Rita Cetina Gutiérrez

Rita Cetina Gutiérrez

Bizitza
JaiotzaMérida, 1846ko maiatzaren 22a
Herrialdea Mexiko
HeriotzaMérida, 1908ko urriaren 11 (62 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakspecialized educator (en) Itzuli, poeta, aktibista, idazlea eta irakaslea

Rita Cetina Gutiérrez (Merida, Yucatán, 1846ko maiatzaren 22a-1908ko urriaren 11) maistra, poeta eta feminista mexikarra izan zen. Garai hartako beste hezitzaile batzuekin batera (Ángela González Benítez, Gertrudis Tenorio Zavala, Cristina Farfán, Rodolfo Menéndez de la Peña eta Antonio Menéndez de la Peña) hezkuntza laikoa eta hemeretzigarren mendeko Yucatáneko emakumeak sustatu zituen. La Siempreviva eskola, Sociedad Científica y Literaria eta izen bereko aldizkaria sortu zituen 1870ean.[1] Emakumeentzako hezkuntza-alderdietan eta bizitza sozial, kultural eta profesionalean izan zuen parte-hartzeagatik errekonozitua izan da.[2][3][4][5]

Ibilbide pedagogikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere eskola, La Siempreviva, sortu eta 7 urtez zuzendu ondoren, Neskentzako Literatur Institutuko zuzendari izendatu zuten. Institutu hori Yucatánen bere garaiko emakumeentzako eskola garrantzitsuena izan zen. Horregatik itxi zuen aldi baterako La Siempreviva. 1879an berriro ireki zuen eta 1886an behin betiko itxi zen arte egon zen martxan.[6]

Literatura Institutuko zuzendari zela, hezkuntza-sistemak modernizatzeko eta eguneratzeko lana egin zuen. Bere institutuan ez ezik, Estatuko gainerako eskola publikoetan ere sustatu zuen. Garai hartan, garai hartako aldizkari eta argitalpen askotan parte hartu zuen, hala nola, La Revista de Mérida; La Biblioteca de Señoritas; El Repertorio Pintoresco; La Guirnalda; La Esperanza; El Recreo del Hogar. Emakumeentzako hezkuntzaren eta genero-berdintasunaren hobekuntza bultzatu zuen beti. Horrek eragina izan zuen borrokan jarraitu zuten hainbat pertsonarengan, hala nola Elvia Carrillo Puertorengan, haren ikaslea izan baitzen.

Bere hezkuntza-lanaren aitorpen gisa, Méridan, bere jaioterrian, bere izena daraman lehen hezkuntzako eskola bat dago. Oroimenean eraikitako monumentua ere bada hiri horretan.[7]

Lana

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere konposizio poetiko batzuk Cristabela izengoitiarekin sinatu ziren.

  • Deudas de corazón (drama teatral)
  • Oda a los héroes de Tihosuco (1886)
  • A México (1867)
  • "A nuestro sexo"

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Biblioteca Virtual de Yucatán, revista La Siempreviva, Mérida 1870.» web.archive.org.
  2. ↑ Datos biográficos de Rita Cetina Gutiérrez(Consultado el 16 de junio 2010)
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Irigoyen, Cinthia. (2021-03-09). «RITA CETINA Y LA SIEMPREVIVA: PRECURSORA DEL FEMINISMO EN YUCATÁN ⋆ Quiu» Quiu (Noiz kontsultatua: 2024-06-30).
  4. ↑ Hernández, Publicado por Hortensia. Rita Cetina Gutiérrez pionera del feminismo en México. (Noiz kontsultatua: 2024-06-30).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Mujeres precursoras revolucionarias: Rita Cetina, Y la discriminación feminista. -. 2013-11-20 (Noiz kontsultatua: 2024-06-30).
  6. ↑ Anna Macías. Contra viento y marea:el movimiento feminista en México hasta 1940.. .
  7. ↑ «Datos contenidos en el Fondo que lleva su nombre en el Archivo General de Yucatán» web.archive.org.

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Infante Vargas, Lucrecia (2015). «Rita Cetina Gutiérrez. Primera mentora yucateca (1846-1908)». Colección Las Maestras de México (1a. edición). Instituto Nacional de Estudios Históricos de las Revoluciones de México. pp. 21-46. ISBN 978-607-9419-15-8. 2016/12/21 orijinaletik artxibatua. Noiz kontsultatua: 2016/12/21
  • Peniche Rivero, Piedad, Rita Cetina, Siempreviva eta Instituto Literario de Niña: una cuna del feminismo mexicano 1846-1908, Mexiko, INEHRM, 2015, 91 or.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]