Helena Cortesina

 

Helena Cortesina
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Elena Cortés Altabas
Jaiotza	Valentzia, 1903ko uztailaren 17a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Buenos Aires, 1984ko martxoaren 7a (80 urte)
Hobiratze lekua	La Chacarita hilerria
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, film-zuzendaria, zinema ekoizlea eta dantzaria

Helena Cortesina edo 'valentziar Venusa', jaiotzaz Elena Manuela Dolores Cortés Altab (Cabanyal, Valentzia, 1903ko uztailaren 17a – Buenos Aires, 1984ko martxoaren 7a) dantzaria, kupletista, zinema- eta antzerki-aktorea eta Espainiako lehen emakume zinema-zuzendarietako bat izan zen. 1923an "Flor de España edo La historia de un torero" filma egin zuen, eta 1918an "Thais" filma zuzendu zuen Elena Jordirekin batera, Espainiako zinemaren aitzindarietako bat izan zen.^[1]

Biografia

Valentzian jaio zen 1903ko uztailaren 17an —zenbait iturriren arabera, Cabanyal-Canyamelarren jaio zen. Bi ahizpa gutxienez izan zituen, Ofelia eta Angélica, lehen film mutua egiten lagundu baitzioten. Oso ezaguna izan zen XX. mendeko bigarren hamarkadatik eta laugarrenera, "Venus valenciana" ezizenarekin; ezizen hori geroago Carmen Gimeno Presencia vedetteak ere erabili zuen.^[2]

Lan ibilbidea

Oso goiz hasi zuen bere dantzari ibilbidea: 1916an, jada iragarri zen prentsan bere emanaldia, bariete ikuskizun batean.^[3]

1920an, José Buchsek zuzendutako La venganza del marino film baten paper txiki batean egin zuen debuta zineman. Gero, zuzendari beraren La inaccesible filmeko aktore nagusia izan zen.^[4][5]

Lehen emakume zinemagilea

Urtebete geroago bere produkzio-etxea sortu zuen (Cortesina Films), eta 1922an José María Granada klerigo-dramaturgoaren gidoiarekin, Flor de España edo La historia de un torero film mutua egin zuen, Espainiako emakue zinemagile batek egindako lehen filma.^[6] Madrilen eta Aranjuezen filmatu zen, eta bertan Helena bera aritu zen Ofelia eta Angelica ahizpekin batera.^[4]

1922ko abenduaren 12an estreinatu zen filma lehenik Bartzelonan eta ondoren, Madrilen.^[7] 1929an artean Bartzelonako pantailetan emititu zutela jakin arren, produkzio-etxea film bakar hori egin ondoren likidatu zen.^[8][9] 2015. urtean, filmaren partitura —Mario Bretonek, Tomás Bretónen semeak— berreskuratu eta aztertu egin zuen, eta filma berreraikitzeko balio izan zuen.^[10]

Aktore

1930ean, Martínez Sierrarekin batera, María Lejárragak Triangulo lana interpretatu zuen, Catalina Barcenarekin batera.^[11]

1933an Buenos Airesera joan zen Manuel Fontanals lankide sentimental eta eszenografoarekin. Lola Membrives-en konpainian García Lorcaren zenbait obra interpretatuz jardun zuen, horietako batzuk Lorcak berak zuzenduak.^[12]

Espainiako Gerra zibila hastean, Kultura Defendatzeko Intelektual Antifaxisten Aliantzarekin elkartu zen.^[9] Cortesina Argentinara itzuli zen, ordukoan erbesteratu gisa, eta antzerki- eta zinema-aktore jarraitu zuen. 1938an, Edmundo Guibourg-ek zuzendutako Bodas de sangre filmean parte hartu zuen, Margarita Xirgú, Amelia de la Torre edo Enrique Diosdado bezalako erbesteratuekin batera.^[13]

1940an, Andrés Mejutorekin batera, Cortesina-Mejuto konpainia sortu zuen, eta 1950eko hamarkadan Espainiara itzuli zen noizean behin, film batzuetako bigarren mailako paperetan agertuz.^[14]

Heriotza

1984an hil zen Buenos Airesen. Gorpuzkiak Chacaritako hilerrian daude.

Filmografia

Zuzendari

• Flor de España edo La historia de un torero (1921)

Aktore

• La venganza del marino (José Buchs, 1920)
• La inaccesible (José Buchs, 1920)
• Bodas de sangre (1938)
• La dama duende (1945)
• María Rosa (1946)
• Los tres mosqueteros (1946)
• A sangre fría (1947)
• La niña de fuego (1952)
• Intriga en el escenario (1953)
• El ojo de la cerradura (1966)

Konpositore

• A sangre fría

Aintzatespenak

• 2022an, Alacanteko Enpresaburuen, Profesionalen eta Zuzendarien Elkarteak Helena Cortesina Film Laburren 1. Lehiaketa deitu zuen, Berdintasunaren aldeko Emakumeak Elkartearen bidez eta Probintziako Diputazioaren eta PromotsAlicanteren babesarekin.^[15] Cristina Guillén zuzendariaren Emilia film laburrak jaso zuen lehen saria.^[16]

Iruditegia

• 
  Helena Cortesina artista urpean igeri egiteko jantziaz, Kontxako hondartzan 1920
• 
  Helena Cortesina artista urpean igeri egiteko jantziaz, Kontxako hondartzan 1920
• 
  Helena Cortesina artista urpean igeri egiteko jantziaz, Kontxako hondartzan 1920
• 
  Helena Cortesina artista urpean igeri egiteko jantziaz, Kontxako hondartzan 1920
• 
  Helena Cortesina artista urpean igeri egiteko jantziaz, Kontxako hondartzan 1920
• 
  Helena Cortesina, Tovarren La novela teatral 1922.04.,30
• 
  Delfina Jaufret, Pedro López Lagar eta Helena Cortesina Tierra Dura antzezlan-kartela. Buenos Aires, 1938.10.15

Erreferentziak

1. Julio Pérez Perucha. Historia General del Cine, Vol. 5: Cine español: 1918-1929. Ed.Cátedra, Madrid, 1997. ISBN 978-84-376-1540-0
2. Helena Cortesina. .
3. Espectáculo en el Teatro Novedades, en La Vanguardia. (21/08/1916), pág. 8.
4. ↑ Zaldivar, Nerea. (2020-01-12). «Helena Cortesina, la primera mujer en España en rodar una película» El Regidor de Cine | rodajes, datos, curiosidades y mucho más.
5. Página de la película en IMDb. (En inglés).
6. Mateo Hidalgo, Javier. (2015). «Flor de España o la vida de un torero. Una partitura para el cine mudo español» Síneris. Revista de Musicología.
7. Noticia del estreno en Madrid, en ABC (13/02/1923), pág, 20.
8. Hemeroteca de La Vanguardia, (13/11/1929), pág. 17.
9. ↑ «CVC. Rinconete. Cine y televisión. Mujeres en la historia del cine español (3). Helena Cortesina: pionera en tiempos de cine mudo (II), por Irene Otero.» cvc.cervantes.es.
10. Flor de España o la vida de un torero. Una partitura para el cine mudo español – Síneris. Revista de Música. .
11. Estreno en el Infanta Beatriz, anunciado en ABC. (07/02/1930), pág. 46.
12. Zecchi, B.: Dos pioneras..., pág. 386.
13. «CVC. Rinconete. Cine y televisión. Películas de exiliados (2). «Bodas de sangre» (Edmundo Guibourg, 1938), por Luis E. Parés.» cvc.cervantes.es.
14. Helena Cortesina, www.paraquetuveas.com.
15. S.L, EDICIONES PLAZA. «Más de 200 cortos se presentan al Certamen Helena Cortesina sobre el papel de la mujer en el cine» Alicanteplaza.
16. S.L, EDICIONES PLAZA. «'Emilia', de Cristina Guillén, gana el primer certamen de cortometrajes Helena Cortesina» Alicanteplaza.

Bibliografia

• Borau, José Luis (dir.) (1998). Diccionario del cine español. Madrid: Alianza Editorial. p. 255. ISBN 978-84-2065-257-3. 
• Martínez Tejedor, María Concepción (2016). Directoras pioneras del cine español. Madrid: Fundación FirstTeam. pp. 47-53; 82-88. ISBN 978-84-608-3879-1. 
• Martínez Tejedor, María Concepción. (2007-2008). «Mujeres al otro lado de la cámara: ¿dónde están las directoras de cine?» Revistas Espacio, Tiempo y Forma. (Serie VII, Historia del Arte: núm. 20-21): 334. ISSN 1130-4715..
• Mateo Hidalgo, Javier (2015). «Flor de España edo toreatzaile baten bizitza. partitura bat Espainiako zinema muturako». Sineris, Musikologia aldizkaria (nún. 25, 2015eko uda). ISSN 2254-3643.
• Peralta Gilabert, Rosa (2007). Manuel Fontanals, escenógrafo: teatro, cine y exilio. Madrid: Fundamentos. p. 368. ISBN 978-84-245-1110-4. 
• Zecchi, Barbara (2013): «Bi aitzindari antzerkiaren eta zinemaren artean: Elena Jordi eta Helena Cortesina», in www...edu.
• Cunill Canals Josep. Elena Jordi.'Berguedako erregina, Paraleko gortean. Berga. Mahukaren atzeko bitak. 1999

Kanpo estekak

• Helena Cortesina Internet Movie Databasen. 
• «El siempre dudoso honor de ser la primera: Helena Cortesina», fabricadelamemoria.com.