab. Beste sailean literatura saiakerak biltzen dira: Lecturas españolas (1912); Clásicos y modernos (1913); Al margen de los clásicos (1915); Los clásicos redivivos. Los clásicos futuros (1945), eta abar.
• Azorínen eleberrigintza oso berezia da: haren eleberriek ia ez dute argumenturik, giroen lotura edo pertsonaien euskarri soila baino ez dira. Izenburu batzuk: La voluntad (1902), Antonio Azorín (1903), Las confesiones de un pequeño filósofo (1904), Don Juan (1922), Doña Inés (1925), El escritor (1941), María Fontán (1943), Salvadora de Olbena (1944)..
• Antzerkiaren alorrean sinbolismoaz baliatu zen —Lo invisible (1928), Angelita (1930)—, arrakasta handirik gabe.

Azorín, zineman

• Badaezpada: El vecino afectuoso (2007); Pello Varela (zuzendari), Txema Blasco eta Rafa Martín (aktore).

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Artikulu hau Espainiako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz):Jose maria Urkia Etxabe: "El mundo vasco en Azorín", Noticias de Gipuzkoa, 2023ko abuztuaren 1a.