Pobo quimbaya

Pobo quimbaya
Estatua Cacique Quimbaya, feita de ouro (Museo de América, Madrid).
Poboación
Poboación total: 94 (censo de 2018)[1]
Rexións principais:
Colombia	Caldas, Risaralda e Quindío
Aspectos culturais
Lingua	lingua quimbaya
Relixión	Tradicional

Os quimbaya^[2] son unha etnia e cultura indíxena colombiana^[3] famosa pola súa produción de pezas de ouro de alta calidade e beleza. Cara ao 1530 estaban organizados na chamada federación quimbaya, centrada arredor da cidade de Chinchiná. Esta federación opuxo unha forte resistencia armada ós españois, e malia a súa derrota, continuaron existindo até o 1700, cando desapareceron como grupo recoñecible.

Territorio

Territorio histórico do pobo quimbaya.

Culturas precolombianas do suroeste colombiano. A cultura Quimbaya é o número 1.

Cando chegaron os españois, o pobo quimbaya vivía no interior e nos arredores do que hoxe se coñece en Colombia como o eixo cafeteiro, nos departamentos de Caldas (sur: Chinchiná, Palestina, Villamaría, Manizales), Risaralda (sur: Pereira, Marsella, Santa Rosa) e Quindío (norte: Armenia, Quimbaya, Montenegro, La Tebaida, Salento, Circasia) nos concellos de Cartago e Obando, ó norte de Valle del Cauca.^[4]

Os máis antigos ocupantes da rexión Quimbaya desapareceron contra o século X e coñécese moi pouco sobre eles. A ourivaría finamente desenvolvida que se atopou dos quimbayas sinala que dende unha época moi antiga posuíron un alto grao de desenvolvemento cultural.

Conquista

A conquista española do territorio quimbaya comezou en 1539 e someteu ós indíxenas ó servizo dos encomenderos. En 1542, produciuse a primeira rebelión quimbaya^[5] e en 1577 a segunda,^[6] que chegou a adquirir maiores dimensións. Derrotadas ámbalas rebelións, se produciuse unha continuada diminución da poboación quimbaya, de xeito que no 1559 xa desapareceran o 55% dos cacicados.^[7] Os traballos forzados, a desnutrición, as enfermidades e finalmente a guerra dos pijaos contra os españois, da que foron vítimas, acabaron con eles, de xeito que o último censo dos quimbayas, en 1628, rexistrou só 69 tributarios, nunha zona onde en 1539 se rexistraran 20 mil.^[8]

Notas

1. DANE (ed.). "Población indígena de Colombia. Resultados del Censo Nacional de Población y Vivienda 2018" (PDF) (en castelán). Consultado o 16 de abril de 2021. 
2. Entrada quimbaya en Digalego
3. Felipe Hernández (2005). "Translation Theory and Translational Architectures: Reading between History, Architecture and Cultural Theory". En Hernández, Felipe; Millington, Mark; Borden, Iain. Transculturation: Cities, Spaces and Architectures in Latin America (en inglés). Rodopi. pp. 126–142. ISBN 978-90-420-1628-6. Consultado o 9 de maio de 2022. 
4. Friede, Juan 1963 Los Quimbaya bajo la dominación española. Segunda edición, Bogotá: Carlos Valencia Editores, 1973, p.13
5. Friede, J. op.cit. p.p. 53-70
6. Friede, J. op.cit. p.p. 77-96
7. Friede, J. op.cit. p.107
8. Friede, J. op.cit. p.267

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Pobo quimbaya

Outros artigos

• Historia precolombiana de Colombia

Ligazóns externas

• Quimbaya. La gente y el oro en el Cauca Medio (en castelán)
• Milenios de historia en el Cauca medio Arquivado 13 de xullo de 2016 en Wayback Machine. (en castelán)
• Artigo sobre a Historia da conquista española dos Quimbayas (en castelán)