Lasa

Artikulu hau Nafarroa Behereko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Lasa (argipena)».

Lasa
Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Herriko pilota plaza eta pilotalekua
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Baigorri-Ortzaize
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Euskal Mendialdea
Izen ofiziala	Lasse
Auzapeza (2008-2026)	Michel Idiart (independente)
Posta kodea	64220
INSEE kodea	64322
Herritarra	lasar
Kokapena
Koordenatuak	43°09′26″N 1°15′36″W / 43.1572°N 1.26°W / 43.1572; -1.26
Azalera	14,79 km^2
Garaiera	176-1247 metro
Distantzia	2,5 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria	335 (2018:  −3)
Dentsitatea	21,57 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 25,93
Ugalkortasuna[1]	‰ 58,41
Ekonomia
Jarduera[1]	% 81,12 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 11,14 (2011)
Langabezia[1]	% 4,74 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 68,97 (2010)
Erabilera	% 38,95 (2011)

Lasa^[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Baigorri-Ortzaize eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 2,5 kilometrora. Altuera 176 eta 1 247 metro artekoa da, eta 14,79 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 335 biztanle zituen.

Bertako biztanleak lasarrak dira.

Izena

Lasa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• frantsesez: Lasse ("lás" ahoskatua)^[3]

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:

• Lasa (1106)^[4]
• Satus Martinus de Lasse (1300)^[4]

Etimologia

Jean-Baptiste Orpustanen hitzetan, Lasa toponimo gardena da. Bere esanahia latsa ("ur ibilgua") litzateke.^[4]

Geografia

Lasa Beherobiko ibarran dago.

Mugakideak

Ingurune naturala

Arnegi erreka udalerritik igarotzen da, bere ibaiadar diren Pagolako erreka, Landarreta erreka eta Ontzoroneko errekarekin batera. Adartza (1 250 m) eta Munhoa (1 021 m) mendiak igotzeko ohiko abiapuntua da herria.

Klima

Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	24.8	27.0	30.0	32.6	35.0	40.0	41.0	42.0	39.2	34.0	27.0	26.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	11.9	12.9	15.6	17.1	20.8	23.7	25.9	26.2	24.4	20.5	15.2	12.5	18.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	7.5	8.0	10.3	11.7	15.2	18.2	20.3	20.5	18.3	15.3	10.6	8.3	13.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.0	3.2	5.0	6.4	9.7	12.7	14.7	14.8	12.3	10.1	6.0	4.0	8.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-15.4	-10.5	-9.5	-3.2	-0.2	2.8	5.8	4.0	2.0	-2.5	-8.5	-9.8	-15.4
Batez besteko prezipitazioa (mm)	146.0	129.8	124.7	139.3	106.9	77.0	65.6	76.1	92.5	112.1	164.8	153.4	1398.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	96.7	115.5	128.9	78.8	70.1	66.2	103.2	80.3	69.3	88.1	124.1	110.2	128.9
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[5]

Etxeak eta auzoak

• Herri Barnea
• Hiribehere
• Ithola
• Mezpira
• Azkila
• Hardoia
• Zuharreta
• Lepozaditz

Historia

Lasako parrokia 1266. urtean da aipatua. 1333. urtean ere Mokosail leku-izenaren (frantsesezko "bon-conseil" hitzen euskarazko adaptazioa) aipamena agertzen da Orreagako enkomienda modura, zeinetan Donejakue Bidea egiten zuten erromesei ematen zitzaien ostatua.^[6]

Demografia

1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851	1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896	1901
510	574	596	635	765	767	766	757	814	678	718	690	689	672	677	623	607	600	560
1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2012	2018
570	559	521	480	510	455	442	398	377	361	317	296	286	261	287	291	310	335

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ekonomia

Udalerrian Irulegiko Arnoa ekoizten da, laborantza delarik udalerriko ekonomiaren oinarria.

Politika

Auzapezak

Hasiera	Amaiera	Auzapeza	Alderdia
1980	1995	Arnaud Etchart
1995	2007	Ferrand Etchart
2007	2008	Jean Aldacourrou
2008	karguan	Michel Idiart
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak

2017ko urtarrilaren 1era arte, Lasa Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.^[7]

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Baigorriko ibarreko herri guztiak sailkatu zituen, mendebaldeko behe-nafarrera euskalkian, Arberoa eta Ortzaize ibarretan hitz egiten zena.^[8]

Koldo Zuazok, 2010ean, Lasak nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.^[9]

Lasatar ezagunak

• Leire Iribarne (1991-2022), abeslaria.

Ondasun nabarmenak

• Etxartea baserria (XVII. mendea)
• Harginaenea baserria (XVII. mendea)
• Laskorria baserria (XVIII. mendea)
• Done Martin eliza (XIX. mendea)

Oharrak

1. /las̺a/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak

1. ↑ Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
3. Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
4. ↑ Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
5. Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
6. «Lasa - udalerria» www2.culture.gouv.fr (Noiz kontsultatua: 2021-06-10).
7. Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
8. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
9. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera

• Baigorri-Ortzaize
• Nafarroa Beherea

Kanpo estekak