Titia Brongersma

Titelside fan De Bron-swaan.
De opgraving yn Borger troch Titia Brongersma (links) (1685). Yn: Ludolph Smids, Schatkamer der Nederlandse Oudheden (1711). Gravuere fan J. Schijnvoet.

Titia Brongersma (± 1650, Dokkum - ±1700, Grins) wie in Frysk-Grinzer dichteresse oan de ein fan de 17e iuw. Yn 1686 ferskynde fan har in printe bondel, De Bron-swaan.

Tita Brongersma wie in dochter fan Bronger Wytses, sjirurgyn, en Aeltien Koertsdochter. Hja hat nei alle wierskyn nea troud west. Sy hie in soad kunde oan lju út de maatskiplike en kulturele elites fan Fryslân en Grinslân, dat it liket der op dat se út in foansteand Frysk laach kaam (de Brongersmas).

Ynhâld

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Brongersma stiet bekend om har húslike ûnderwerpen (borduerje, blomskikke, boetsearje) en har leafdesgedichten oan Elise (Elisabeth Joly). Sy skreaun lofdichten op ûnder oare de Fryske dichter Adriaan Tymens, de Grinslanner dokter Ludolph Smids, de Fryske dichteresse Eelkje fan Bouricius en de Amsterdamse dichteresse Katharyne Lescailje. Ek steane yn har bondel fjouwer gedichten yn it Frysk en in stikmannich oersettings fan de Frânske dichter Ronsard

It hunebêdeûndersyk

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Neist har dichtwurk waard Titia Brongersma bekend fanwege har ûndersyk nei Hunebêden; yn juny 1685 liet hja in grut hunebêd yn Borger (Drinte) opgrave. De oanlieding dêrta wie in besite oan Jan Laurens (Lentinck), "schulte" fan Borger yn Drinte op Pinkster 1685. It wie it earste fjildûndersyk fan in Nederlânsk hunebêd. It fernuvere har al doe't bliken die dat it in âld begraafplak wie en net in fan reuzen "opgestapelde steenhoop". Sy skreau doe it gedicht Loflied op 't hunebed.

Lof op 't hunebed, of de ongemene, opgestapelde steenhoop te Borger in Drente
'k Sta als verbaasd deez' steenmijt aan te schouwen.
't Schijnt dat weleer het dappere Hunnenschap
Daar heeft gewild een denk-plaats op te bouwen
Om zo te streven op de eretrap.
Neen, 't is 't gestapel waar een drom van reuzen
Door wraak gehitst het godendom bestreed,
Door 't bliksemvuur van Mulciber gesmeed.
Of 't zijn alleen getorste pyramijden,
Of tomben, want dit grove berggewas
Besluit in haar gewelfsel van voortijden
Nog, als bewijs, geheiligde offer-as.

:Neen, 't is veeleer Natura's marmeren tempel,

Waarin zij wil dat men haar godheid eert,
En aan de voet haars negentallige drempels

:Niets anders dan een lofgezang begeert.

Laat Thebe vrij nog pochen op haar muren,
Die schier in 't hoog bereikten 't wolkgespan,
Dit rotsgevaart zal langer kunnen duren.
Geen kracht, hoe groot, haar force kwetsen kan.
Kom nimfjes, en gij Drentse herderreien!
Bepronk met loof dit Borger steenpaleis!
Wil top en kruin met bloemen overspreien.
Schenk aan Natuur daarvan haar deel en eis.
Ik neurie dan met hese en schorre tonen
('t Zij wat het wil) tot roem der wondere grot
Een loflied en bereid de eiken kronen,
Waarmee 'k bepruik het grote keienslot.
(Yn: De Bron-swaan)

Gedicht fan Titia Brongersma yn 't Frysk

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Sibrich sis, wêr fyn ik dy?

Sibrich sis, wêr fyn ik dy?
Bring ús de kij fan ‘e ikkers mei
mar lit de keallen rinne:
driuw de âlde rún
yn ‘e kamp by de tún
en de rierren yn ‘e finne.
Sjoch ris yn ‘e jarresleat
of dêr de tuolle leit of neat?
Do moaste fjouwer melke.
De oare seis of acht
nim ik dy wol te wacht
of setst dêroan ús Jelke?
Rop dat Dirk, dy swetsersman,
de brijpoat bringt en drinkelskan.
en rist foar dy twa weinen.
Farre jim hastich foart?
De tiid is oars te koart:
my eanget it foar reinen.
Hark ris ju, ik soe it oars ferjitte,
gjin mannen tsjin dy swetse litte,
en kenst de goede herne:
by de skuorredoar,
witst it ien en oar,
dêr heart te stean ús tsjerne.
Flij hjouwer yn ‘e hoek’,
do witst it wol, wês koart en kloek,
ik moat it iten koaitsje.
Rep jimme tel,
ús Bote komt snel,
no moat ik it flaaks earst ploaitsje.

(Yn: De Bron-swaan)

Publikaasjes

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

De Bron-swaan of mengeldigten van Titia Brongersma. Grins, 1686.
Mooglik hat der noch in twadde dichtbondel west: Hemelse Orgeltoonen (gjin eksemplaar bekend).

Sjoch ek

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Literatuer

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
  • Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar. Under redaksje fan Riet Schenkeveld-van der Dussen, Karel Porteman, Lia van Gemert en Piet Couttenier. Amsterdam University Press, Amsterdam, 1997, 970 s. Hjiryn: L.E. Jensen, Titia Brongersma. Centrum van vriendinnenkring. (side 413-417).
  • Lotte Eilskov Jensen en Harm Nijboer - Titia Brongersma. Een Friese dichteres in de 17e eeuw, yn: Fryslân, Nieuwsblad voor geschiedenis en cultuur, jg. 4 (1998), nr. 2, siden 3-5. Online beskikber
  • Brongersma, Titia (ca. 1650-na 1687), Digitaal Vrouwenlexicon Nederland