Miriam Rothschild

Miriam Rothschild

Bizitza
JaiotzaAshton (en) Itzuli, 1908ko abuztuaren 5a
Herrialdea Erresuma Batua
 Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua  1927ko apirilaren 12a)
HeriotzaOundle, 2005eko urtarrilaren 20a (96 urte)
Familia
AitaCharles Rothschild
AmaRózsika Rothschild
Ezkontidea(k)George Lane (en) Itzuli  (1943, 1943ko abuztuaren 14a -  1957)
Seme-alabak
Haurrideak
LeinuaRothschild
Hezkuntza
HeziketaLondresko King's College
Royal Holloway, University of London (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakbiologoa, zoologoa, entomologoa eta botanikaria
Jasotako sariak
KidetzaRoyal Society
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia

Miriam Louisa Rothschild (Ashton Wold, Erresuma Batua, 1908ko abuztuaren 5a – 2005eko urtarrilaren 20a) zientzialari britainiarra izan zen, eta zoologian, entomologian eta botanikan ekarpen handiak egin zituen.[1]

Haurtzaroa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ashton Wolden jaio zen, Oundletik gertu, Northamptonshiren, eta Charles Rothschilden alaba izan zen, bankari juduen Rothschild familiakoa, eta Rozsika Edle Rothschild (ezkongabean von Wertheimstein) austriar jatorriko kirolari hungariarrarena. Bere neba Victor Rothschild zen, hirugarren Rothschild Baroia, eta bere ahizpetako bat (Kathleen Annie) Pannonica Rothschild (Koenigswarterreko Nica baronesa), gero bebop jazzaren zale sutsua eta Thelonious Monk eta Charlie Parkerren mezenasa izango zena.[2][3]

Bere aitak 500 arkakuso-espezie berri inguru deskribatu zituen, eta bere osaba Lionel Walter Rothschildek historia naturaleko museo pribatu bat eraiki zuen Tringen. Lau urterekin, marigorringo eta beldarren bilduma egiten hasi zen, eta galeper etxekotu bat eramaten zuen ohera. Lehen Mundu Gerra Miriamen seigarren urtebetetzearen bezperan lehertu zen 1914an, Rothschildtarrak Austria-Hungarian oporretan zeuden bitartean. Berehala itzuli nahi izan zuten etxera mendebalderako lehen trenean, baina, ordaindu ezinik, dirua eskatu behar izan zioten hungariar bidaiari bati, eta hark esan zuen: "Hau da nire bizitzako unerik harroena. Inoiz ez nuen pentsatu Rothschild batek dirua uzteko eskatuko zidanik!" Aita 15 urte zituenean hil zitzaion, eta osabarengana gehiago hurbildu zen. 17 urte bete arte hezi zuten etxean, eskolara joatea eskatu zuen arte. Handik zoologiako gaueko klaseetara joan zen Chelsea College of Science and Technology-ra, eta egunez literaturako klaseetara Bedford College-n, Londresen.[4]

1930-1940 hamarkadak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1930eko hamarkadan, ezagutzera eman zen Plymoutheko Itsas Estazio Biologikoan, Nucula moluskua eta bere trematodo parasitoak aztertuz (Rothschild 1936, 1938a, 1938b). Jasotako aberastasuna zela eta, ez zuen inoiz dirulaguntzarik edo finantzaketarik eskatu behar izan. Horregatik eta hezkuntza formalik ez zuelako — doktoretza guztiak ohorezkoak izan ziren — beti "amateurtzat" hartuko zen.

Bigarren Mundu Gerraren aurretik, Erresuma Batuko gobernuari presioa egin zion judu alemaniar gehiago onar zitzan Alemania naziko errefuxiatu gisa. Gerra garaian, Bletchley Park-en aritu zen kodeak deszifratzen.[5]

Bizitza pertsonala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1943an, George Lane kapitainarekin ezkondu zen.[6] Judu hungariar ez-praktikante bat zen, eta abizena Lanyitik aldatua zuen segurtasun arrazoiengatik. Zazpi seme-alaba izan zituzten, eta horietako lauk helduarora arte iraun zuten bizirik. Ezkontza 1957an desegin zen eta 1963an Lane Sir Lionel Healden alaba Elizabeth Healdekin ezkondu zen.[7]

Zientzia eta entomologia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rothschild arkakusoen ikerketan autoritatea izan zen. Bera izan zen arkakusoaren jauzi-mekanismoa argitu zuen lehen pertsona. Arkakusoaren ugal-zikloa ere aztertu zuen eta, untxietan, anfitrioiaren aldaketa hormonalekin lotu zuen. New Naturalist on parasitism (Fleas, Flukes and Cuckoos) liburuak arrakasta handia izan zuen. Izenburua honela azal daiteke: kanpoko parasitoak (adibidez, arkakusoak), barneko parasitoak (adibidez, gripea) eta beste batzuk (kukua "hazkuntzaren bizkarroi" bat da). Arkakusoen Rothschild bilduma (Charles Rothschildek sortua) orain Historia Naturalaren Museoko bildumaren parte da, eta bildumako bere katalogoa (G.H.E. Hopkinsekin elkarlanean) maisulana da.[1]

Arkakuso eta beste bizkarroi batzuei buruzko lanez gain, Rothschildek intsektuak aztertu zituen, Lepidoptera ordenakoak. Bereziki, ekologia kimikoa eta mimetismoa interesatzen zitzaizkion.[1]

Rothschild Oxfordeko genetika eskolako kidea izan zen 1960ko hamarkadan, eta bertan E.B. Ford genetista ekologikoa ezagutu zuen. Ford ondo moldatzen zen emakume bakarrenetakoa zen, eta homosexualitatea legeztatzearen aldeko kanpaina egin zuen Fordekin.[8]

Rothschildek bere aitari (Rothschild 's Reserves – time and fragile nature) eta osabari (Dear Lord Rothschild) buruzko liburuak idatzi zituen. 350 artikulu inguru idatzi zituen entomologiari, zoologiari eta beste gai batzuei buruz.

Eskizofrenia eta terapia artistikoa ikertzeko finantziazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rothschildek 'Eskizofreniarako Ikerketa Funtsa' sortu zuen 1962an, ongintzako erakunde independente bat, "buruko gaixotasun mota guztiak eta, bereziki, eskizofrenia izenez ezagutzen den gaixotasuna hobeto ulertu, prebenitu, tratatu eta sendatzeko". Erakunde hori bere ahizpa Libertyren omenez sortu zuen, gaixotasun hori diagnostikatu eta ospitaleratua izan zenean. 2006ko martxoan, hil ondoren, Funtsaren izena 'Miriam Rothschild Eskizofreniarako Ikerketa Funtsa' izenera aldatu zen.

Britainiar Arteterapiaren aitzindaria, Edward Adamson eta bere lankide eta kolaboratzailea, John Timlin, Ashton Wolden ohiko bisitariak izan ziren.[9] 1983 eta 1997 artean, eragin handiko Adamson Bilduma, 6.000 margolan, marrazki, eskultura eta zeramikaz osatua, Netherne Ospitalean buruko nahasmendu larriak dituzten pertsonekin osatua, Ashtongo Erdi Aroko aletegi batean egon zen ikusgai. Rothschild Fideikomisoa izan zen eta, ondoren, Adamson Collection Trust-eko mezenas.[10] "Nire bizitza osoa", esan zuen, "haize-erroten kontra egin dut itxaropenik gabe".[11] Adamson Bilduma ia guztia Wellcome Libraryn dago. Adamsonen dokumentu, korrespondentzia, argazki eta bestelako material guztiak 'Edward Adamsonen Artxiboa' bezala antolatzen ari dira gaur egun, baita Wellcome Libraryn ere.

Aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rothschild Royal Societyko kide hautatu zuten 1985ean, eta Dama izendatu zuten 2000n. 1973an Arteen eta Zientzien Ameriketako Akademiako ohorezko kide atzerritar hautatu zuten.[12] Zortzi unibertsitatetako ohorezko doktoretzak jaso zituen, besteak beste, Oxford eta Cambridgekoak. Romanes Lecture-ko Konferentzia eman zuen 1984-5ean Oxforden.[13]

Rothschild aitzindaria izan zen entomologian emakumeen artean, eta Historia Naturalaren Museoko lehen konfiantzazko emakumea izan zen (1967-1975),[14] Royal Entomological Societyko lehen emakume-lehendakaria (1993-1994),[1] National Trusteko Batzordearen kide izan zen lehen emakumea[15] eta Entomologi Klubeko kide izan zen lehen emakumea.[1]

1986an John Galway Foster Giza Eskubideen Funtsa ezarri zen; 2006an, funtsaren izena Miriam Rothschild eta John Foster Giza Eskubideen Funtsera zabaldu zen. Funts horrekin giza eskubideei buruzko urteroko konferentzia bat finantzatzen da.[1]

2017an, Loira Haraneko Montsoreauko Jauregia – Arte Garaikideko Museoak omenaldia egin zion Myriam Rothschildi, parkea lorategi basati bihurtuz eta jendearentzat sarrera librekoa utziz.[16]

Aipua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

* "Dena interesgarria iruditzen zaidala esan behar dut".

1988an After Dark telebista-programan agertu zen

Obra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Liburuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Rothschild, Miriam and Clay, Theresa (1953) Fleas, Flukes and Cuckoos: a study of bird parasites. The New Naturalist series. London: Collins
  • Hopkins, G. H. E. and Rothschild, Miriam (1953–81) An Illustrated Catalogue to the Rothschild Collection of Fleas 6 volumes (4.º) London: British Museum (Natural History)[17]
  • Rothschild, Miriam (1983) Dear Lord Rothschild: birds, butterflies and history. London: Hutchinson (ISBN 0-86689-019-X)
  • Rothschild, Miriam and Farrell, Clive (1985) The Butterfly Gardener. London: Michael Joseph
  • Rothschild, Miriam (1986) Animals and Man: the Romanes lecture for 1984–5 delivered in Oxford on 5 February 1985. Oxford: Clarendon Press
  • Rothschild, Miriam et al. (1986) Colour Atlas of Insect Tissues via the Flea. London: Wolfe
  • Rothschild, Miriam (1991) Butterfly Cooing Like a Dove. London: Doubleday
  • Stebbing-Allen, George; Woodcock, Martin; Lings, Stephen and Rothschild, Miriam (1994) A Diversity of Birds: a personal voyage of discovery. London: Headstart (ISBN 1-85944-000-2)
  • Rothschild, Miriam and Marren, Peter (1997) Rothschild's Reserves: time & fragile nature. London: Harley (ISBN 0-946589-62-3)
  • Rothschild, Miriam; Garton, Kate; De Rothschild, Lionel & Lawson, Andrew (1997) The Rothschild Gardens: a family tribute to nature. London: Abrams
  • Van Emden, Helmut F. and Rothschild, Miriam (eds.) (2004) Insect and Bird Interactions Andover, Hampshire: Intercept (ISBN 1-898298-92-0)

Hautatutako lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Rothschild, M. (1936) Gigantism and variation in Peringia ulvae Pennant 1777, caused by infection with larval trematodes. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom 20, 537–46
  • Rothschild, M. (1938)a. Further observations on the effect of trematode parasites on Peringia ulvae (Pennant) 1777. Novavit Zool. 41, 84–102
  • Rothschild, M. (1938)b. Observations on the growth and trematode infections of Peringia ulvae (Pennant) 1777 in a pool in the Tamar saltings, Plymouth. Parasitology, 33(4), 406–415. doi:10.1017/S0031182000024616

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e f (Ingelesez) van Emden, Helmut F.; Gurdon, John. (2006-01). «Dame Miriam Louisa Rothschild. 5 August 1908 — 20 January 2005: Elected FRS 1985» Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society 52: 315–330.  doi:10.1098/rsbm.2006.0022. ISSN 0080-4606. (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  2. ↑ (Ingelesez) «Dame Miriam Rothschild» Jewish Women's Archive (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  3. ↑ (Ingelesez) Seymour, Miranda. (2022-10-23). «The Rothschild Women Led Lives as Full as the Men’s» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  4. ↑ (Ingelesez) Dame Miriam Rothschild. 2023-11-16 ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  5. ↑ McCullough., David. (1992). Brave Companions: Portraits in History. Simon & Schuster,.
  6. ↑ (Ingelesez) «Colonel George Lane» The Telegraph 2010-03-26 (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  7. ↑ (Ingelesez) «Dame Miriam Rothschild» Jewish Women's Archive (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
  8. ↑ ««Dame Miriam Rothschild, obituary»» web.archive.org (Oundle Chronicle -) 2007-10-08 (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  9. ↑ Adamson, E.. (1984). 'Art as Healing'.. .
  10. ↑ O'Flynn, D.. (2011). . 'Art as Healing: Edward Adamson'.. , 46-53 or..
  11. ↑ (Ingelesez) «Miriam Rothschild» Academic Dictionaries and Encyclopedias (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  12. ↑ Book of Members, 1780–2010: Chapter R. American Academy of Arts and Sciences.
  13. ↑ (Ingelesez) Today, Entomology. (2015-02-23). «Famous Female Entomologists Part 1: Dame Miriam Rothschild» Entomology Today (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  14. ↑ Martin, Douglas. (2005). . "Miriam Rothschild, High-Spirited Naturalist, Dies at 96". The New York Times..
  15. ↑ (Ingelesez) «Dame Miriam Rothschild» Jewish Women's Archive (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  16. ↑ (Frantsesez) montsoreau, Admin. «Miriam Rothschild Château de Montsoreau-Musée d'art contemporain.» Château de Montsoreau-Musée d'Art Contemporain (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  17. ↑ «The Family ‹ Family collections :: The Rothschild Archive» www.rothschildarchive.org (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).[Betiko hautsitako esteka]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]