Ամա (սուզորդ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ամա (այլ կիրառումներ)

Ժամանակակից սուզորդուհի ամա

Ամա (ճապ.՝ ja, ծովի մարդ), ճապոնական ավանդական սուզորդներ, որոնք ծովից հավաքում են ջրիմուռներ, կակղամորթներ և մարգարիտ։

Տղամարդ աման նշվում է «ծովի տղամարդ» հիերոգլիֆներով (ճապ.՝ 海士), իսկ կանայք՝ «ծովի կին» (ճապ.՝ 海女)։ Օկինավայում սուզորդներին կոչում են «ումինտյու», իսկ Իձու նահանգում՝ «կայտո»։ Սուզորդները հիմնականում կին են։

Ամա սուզակների մասնագիտությունը գոյություն ունի 2000 տարուց ավելի։ Առաջին գրավոր հիշատակումը հայտնի է 3-րդ դարի վերջի «Վեյ պետության պատմությունից․ Վա մարդկանց ավանդությունը» (ճապ.՝ 魏志倭人伝, ぎしわじんでん) ձեռագրից։

Կարող են որսալ ձուկ և խխունջներ։ Ջուրը խորը չէ, և ոչ խորը տեղերում բոլորը սուզվում են և վերցնում դրանք (խեցիներ, ձուկ)[1]. - Վեյ պետության պատմությունից․ Վա մարդկանց ավանդությունը

Այժմ ճապոնացի լողորդները սիրում են սուզվելով որսալ խխունջներ։ Մարմնի դաջվածքները ծառայում են մեծ ձկներին և ջրային կենդանիներին խրտնեցնելու համար, իսկ ժամանակի ընթացքում դրանք սկսեցին զարդարանք համարվել[1]։

Ավանդաբար ամաները խեցիներից մարգարիտ էին հավաքում։ Աման վարձատրվում էր ավելի, քան որակյալ բանվորը, ծառայողը և բժիշկը։ Աման ընտանիքում ինքնուրույն մարդ էր, ավելին՝ կին աման կարող էր իրեն ամուսին ընտրել։ Արհեստական մարգարտի խեցիներ բազմացնելու և նրանցում մարգարիտ աճեցնելու հետ, մարգարտի գները ընկան և այժմ ամաները հիմնականում ջրիմուռներ են հավաքում, որոնցից «ագար-ագար» են արտադրում։ Դժվար մասնագիտության կարիքը խիստ նվազել է^[2]։

Մինև 19-րդ դարի կեսը ամաները սուզվում էին առանց որևէ հատուկ հարմարանքի։ Սուզվելուց կրում էին միայն ազդրակապ և հատուկ գոտի, որը թալիսման էր համարվում և ըստ ավանդության խրտնեցնում էր շնաձկերին։ Խակուրա ոչ մեծ կղզու սուզորդուհիները մինչև 1974 թվականը սուզվում էին մերկ միայն կրելով գոտի և իրենց մոտ ունենալով կայգան՝ խեցիները ժայռերից քերելու հատիկ գործիք, որը գոջու կճղակ էր հիշեցնում^[3]։ Ժամանակակից սուզորդները հատուկ համազգեստ են կրում, որոշ շրջաններում էլ՝ լաստեր և դիմակներ։

Սովորաբար ամաները սուզվում են 15-20 մետր։ Երկու րոպեից դուրս են գալիս մի քանի վայրկյանով օդ շնչելու և նորից սուզվում են։ Կարող են այդպես կրկնել 60 սուզում ու օրվա մեջ այդպես երեք անգամ^[2]։

Նախկինում ամաները միայն իրենց մասնագիտությամբ էին զբաղված, բայց 19-րդ դարից սկսած սուզվելը համատեղում են ձկնորսության և գյուղատնտեսական աշխատանքների հետ։

Ամաները հիմնականում կանայք են։ Ընդունված կարծիք է, որ նրանք կարող են ավելի երկար մնալ ջրի տակ և չսառչել, քան տղամարդիկ, ու դրան նպաստում է ենթամաշկային ճարպի շերտը^[2]։ Ուշ միջնադարում ամաների բնական գեղեցկությունը հակադրում էին Էդո և Կիոտո քաղաքների կուրտիզանուհիների արհեստական գեղեցկությանը։

Ճապոնիայում ամաների գործունեության ամենահյուսիսային կետ Կուձի քաղաքն է։

Ծանոթագրություններ

1. Кюнер Н.В. Китайские известия о народах Южной Сибири, Центральной Азии и Дальнего Востока. — М., 1961. (ռուս.)
2. Древнейшая профессия: ама - девушки-ловцы жемчуга (ռուս.)
3. Ныряльщицы Ама или о фридайвинге в Японии

Գրականություն

• Martinez, D P, Identity and Ritual in a Japanese Village, 2004, ISBN 9780824828172։ (անգլ.)
• Mishimo, Yukio, The Sound of Waves, 1994, ISBN 978-0679752684։ (անգլ.)

Արտաքին հղումներ

• «Ама – японские ныряльщики за жемчугом» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
• Жак Майоль. «Homo Delphinus (Человек - дельфин). Глава 4. Апноэ во времени и мире. Часть: Японские ама» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
• М. Климова (Июнь 1971). «Охотники за Маргаритой. «Ама» — ныряльщицы Японии» (ռուսերեն). Вокруг света. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 13-ին.

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ամա սուզորդներ կատեգորիայում։