Tomás Ó Rathaile | |
---|---|
Beatha | |
Ainm slàn | Thomas Francis O'Rahilly |
Breith | Lios Tuathail, 11 dhen t-Samhain 1882 |
Dùthaich |
Poblachd na h-Èireann Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire agus Èireann Irish Free State |
Bàs | Baile Àtha Cliath, 16 dhen t-Samhain 1953 |
Teaghlach | |
Bràithrean ⁊ peathraichean |
liosta
|
Foghlam | |
Foghlam |
Oilthigh Rìoghail na h-Èireann Colaiste Oilthigh Bhaile Àtha Cliath St. Michael's College, Listowel (en) Colaiste Oilthigh Chorcaigh Oilthigh na Trianaide ann am Baile Àtha Cliath School of Irish Learning (en) |
Àrd-fhoghlam | Maighstir nan Ealan |
Cànain |
Gaeilge Beurla |
Dreuchd | |
Dreuchd | cànanaiche |
Fastaichean | Oilthigh na Trianaide ann am Baile Àtha Cliath (1919 - |
Ballrachd | Acadamh Rìoghail na h-Èireann |
B' e sgoilear nan cànan Ceilteach a bh' ann an Tomás Proinsias Ó Rathaile (Lios Tuathail, 11 an t-Samhain 1882 – Ibid 16 an t-Samhain 1953; Beurla: Thomas Francis O'Rahilly). Bha e na bhall de Acadamh Ríoga na hÉireann agus bha e gu sònraichte gnìomhach ann an cànanachas eachdraidheil agus rannsachadh nan cànan Goidhealach. Chaochail e ann am Baile Átha Cliath ann an 1953.
Rugadh e ann an Lios Tuathail ann an Contae Chiarraí ann an Èirinn agus fhuair e foghlam aig àrd-ìre aig Ollscoil Ríoga na hÉireann. Bha iomadh ollamhachd aige, 's ann an Coláiste na Tríonóide eadar 1919-1929 airson na Gaeilge agus Coláiste na hOllscoile Corcaigh eadar 1929-1935 ann an Corcaigh airson nan cànan Ceilteach agus ann an An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath eadar 1935-1941. Bha e an uairsin na cheannard os cionn Roinn na Ceiltis aig Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath eadar 1942 is 1947.
Dh'fhoillsich e iomadh pàipear is leabhar, a' gabhail a-steach sreath de chruinneachaidhean bàrdachd Ghaeilge eadar 1916 is 1927 no an leabhar Irish Dialects Past and Present ann an 1932. Chuir e air bhonn Gadelica: a Journal of Modern Irish studies agus bha e na dheasaiche aig an iris Celtica (1946-1950).
Bha cuid e na beachdan aig Tomás Ó Rathaile gu math connspaideach. Dh'fhoillsich e leabhar air a bheil Early Irish history and mythology ann an 1946 agus chuir e nar sùilean gun do rinn muinntir aig an robh cànain Cheiltich tìr-ghabhail ceithir tursan ann an Èirinn, stèidhichte air sgrùdadh nan seann-sgrìobhainnean. Ann an òraid sa bhliadhna 1942, nochd e beachd gun robh dà Naomh Pàdraig ann.
Bha beachdan làidir aig a thaobh suathadh cànain agus dà-chànanachas, gu h-àraidh a thaobh na Gaelg. Thuirt e na leanas ann an Irish Dialects Past and Present mar eisimpleir:
Chan eil a' mhòrchuid dhe na daoine a' gabhail ri beachdan mar sin tuilleadh an-diugh ge-tà.
'S e sgoilearan a bha na bhràthair is na phiuthar cuideachd. Bha ise, Cecile Ní Rathaile, na sgoilear Ceilteach cuideachd agus dh'fhoillsich i gu sònraichte mu Tháin Bó Cúailnge. Bha a bhràthair Alfred Ó Rathaile na cheann-suidhe aig Coláiste na hOllscoile Corcaigh agus cuideachd na Teachta Dála (TD) (ball pàrlamaid na h-Èireann) airson Cathair Chorcaigh.