Makea

Makea
	Lapurdi, Euskal Herria
	Herriko eliza
	; Armarria
	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Lapurdi
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Baigura eta Mondarrain
Izen ofiziala	Macaye
Auzapeza	Alain Dubois ( EAJ-PNB)Alain Dubois (2008-2014)
Posta kodea	64240
INSEE kodea	64364
Herritarra	makear
Geografia
Azalera	19,75 km²
Garaiera	113-892 metro
Demografia
Biztanleria	585 (2018: 16)
Dentsitatea	27,75 biztanle/km²
Zahartzea	% 31,52
Ugalkortasuna	‰ 61,11
Ekonomia
Jarduera	% 79,15 (2011)
Desberdintasuna	% 0,87 (2011)
Langabezia	% 2,27 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 20,94 (2010)
Erabilera	% 2,65 (2011)

Makea Lapurdiko udalerria da, Lapurdi Ekialdean dagoena.

Izena

Makea izena, Makaiaga izen zaharraren sinplifikazioa da.

Geografia

Udalerri mugakideak

Hazparne iparraldean
Kanbo ipar-mendebaldean
Luhuso hego-mendebaldean
Lekorne ekialdean
Bidarrai (Nafarroa Beherea) hegoaldean

Etxeak eta auzoak

Baigura
Herribeherea
Ursuia
Zahiola

Historia

Antzinako Erregimenean, Makeako bizkonderria Nafarroako Erresumaren menekoa zen.

1790ean, paisaia administratiboaren aldaketarekin batera, Makea, Makea, Lekorne eta Luhuso bere barnean hartzen zituen kantonamendu baten buru izan zen, Uztaritzeko barrutiaren barnean zegoena.

Ekonomia

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da. Onetik kooperatibak Le Bleu des Basques izeneko ardi gazta ekoizten du.

Demografia

Lapurdiko udalerri txikienetako bat da. XIX. mendearen hasieran, 800 biztanle zituen, baina beheranzko joera izan zuen populazioak ordutik ia bi mendez, eta 1980ko hamarkadan 400 inguru besterik ez ziren. XXI. mendearen hasieran, biztanleriak pixka bat gorantz egin zuen .

Makeako biztanleria

Datuen iturburua: INSEE

Kultura

Euskara

Makeako Angéle Mendibururen^[2] testigantza. Euskal Herriko Ahotsak^[3]^[4] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Makeako euskara^[5] Sortaldeko nafar-laputera^[2]^[3] da: zehatzago esanda, Beskoitzeko euskara^[4] da. Euskara nafarra eta erdialdekoa bezala, nafar-lapurtarra ere bereizgarri gutxikoa da. Egiturari dagokionez, gaur egun batasun eta berdintasun handiko agertzen zaigu, baina hori, gehienbat, azken hamarkadotako bilakaeraren ondorioa da. Lapurdiko eta Nafarroa Behereko euskararen arteko aldea txikia dela esan daiteke, eta horregatik multzo berean biltzen ditu Koldo Zuazok.

Multzo horren azpian bi azpieuskalki bereiz daitezke: Sartaldekoa (itsasbazterrean hasi eta Ahetze, Senpere eta Ainhoa bitartekoa hartzen duena) eta Sortaldekoa (Nafarroa Behere osoa eta Lapurdiko ekialdea hartzen duena, zehatzago, Aturrialdeko eta Hazparneko eskualdeak).

Azpieuskalki horien artean bada, dena dela, tarteko eremu bat, Uztaritze inguruko hizkerek osatzen dutena. Halakoetan gertatu ohi denez, bateko eta besteko berrikuntzak jaso ditu alderdi horrek, baina, aldiz, ez dauka bertan sortutako bereizgarri askorik. Azpieuskalki bi horietaz gainera, nortasun beteko hizkera bi egon dira, eta gaur egun ere oraindik nola edo hala badira: Amikuztarra (Nafarroa Behereko gainerako hizkeretatik zerbait bereizita eta Zuberoakotik gertu egon da) eta Kostatarra (Lapurdiko itsasbazterrean mintzatu da eta eskualde horretako bizilagunek hartu-eman estua eduki dute Gipuzkoako eta Nafarroako auzoekin).

Ondasun nabarmenak

Aztarna protohistorikoak aurki daitezke udalerriko lurretan, 1980. urtetik monumentu izendatuak^[6].

Argazki galeria

Makeako etxe bat.
Makeako pilotalekua.

Makear ezagunak

Ramuntxo Camblong (1940-) EAJren Ipar Buru Batzarraren presidentea.
Ganix Antxordoki (XIX. mendea), Bidarrain sortu eta Makeako Organbidea etxean bizi izan zen kontrabandista.
Anje Funosas (1989-), Granja etxeko pizzagile famatua. 2010 urtetik 2015 urtera "Pizza de Oro" saria irabazi du Erromako pizza txapelketa mundialean. Haren pizza famatuenak "la pizza du Rhinocéros" du izena.