Tomás Dáibhis

Infotaula de personaTomás Dáibhis

Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith(en) Thomas Osborne Davis Cuir in eagar ar Wikidata
14 Deireadh Fómhair 1814
Mala Cuir in eagar ar Wikidata
Bás16 Meán Fómhair 1845
30 bliana d'aois
Baile Átha Cliath Cuir in eagar ar Wikidata
Siocair bháisBás nádúrtha (Eitinn agus fiabhras dearg)
Áit adhlacthaReilig Chnocán Iaróm Cuir in eagar ar Wikidata
Reachtaire de Chumann Staire an Choláiste
19 haois – 19 haois Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
ReiligiúnAnglacánachas
Scoil a d'fhreastail sé/síColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath Cuir in eagar ar Wikidata
Gníomhaíocht
Gairmscríbhneoir, polaiteoir, file, iriseoir Cuir in eagar ar Wikidata
Ainm cleiteThe Celt
Celt Cuir in eagar ar Wikidata
TeangachaAn Ghaeilge agus Béarla
Saothar
Saothar suntasach
Suíomh a chartlainne
Musicbrainz: d1adfefb-a90e-4022-899a-53f1d7b23834 Cuir in eagar ar Wikidata

Bhí Tomás Dáibhis (14 Deireadh Fómhair 1814 - 16 Meán Fómhair 1845), nó Thomas Osborne Davis, ina scríbhneoir réabhlóideach agus mór-phearsa na gluaiseachta liteartha Éire Óg (Young Ireland).

Ba náisiúnaí cultúrtha é, agus chuir sé an teanga Ghaeilge chun cinn. Eisean a dúirt "a people without a language is only half a nation".

Saol

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath

Rugadh é i Mala i gcontae Chorcaí. Bhí a athair, Breatnach, ina mháinlia san Artléire Ríoga. Éireannach as Corcaigh ba ea a mháthair ó dhúchas. Trína mháthair, shíolraigh sé ó theaghlach Gaelach (Ó Súileabháin Bhéara).

Mí ina dhiaidh a bhreith, fuair a athair bás agus ansin, bhog a mháthair go Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1830, bhog an bheirt acu go 67 Sráid Baggot Íochtarach sular thosaigh sé ag staidéar i Coláiste na Tríonóide.[1] Is san áit sin, i 1836, ar bhain sé céim amach sna healaíona. Glaodh chun an bharra sa bhliain 1838.

Bhásaigh sé in aois a thriocha bliain ó fhiabhras dearg. Tá sé curtha i Reilig Chnocán Iaróm.[2]

A chuid scríbhinní

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí Davis ina Protastúnach, ach mhol sé aontacht idir Caitlicigh agus Protastúnaigh agus aontacht na hÉireann.

Ba é a scríobh an dán cáiliúil A Nation Once Again,[3] ónar tháinig an t-amhrán náisiúnach den ainm céanna. Chum sé na hamhráin, 'The West's Cailleach', agus 'In Bodenstown Churchyard'[4]. Chomh maith le sin, scríobh sé an 'Lament for Owen Roe O'Neill'.[5]

Bhunaigh sé nuachtán 'The Nation' le Charles Gavan Duffy[6] agus John Blake Dillon[7].

Gaeilge

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dúirt Davis, as Béarla:

"The Irish Language should be cherished, taught and esteemed, and that it can be preserved and gradually extended".

Bhí sé den tuairim gur chóir an teanga a theagasc, a chothú agus meas a thabhairt di agus gur chóir dúinn an teanga a chaomhnú

Oidhreacht

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Dealbh Dáibhis - Sráid Dame

Ar feadh seachtaine, i Meán Fómhair, 1945, d'eagraíodh imeachtaí ar fud na tíre. Nochtadh dealbh de Dáibhis, a chruthaigh Edward Delaney ar 'College Green'[8], Baile Átha Cliath, sa bhliain 1966, agus d'fhreastail Uachtarán na hÉireann, Éamon de Valera ar an ócáid.

Tá meánscoil ina bhaile dúchais (Mala), Cólaiste Dáibhis (Davis College)[9] ainmnithe ina onóir. Chomh maith le sin, tá go leor clubanna Cumann Lúthchleas Gael ar fud na tíre, ainmnithe ina onóir, ceann amháin, i mBaile Átha Cliath[10] agus ceann eile i gcontae Ard Mhaca[11], san áireamh.

Tá 'Fort Davis' i gCuan Corcaí ainmnithe ina onóir. Tá Shráid Thomáis Dáibhis i gCorcaigh ainmnithe ina onóir.[12]

Féach freisin

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ "Trinity College Dublin, the University of Dublin, Ireland". www.tcd.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  2. ↑ "Mount Jerome Cemetery & Crematorium". www.mountjerome.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  3. ↑ "A Nation Once Again" (as en) (2019-02-03). Wikipedia. 
  4. ↑ "Bodenstown Churchyard lyrics - Rovers Irish original song - full version on Lyrics Freak". www.lyricsfreak.com. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  5. ↑ "108. Lament for the Death of Eoghan Ruadh O’Neill by Thomas Davis. Colum, Padraic. 1922. Anthology of Irish Verse". www.bartleby.com. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  6. ↑ "Charles Gavan Duffy" (as en) (2018-12-21). Wikipedia. 
  7. ↑ "John Blake Dillon". www.askaboutireland.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  8. ↑ "College Green - Dublin 2" (en). DublinTown. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  9. ↑ "Davis College". daviscollege.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  10. ↑ "Thomas Davis GAA - Official Website". thomasdavisgaa.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  11. ↑ "Corrinshego - CLG Ard Mhacha" (en). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-12-11. Dáta rochtana: 2019-02-25.
  12. ↑ "Sráid Thomáis Dáibhis/Thomas Davis Street" (ga). logainm.ie. Dáta rochtana: 2022-09-16.