Beatrice Tinsley

Beatrice Tinsley
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakBeatrice Muriel Hill
JaiotzaChester, 1941eko urtarrilaren 27a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaAmeriketako Estatu Batuak
HeriotzaNew Haven, 1981eko martxoaren 23a (40 urte)
Familia
AitaEdward Hill
Ezkontidea(k)Brian Tinsley  (1961eko maiatzaren 13a -  1974)
Hezkuntza
HeziketaUniversity of Canterbury (en) Itzuli 1962) Zientzietako Masterra
Texasko Unibertsitatea Austinen 1967) Doktoretza
New Plymouth Girls' High School (en) Itzuli
Hezkuntza-mailaZientzietako Masterra
TesiaTheory of the crystal field in neodymium magnesium nitrate. (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Irakaslea(k)A. W. Ross (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakastronomoa eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)Yale Unibertsitatea  (1975 -  1981)
Jasotako sariak
KidetzaYale University Observatory (en) Itzuli

Beatrice Muriel Hill Tinsley (Chester, Ingalaterra, 1941eko urtarrilaren 27a - New Haven (Connecticut), Ameriketako Estatu Batuak, 1981eko martxoaren 23a) kosmologoa eta astronomoa izan zen. Britainia Handian jaioa, Zeelanda Berriko herritartasuna zuen. Funtsezko ekarpenak egin zituen galaxien bilakaeran, ikerketetako hazkundea eta heriotza ulertzeko.

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Beatrice Hill Tinsley 1941ean jaio zen, Chesterren (Ingalaterran) eta Jean eta Edward Hillen hiru alabetatik bigarrena izan zen. Familiak Zeelanda Berrira emigratu zuen Bigarren Mundu Gerraren ondoren, lehenik Christchurchen bizi izan zen eta gero New Plymouthen, non bere aita elizgizona zen eta alkate ere bihurtu zen (1953-1956).

Christchurchen ikasten zuen bitartean, Brian Tinsley fisikari eta klasekidearekin ezkondu zen. Senarrak, bera han lanean zen artean, galarazi egin zion unibertsitatean lan egitea.[1]

1963an Dallasera (Texas, Ameriketako Estatu Batuak) joan ziren bizitzera, Brian Tinsleyk Ikasketa Aurreratuetarako Hego-Mendebaldeko Zentroan (gaur egun, Texaseko Unibertsitatea dena) lana lortu baitzuen. Egoera "akigarria" gertatzen zitzaion Baetrice Tinsleyri eta arazoak izan zituen fakultatean ohitura zen te bateko anfitrioia izateari uko egin ziolako.[1]

1964an, UT-Austinen astronomia-programan matrikulatu zen emakume bakarra zen eta hantxe argitaratu zuen bere ikerketa iraultzailea.[2]

Bere lanagatik errekonozimendua jaso arren, ez zuen lanpostu akademiko iraunkorrik lortu.

1974an, etxeko lana, familia eta bi karrera batera eraman ezinda, bere senarra eta bere bi seme adoptatuak utzi zituen, Yalen irakasle laguntzaile moduan lana onartzeko.[1] Bertan egin zuen lan, Yale Infirmary-n 1981ean minbiziagatik hil zen arte. Bere errautsak unibertsitateko hilerrian lurperatuta daude.[1]

Ikasketak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Plymouth Berriko Institutu Femeninora joan zen Tinsley. Canterbury-ko Unibertsitatean graduatu zen eta Zientzia Fisikoetan masterra egin zuen 1961ean Lehen Mailako Ohoreekin.[3] Austin-eko 1966an Texaseko Unibertsitatean doktoregoa lortu zuen, Galaxien bilakaerak Kosmologian daukan garrantzia izeneko tesiarekin.

Jarduera profesionala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tinsleyk ikerketa teoriko aitzindariak egin zituen izar populazioak hazten diren eta galaxien kualitate behagarrietan eragiten duten moduari buruz. Oinarrizko ikerketan ere lagundu zuen, unibertsoa itxita edo irekita dagoen jakitea bilatzen zuten ereduetan. Bere galaxia ereduek protogalaxien itxura izan beharko lukeenerako lehen hurbilketa ekarri zuten.

1974an Annie Jump Cannon saria jaso zuen Amerikako Astronomia Elkartearen eskutik, "Ikertzaile batek egindako ikerketa bikain eta oparoagatik", galaxien eboluzioari buruz egindako lana saritzeko.[4]

1977an, Tinsleyk, Richard Larson de Yalerekin batera, 'Galaxien eta izar populazioen eboluzioari' buruzko hitzaldi bat antolatu zuen.

Handik gutxira, 1978an, astronomiako lehen emakumezko irakaslea izan zen Yaleko Unibertsitatean.[5] Azken artikulu zientifikoa, hil baino hamar egun lehenago Astrophysical Journalera bidalia, berrikuspenik gabe hil ondoren argitaratu zen.[6]

Omenaldiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1986an, Elkarte Astronomiko amerikarrak Beatrice M. Tinsley Saria ezarri zuen, "Astronomiari edo astrofisikari ekarpen aparta, nagusiki sortzailea edo berritzailea" aitortzen duena.[7] Zientzialari bat ohoratzen duen elkarte zientifiko amerikar batek sortutako sari garrantzitsu bakarra da. Sariak ez du herritartasunagatik edo bizi den herrialdeagatik murrizketarik egiten.[7]

3087 Beatrice Tinsley gerriko nagusiko asteroideak, 1981ean Tekapotik gertu Mt John Unibertsitateko behatokian aurkitu zenak, bere izena darama.[8]

Austingo Texasko Unibertsitateak, 1989an, irakasle bisitari batentzako dotazio bat ezarri zuen, Beatrice M. Tinsley Centennial izenekoa, horren ondorioz, senior irakasle bat edo karreraren erdian dagoen bat gonbidatua dago seihileko batera.[9] 2007an Tinsley bekak gehitu zituzten, ikertzaile gazteei esleitzen zaizkienak Austinen bisitaldi laburra egiteko.

2005ean, Wellingtongo Circa Antzokiak Bright Star izeneko lan bat ekoiztu zuen, Beatrice Tinsley-ren bizitzari buruzkoa.[10] Wellingtongo Elkarte Astronomikoak teleskopio bidezko behaketa saioak antolatu zituen antzokitik kanpo, Te Papa Museotik gertu dagoen kaian.

Tinsley mendia, Zelanda Berrian

2010eko abenduan, Zeelanda Berriko kontseilu geografikoak Fiordlandeko Kepler mendietako bat (Johannes Kepler astronomoak horrela izendatua ) Tinsley mendia izendatu zuen ofizialki.[11][11]

Zeelanda Berriko Errege Astronomia Elkarteak Beatrice Hill Tinsley Konferentziak ezarri zituen 2012 an.[12]

Haren izena duen kale bat ere badago Rosedalen, Auckland-en iparraldean.

2016ko urtarrilaren 27an, Googlek 75 urteurrenean Doodle bat argitaratu zuen bere lana ohoratzeko.

2018ko uztailaren 18an, bere nekrologia (zenbait hamarkada geroago) argitaratu zuen The New York Times-ek "Pasados por alto" proiektuan. Proiektu horretan, bere garaian Times-en argitaratu ez ziren hildako pertsona nabarmenen historiak argitaratu ziren.[1]

Argitalpen hautaketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • "An accelerating universe". 1975. Nature 257: 454–457 (9 October 1975); doi:10.1038/257454a0
  • "Correlation of the Dark Mass in Galaxies with Hubble type". 1981. Royal Astronomical Society, Monthly Notices. vol. 194, p. 63–75
  • "Relations between Nucleosynthesis Rates and the Metal Abundance". 1980. Astronomy and Astrophysics. vol. 89, no. 1–2, p. 246–248
  • "Stellar Lifetimes and Abundance Ratios in Chemical Evolution". 1979. Astrophysical Journal. Part 1, vol. 229, p. 1046–1056
  • "Colors as Indicators of the Presence of Spiral and Elliptical Components in N Galaxies". 1977. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. vol. 89, p. 245–250
  • "Surface Brightness Parameters as Tests of Galactic Evolution". 1976. Astrophysical Journal. vol. 209, p. L7–L9
  • "The Color-Redshift Relation for Giant Elliptical Galaxies". 1971, Astrophysics and Space Science, Vol. 12, p. 394

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e Peach, Gillian. (1986-10). «Beatrice (Hill) Tinsley, 1941–1981, Astronomer» Physics Bulletin 37 (10): 427–427.  doi:10.1088/0031-9112/37/10/024. ISSN 0031-9112. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  2. ↑ Stallings, L. H.. (2017-04-20). «“Make Ya Holler You’ve Had Enough”» University of Illinois Press  doi:10.5406/illinois/9780252039591.003.0004. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  3. ↑ (Ingelesez) Tinsley, Beatrice M.. (1962). Theory of the crystal field in neodymium magnesium nitrate..  doi:10.26021/7553. (Noiz kontsultatua: 2023-05-11).
  4. ↑ «Cannon, Annie Jump (1863?1941)» The Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics (IOP Publishing Ltd) ISBN 0-333-75088-8. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  5. ↑ «Beatrice Tinsley» Physics Today 2017-01-27  doi:10.1063/pt.5.031405. ISSN 1945-0699. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  6. ↑ (Ingelesez) Tinsley, B. M.. (1981-11). «Chemical evolution in the solar neighborhood. IV - Some revised general equations and a specific model» The Astrophysical Journal 250: 758.  doi:10.1086/159425. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  7. ↑ a b Tinsley, Beatrice M.. (1974-08). «Necrology of the Hyades Cluster» Publications of the Astronomical Society of the Pacific 86: 554.  doi:10.1086/129644. ISSN 0004-6280. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  8. ↑ «(3087) Beatrice Tinsley» Dictionary of Minor Planet Names (Springer Berlin Heidelberg): 254–254. ISBN 978-3-540-00238-3. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  9. ↑ Lankford, John. (1988-02). «Book Review: The McDonald Observatory: Big and Bright: A History of the McDonald Observatory» Journal for the History of Astronomy 19 (1): 72–74.  doi:10.1177/002182868801900120. ISSN 0021-8286. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  10. ↑ Chinoy, Helen Krich; Rosenfeld, Lulla. (1978-12). «Bright Star of Exile. Jacob Adler and the Yiddish Theatre» Educational Theatre Journal 30 (4): 563.  doi:10.2307/3206062. ISSN 0013-1989. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  11. ↑ a b Sahai, Nandita. (2018-04-19). «‘To Mount or Not to Mount?’» Oxford Scholarship Online  doi:10.1093/oso/9780199477791.003.0007. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  12. ↑ Peach, Gillian. (1986-10). «Beatrice (Hill) Tinsley, 1941–1981, Astronomer» Physics Bulletin 37 (10): 427–427.  doi:10.1088/0031-9112/37/10/024. ISSN 0031-9112. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]