Paquita Rico

Paquita Rico
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Triana, 1929ko urriaren 13a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Sevilla, 2017ko uztailaren 9a (87 urte)
Hobiratze lekua	San Fernando hilerria
Heriotza modua	: pneumonia
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, abeslaria, zinema aktorea eta dantzaria
Genero artistikoa	andaluziar kopla pasodoblea Flamenko runba
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	EMI His Master's Voice Philips Belter
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Francisca Rico Martinez, ezagunagoa Paquita Rico izenez (Sevilla, 1929ko urriaren 13a – Ibidem, 2017ko uztailaren 9a), sevillar aktorea, abeslaria eta dantzaria izan zen.^[1]

Bizitza

1929an jaio zen, Sevillako Triana auzoan, Corral de la Perlan zehazki, eta Alberto Rico de la Fuente (?-1950) itsaski-saltzaile ibiltariaren eta Francisca Martinez Paredes (etxekoandrea, jatorriz Murtziakoa) merkatariaren alaba izan zen.^[2] Hiru neba-ahizpa izan zituen, Amparo, Alberto eta Antonia. Santa Ana elizan bataiatu zuten. Txikitan Adelita Domingorekin kantu klaseak hartu zituen, ileapaintzaile ikastun gisa irabazten zuen diruarekin ordaintzen zituenak.

Ibilbide artistikoa

Irrati-lehiaketa batean parte hartu ostean, Espainiako Montemar balletean egin zuen debuta, Carmen Sevilla eta Ana Esmeraldarekin batera. Pepe Pintoren konpainian hasi zen lanean. Florián Reyk aurkitu eta haren zuzendaritzapean 1948an egin zuen Brindis a Manolete lehen filmak ospea eman zion. Gero komediak, saineteak eta dramak etorri ziren, baita pelikula folkloriko ugari ere.

Berrogeiko hamarkadaren amaieran, bere lehen diskoak grabatu zituen Columbia diskoetxearekin. Hurrengo urteetan Espainiako zinemaren izar kuttuna izatera iritsi zen, eta abeslari folkloriko gisa ere jarraitu zuen. Cannesko Zinemaldiko sari bat irabazi zuen Debla, la virgen gitana filmean egindako lanarengatik (1951). Mexikora bidaiatu zuen Enrique Rambal eta Joaquin Corderorekin Prisionera del pasado (1954) filma grabatzeko.

Arrakasta zinematografiko handiena 1958an lortu zuen, Maria de las Mercedes Orleansko eta Borboikoa (Alfontso XII.aren lehen emaztea) erreginaren papera interpretatu zuenean, Luis Cesar Amadori argentinarrak zuzendutako ¿Dónde vas, Alfonso XII? melodraman. Erregearen papera Vicente Parrak egin zuen eta bi aktoreek ospe handia lortu zuten. Interpretazio horren ondorioz, Ricok 1967an Romance de la Reina Mercedes bertsio propioa grabatu zuen, Quintero, Leon eta Quirogaren koplarena, ezkontza errealaren historiari buruzkoa, eta, azkenean, haren gairik enblematikoena bihurtu zen.^[3]

Bi urte geroago, Paquita Ricok Lola Flores eta Carmen Sevilla lagunekin (eta etsai artistikoekin) topo egin zuen El balcón de la luna filmean. Ezohiko ekoizpena izan zen, hiru izar elkartu baitziren, beren burua bakarka ikusteko pentsatutako filmetan parte hartu ohi zutenak.

Hirurogeiko hamarkadaren erdialdean, La Voz de su Amo eta Philips zigiluetarako hainbat grabazio egin zituen. Gero, esklusibotasun kontratu bat sinatu zuen Belter Diskoetxearekin, eta hantxe grabatu zituen «En la noche de boda», «Encuentro», «Nuestro ayer», «La novia de España», «Tarde sevillana» eta «Tus ojos de olé con olé», besteak beste.

Une horretatik aurrera, Paquita Ricok bere agerpen zinematografikoak bakandu egin zituen, zirkulu hautatuetan lan eginez, eta beste sei filmetan baino ez zuen parte hartu, ikuskizunaren mundutik behin betiko erretiratu zen arte. 1980ko hamarkadaren amaieran, COPE kateko Directamente Encarna irratsaioan tertuliakide aritu zen.^[4] 1997an Hostal Royal Manzanares telesaileko atal batean aritu zen.

Paquita Rico 2017ko uztailaren 9an, igandea, hil zen, 19:40an, 87 urte zituela, Infanta Luisa Ospitalean, Sevillako Triana auzoan, bere adinak eragindako konplikazioen ondorioz. Aktore eta abeslariaren familiak kontatu zuenez: «Pixkanaka itzaltzen joan da. Bere adina zela eta, hil egin da. Azken unera arte senide zuzenekin egon da». Haren gorpuzkiak erraustu egin zituzten gero. Los Remedios auzoan bizi zen. 2022an lurperatu zuten Sevillako San Fernando hilerrian, Juan Ordoñez senarrarekin batera.

Bizitza pribatua

1960 eta 1965 artean Juan Ordoñez Araújo toreatzailearekin (Juan de la Palma) ezkonduta egon zen. Bogotan ezkondu ziren.^[5] Ordoñez ahizpen izeba zen. Alargun geratu zenean, 1968ko abuztuaren 26an ezkondu zen Guillermo Arsenio Arocha Fernandezekin, eta 2002ko irailaren 20an hil zen. Soledad Miranda aktore zenduaren bigarren graduko izeba zen.^[6]

Paquita Ricoren hilobia, Hilobi-monumentua, Paquita Ricoren errautsak dauden hilobian. Brontzezko eskultura bat du, Juan Manuel Parra Hernandezen lana

Filmografia

Urtea	Izenburua	Pertsonaia	Zuzendaria
1948	Brindis a Manolete	Dolores	Florián Rey
	¡Olé torero!	Soledad Martínez	Benito Perojo
1949	Rumbo	Dulcenombre	Ramón Torrado
1951	María Morena	María Morena	Pedro Lazaga, José María Forqué
	Debla, la virgen gitana	Carmelilla	Ramón Torrado
1952	Luna de sangre	Rita	Francisco Rovira Beleta
1953	La alegre caravana	Rocío	Ramón Torrado, Pedro Lazaga
	El duende de Jerez	Isabel	Daniel Mangrané
1954	La moza de cántaro	María de Guzmán	Florián Rey
	Malvaloca	Malvaloca	Ramón Torrado
	Prisionera del pasado	María del Pilar	Tito Davison
1955	Suspiros de Triana	Reyes	Ramón Torrado
	El soltero	María	Antonio Pietrangeli
1956	Curra Veleta	Curra Veleta	Ramón Torrado
	Dos novias para un torero	espainiar ijitoa	Antonio Fernández-Román
1957	Jamaica	Olivia de Montana	André Berthomieu
	Las lavanderas de Portugal	Mariana	Pierre Gaspard-Huit
1958	¿Dónde vas, Alfonso XII?	María de las Mercedes	Luis César Amadori
	¡Viva lo imposible!	Palmira López	Rafael Gil
	La Tirana	La Tirana	Juan de Orduña
1959	S.O.S., abuelita	Clemen	León Klimovsky
1961	Ventolera	Cristina	Luis Marquina
	Tierra brutal	Franchea	Michael Carreras
1962	La viudita naviera	Candelaria	Luis Marquina
	El balcón de la luna	Pilar Moreno	Luis Saslavsky
1963	Historia de una noche	Laura Valenzuela	Luis Saslavsky
1964	Las otoñales	abeslaria	Marino Girolami, Javier Setó
1969	El taxi de los conflictos	Alfredoren maitalea	José Luis Sáenz de Heredia, Antonio Ozores, Mariano Ozores
1975	Canciones de nuestra vida	Curra Veleta	Eduardo Manzanos
1977	Viva/muera Don Juan Tenorio	Ana andrea	Tomás Aznar
1983	El Cid cabreador	Urraca andrea	Angelino Fons

Telebista

Abeslari

• Gran parada (1964)
• Esta noche con... (1969)
• Galas del sábado (1970)
• Cantares (1978)

Aktore

• Hostal Royal Manzanares: "La buenaventura" (1997)
• Manos a la obra: "No trabajarás en domingo" (1998)

Antzerkia

• Triana (1946)
• Pasodoble (1947)
• ¿Dónde vas, Alfonso XII? (1960), Argentinako Buenos Airesen aurkeztua.
• Bodas de sangre (1962)
• Una estrella para todos (1965)
• Ella (1966)
• ¡Ay, molinera! (1967)
• La copla y el cante (1970)
• La novia de España (1971)
• Arte (1979)
• De Madrid al cielo (1988)

Diskografia

Iraupen luzeko diskoak

• Veleta de la caleta (Columbia, 1954)
• Canciones de la película Curra veleta (Columbia, 1956)
• Doña Pasión (Columbia, 1956)
• Mi niño (La Voz de su Amo, 1964)
• Por tu voz (La Voz de su Amo, 1964)
• Del espectáculo musical Ella (Belter, 1966)
• Romance de la Reina Mercedes (Belter, 1967)
• Amor es mi canción (Belter, 1967)

Bildumak

• Paquita Rico interpreta las canciones de la película La Tirana (SAEF, 1958)
• Paquita Rico (Belter, 1969)
• Paquita Rico (Euromusic, 1976)

Bilduma diskoak

• La copla vol. 10 (1991)
• Sonido Radiolé: lo mejor de la copla (1995)
• Historia de la tonadilla, la copla y el cuplé (1998)
• Raíces de la canción española vol. 13 (1999)
• En la noche de boda y otros éxitos (2002)
• Grandes de la copla (2002)

Erreferentziak

1. «Muere la actriz y cantante Paquita Rico a los 87 años» El Mundo 9 de julio de 2017.
2. Biografías
3. «Paquita Rico - Discography» 45cat.
4. La batalla de la tarde. 5 de junio de 1994.
5. Hemeroteca ABC
6. (Gaztelaniaz) «Quién era Paquita Rico, la actriz sevillana con una tragedia amorosa» Bulevar Sur (Noiz kontsultatua: 2024-06-27).

Kanpo estekak

• Paquita Rico Internet Movie Databaseren webgunean (Ingelesez)
• Paquita Rico La 2 (TVE) La noche del cine español saioan.