Yvette Cauchois

Yvette Cauchois
Bizitza
JaiotzaParis, 1908ko abenduaren 19a
Herrialdea Frantzia
HeriotzaParis, 1999ko azaroaren 19a (90 urte)
Heriotza modua: gaixotasun infekziosoa
Hezkuntza
HeziketaParisko Unibertsitatea
Tesi zuzendariaJean-Baptiste Perrin
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakfisikaria
Enplegatzailea(k)Parisko Unibertsitatea
Jasotako sariak

Yvette Cauchois (Paris, 1908ko abenduaren 19a - 1999ko azaroaren 19a) frantziar fisikaria izan zen, X izpien espektroskopiari eta X izpien optikari egindako ekarpenengatik eta sinkrotroiaren Europako ikerketan aitzindaria izateagatik ezaguna.[1]

Bruselan 1951ko Fisikari buruzko Solvay Konferentzia; Cauchois eserita dago, hirugarren ezkerretik hasita.

Hezkuntza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cauchois Parisen joan zen eskolara, eta Sorbonan egin zituen graduaurreko ikasketak. 1928ko uztailean lortu zuen fisika-zientzietako titulua. Ondoren, graduondoko ikasketak egin zituen Kimika Fisikoko Laborategian, Zientziarako Funts Nazionalaren beka baten laguntzarekin. 1933an doktoretza eman zioten bereizmen handiko X izpien analisirako kristal kurbatuen erabilerari buruz egindako lanagatik.[2]

Karrera akademikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Doktoretza-ikasketak amaitu ondoren, Cauchois Jean Perrinen laborategiko ikerketa-laguntzaile izendatu zuten Frantziako Zientzia Ikerketarako Gunean (CNRS). 1937an ikertzaile elkartua izan zen, eta urte berean, Palais de la Découverte (Aurkikuntzaren Jauregia) abian jarri zuen.[2][3][4]

1938ko urtarrilean, Cauchois Parisko Zientzia Fakultateko Kimika Fisikoko Laborategiko buru izendatu zuten.[3] Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, Cauchoisek laborategian jarraitu zuen, ikasketa-buru gisa, Jean Perrinek Estatu Batuetara ihes egin behar izan zuenean.[5] 1945ean, Frantziaren Askapenak Louis Dunoyer de Segonzac kargugabetzea ekarri zuenean, Cauchois Sorbonako katedradun izendatu zuten. 1954an Fisika Kimikoko katedraren ardura hartu zuen, Edmond Bauerren lekua hartuz.[4]

Ikertzaileen kopuruak laborategian zegoen espazioa gainditzen zuela, Cauchoisek Kimika Zentroa sortu zuen Orsayn 1960an. Hamar urtez zuzendu zuen erakundea, eta, aldi berean, Sorbonan jarraitu zuen lanean. 1971n Sorbona banandu ondoren, Pierre eta Marie Curie Unibertsitatean sartu zen.[3][5]

Cauchois Frantziako Kimika Fisikoko Elkartearen buru izan zen 1975-1978 bitartean. Hori egiten zuen bigarren emakumea izan zen, Marie Curieren atzetik.[1] 1978tik 1983an erretiroa hartu zuen arte, Cauchois irakasle emeritua izan zen Pierre eta Marie Curie Unibertsitatean.[3] Cauchois laborategiko ikerketa aktiboa egiten aritu zen 1992. urtera arte (83 urte). Bere bizitzan zehar 200 argitalpen baino gehiago egin zituen, eta gaur egun ere aipatzen dira.[6]

X izpiei eta kristalei buruzko ikerketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1930eko hamarkadaren hasieran, Cauchoisek X izpien espektrometro berri baten oinarrizko printzipioak ezarri zituen. Espektrometro horrek, erabiltzen erraza izateaz gain, bereizmen handia zuen, Braggen legea betez. Espektrometro mota berriak bere izena jaso zuen, eta 1934tik gas isuriak eta multipletak behatzeko erabili zuen. Teknika berria mundu osoan erabili zen X izpiak eta gamma izpiak aztertzeko eta erradiazioen ikerketan aurrerapen handiak eragin zituen. Kristalek islatutako erradiazioa erabili zuen materialen egitura elektronikoa aztertzeko.[5][6]

Cauchoisek sistematikoki aztertu zituen metal astunen eta aktinidoen X izpien igorpen-espektroak. 1936an, Cauchoisek eta Horia Hulubeik ziurtatu zuten taula periodikoaren 85. elementua aurkitu zutela X izpien bidezko analisien bidez, eta ondorengo ikerketak egin eta 1939an argitaratu zituzten. McTaggart-ekin 1948an Zirkonioaren eta Hafnioaren X izpien xurgapen diferentziala zehaztu zuen. Cauchoisek, Sonia Cotellek eta Hulubeik polonio eta neptunioaren presentzia frogatu zuten, eta Cauchois aitzindaria izan zen elementu transuranikoen espektroen azterketan.[7]

Cauchoisek astrofisikarekiko zuen lilurak X izpi estralurtarren erradiazioa aztertzera eraman zuen, bereziki Eguzkiaren X izpien espektroa, misilekin egindako esperimentuen bidez. 1970ean Cauchoisek Eguzkiaren X izpien irudiak ekoitzi zituen.[5][4]

Sinkrotroia eta Eguzkiari buruzko ikerketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1962tik aurrera, Cauchoisek ikerketa-programa bat abiarazi zuen Laboratori Nazionali di Frascati-n, Istituto Superiore di Sanitàrekin lankidetzan, sinkrotroia ikertzeko aukerak aztertzeko. Europan, materiaren propietateak ulertzeko iturri gisa sinkrotroian biratzen duten elektroiek igorritako erradiazioaren potentzialaz ohartu zen lehen pertsona izan zen.[2][5] Hirurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran, Cauchoisek bere esperimentuak egin zituen LUREn (Laboratoire pour l 'utilisation des radiations électromagnétiques, Erradiazio elektromagnetikoak erabiltzeko laborategia).

Bizitza pertsonala eta heriotza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cauchoisek interes berezia zuen gazteei eta behartsuei laguntzeko. Poesia eta musika ere gustuko zituen, eta pianista trebea izan zen.[2] Bârsanako monasterioko apaiz batekin bildu eta berarekin gai erlijiosoak eztabaidatu ondoren, Cauchoisek erlijio ortodoxoan bataiatzea erabaki zuen.[8] 1999an Errumaniako Maramuresera joan zen 90 urterekin, eta han bataiatu zuten. Cauchoisek bronkitisa hartu zuen bidaia horretan, eta Parisera itzuli eta egun batzuetara hil zen. Bârsana monasterioan lurperatuta dago, eta hari utzi zizkion bere ondasunak.[9]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Société Chimique de France-ren Ancel saria (1933).
  • Frantziako Zientzien Akademiaren Henri Becquerel saria (1935).
  • Frantziako Zientzien Akademiak emandako Gizbal-Baral saria (10.000 franko) (1936).
  • Hezkuntza Nazionaleko Ministerioaren (Frantzia) Henry de Jouvenel Saria jarduera zientifiko desinteresatuari (10.000 franko) (1938).
  • Frantziako Zientzien Akademiaren Jerome Ponti saria (1942)
  • Frantziako Zientzien Akademiaren Triossi Saria (1946).
  • Palma Akademikoen Ordenako komandantea.
  • Ohorezko Legioko ofiziala.
  • Merezimenduaren Ordena Nazionaleko ofiziala.
  • Espektroskopiaren Txekoslovakiar Elkartearen domina (1974)
  • The Optical Society-ko kidea (1974).
  • Parisko Unibertsitatearen urrezko domina (1987).
  • Bukaresteko Unibertsitateko honoris causa doktorea (1993).[5]
  • Cauchoisen izena Gif-sur-Yvetteko Moulon unibertsitate eremu berriko kale bati eta Tomblaineko (Meurthe-et-Moselle) kale bati eman zioten.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2016-12-19). «Yvette Cauchois, física» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  2. ↑ a b c d Bonnelle, Christiane. (2001-04-01). «Yvette Cauchois» Physics Today 54 (4): 88–89.  doi:10.1063/1.1372125. ISSN 0031-9228. (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  3. ↑ a b c d (Frantsesez) Cauchois Yvette « Parcours des Sciences. (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  4. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-09-03). «Yvette Cauchois, de la espectroscopía de rayos X a la utilización del sincrotrón» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  5. ↑ a b c d e f European women in chemistry. Weinheim, Germany : Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA 2011 ISBN 978-3-527-32956-4. (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  6. ↑ a b «CWP at physics.UCLA.edu // Yvette Cauchois» cwp.library.ucla.edu (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  7. ↑ (Ingelesez) Byers, Nina; Williams, Gary. (2006-08-17). "Chapter 20: Yvette Cauchois (1908-1999)" Out of the Shadows: Contributions of Twentieth-Century Women to Physics. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-82197-1. (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  8. ↑ (Errumanieraz) «Destinul fabulos al lui Yvette Cauchois, savanta franceză care a iubit doi fizicieni români, s-a botezat ortodox la 86 ani şi a dorit să moară în România» adevarul.ro 2016-07-27 (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  9. ↑ Bonnelle, Christiane. (2001-04-01). «Yvette Cauchois» Physics Today 54 (4): 88–89.  doi:10.1063/1.1372125. ISSN 0031-9228. (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]