Մորիս Բերիմոր

Մորիս Բերիմոր
անգլ.՝ Herbert Arthur Chamberlayne Blythe
Ծնվել էսեպտեմբերի 21, 1849(1849-09-21)[1][1]
ԾննդավայրԱմրիտսար
Մահացել էմարտի 25, 1905(1905-03-25)[1][1] (55 տարեկան) կամ մարտի 26, 1905(1905-03-26)[2] (55 տարեկան)
Մահվան վայրAmityville, Babylon, Սաֆոլկ շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ
ԿրթությունՕքսֆորդի համալսարան և Հերոու դպրոց
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունդերասան և թատրոնի դերասան
Ծնողներհայր՝ William Edward Blythe?, մայր՝ Charlotte Matilda Chamberlayne de Tankerville?
Ամուսին(ներ)Ջեորջիանա Դրյու
Երեխա(ներ)Ջոն Բերիմոր, Լայոնել Բերիմոր և Էթել Բերիմոր

Հերբերտ Արթուր Չեմբերլեյն Բլայթ (սեպտեմբերի 21, 1849(1849-09-21)[1][1], Ամրիտսար - մարտի 25, 1905(1905-03-25)[1][1] կամ մարտի 26, 1905(1905-03-26)[2], Amityville, Babylon, Սաֆոլկ շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ավելի հայտնի որպես Մորիս Բերիմոր, ազգությամբ հնդիկ բրիտանական բեմի դերասան էր։

Նա դերասանական Բերիմոր ընտանիքի պատրիարքն էր, Ջոնի, Լայոնելի, և Էթելի հայրը, նաև Դրյու դերասանուհու մեծ պապիկը[3]։

Վաղ կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հերբերտ Արթուր Չեմբերլեյն Բլայթը ծնվել է Հնդկաստանի Ամրիթսար քաղաքոււմ, նա Ուիլյամ Էդվարդ Բլայթի (1818-1873) որդին էր ով Բրիտանական Արևելյան Հնդկաստանի ընկերությունում գեոզեդիստ էր հանդիսանում, և նրա կինը՝ Մատիլդա Չեմբերլեյն դե Թանկերվիլը (1822-1849), ով ուներ որոշակի ֆրանսիական ծագում։ Հերբերտը, 7-ից ամենաերիտասարդն էր, ուներ մեծ եղբայր Ուիլլ անունով և երկու քույրեր Էմիլի և Էվելին անուններով։ Մյուս եղբայրներն ու քույրերը մահացել են փոքր հասակում[4]։ Մատիլդան ծննդաբերեց Հերբերտին 1849 թվականի սեպտեմբերի 21-ին և կարճ ժամաանակ անց մահացավ, ծանր հղիության պատճառով։ Իր ձևավորման տարիներին նրա մասին հոգ է տարել նրա մորաքույրը՝  Ամելիա Բլայթը, և ավելի  ուշ այլ ընտանիքի անդամները։ Ամելիան, ում հայրական ազգանունը Չեմբերլեյն էր, ամուսնացել էր Հերբերտի հոր եղբոր հետ, փոխելով ազգանունը և դառնալով Բլայթ։

Հերբերտը մեկնեց Անգլիա կրթության համար Հարրոու դպրոցում, և սովորել է իրավագիտություն Օքսֆորդի համալսարանում, որտեղ նա իր ֆուտբոլի թմի առաջնորդն էր 1868-ին։ Հերբերտը Հերբերը  նաև սիրահարվեց բռնցքամարտի արվեստին։ Մարկիզ Քուինսբերիի կանոնները ընդունվել էին այս ժամանակներին, սակայն անսովոր չէր ծնկների մերկ մենամարտեր տեսնելը։ 1872 թվականի մարտի 21-ին Հերբերտը հաղթեց միջին քաշային կատեգորիայում բռնցքամարտի առաջնությունը։ Շատ տարիներ անց Հերբերտի շատ ընկերներ կլինեն օրվա սպորտային գործիչներ, մասնավորապես բռնցքամարտիկներ և ըմբիշներ, ինչպիսիք են Ուիլյամ Մալդունը, Ջոն Լ. Սալիվանը,  Ջեյմս Ջ. Կորբետը և երիտասարդ դերասան Հոբարտ Բոսուորթ անունով, որոնցից վերջինի որդու հետ՝ Լայոնելի անունով, Հեմբերտը մենամարտ կբեմադրի[5]։

Հերբերտի հայրը սպասում էր, որ որդին կդառնա փաստաբան, բայց  նա  ներվեց մի խումբ դերասանների հետ՝ ինչը մեծ սկանդալ դարձավ ավագ Բլայթի համար։ Նույն 1872 թվականին նա լուսանկաարվեց Օլիվեր Սարոնի առաջին լուսանկարչական նկարի համար, ով ավելի լավ ճանաչված էր որպես Նապոլեոն Սարոնի ավագ եղբայր։ Իր հորը ամոթից ազատելու համար նա վերցրեց Մորիս Բերիմոր դերական անունը (չնայած որ նա երբեք օրինականորեն չիփոխել իր Բլայթ ազգգանունը)՝ ոգեշնչված դերասանի հետ ուննեցած զրույցից Ուիիլիամ Բերիմորի (1759–1830)[6], 19-րդ  դարի դերասանի մասին, Հայմարկետի թատրոնում Բերիմորին պատկերող պաստառը տեսնելուց հետո։ Նա ցանկանում էր, որ իր անունը արտասանվեր ֆրանսերեն (môr-ĒS)  կարգով անգլերեն(MÔR-is)-ի փոխարեն։ Նրա ընկերներն ընդհանրապես խուսափեցին դրանից՝ պարզապես նրան անվանելով «Բարրի»[7]։

Կարիերան և ամուսնությունը Ջորջիանա Դրյուի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մորիս Բերիմորը՝ Վայլդինգը Captain Swift-ում (1888 թվական)՝ C. Haddon Chambers-ի կողմից[8]
Մորիս Բերիմոր 1890-ականների կեսեր

1874 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Բերիմորը արտագաղթեց ԱՄՆ, նավարկելով SS America նավով դեպի Բոստոն և միացավ Օգոստին Դալիի թատերախմբին՝ իր դեբյուտը կատարելով Under the Gaslight.-ում։ Նա կատարեց իր լայնածավալ դեբյուտը Բրոդվեյում 1875 թվականի դեկտեմբերին Պիկեում Էմիլի Ռիգլի դիմաց։ Դերասանական կաազմում կար  մի երիտասարդ դերասանուհի՝ Ջորջիանա Դրյու անունով, ավելի ճանաչված, որպես Ջեորջի։ Մորիսին և Ջորջիանային ավելի վաղ ծանոթացրել էր նրա եղբայրը՝ Ջոն Դրյու Ջռ.-ն, ով ընկերացել էր Մորիսի հետ, երբ Մորիսը առաջին անգամ ժամանել էր Ամերիկա։ Դրյու Ջռ.-ն  և Ջորջիանան ավելի ուշ Բերիմորի տունը բերեցին Ֆիլադելֆիա՝ իր մոր՝ հիանալի տիկին Ջոն Դրյուի հետ ծանոթանալու համար, ով ինչ որ պատճառով այդքան չէր հիացել երիտասարդով։

Կարճատև սիրավեպից հետո Բերիմորը և Գեորջին ամուսնացան 1876 թվականի դեկտեմբերի 31-ին, և ունեցան երեք երեխաներ, Լայոնելին 1878-ին, Էթելին 1879-ին, Ջոնին 1882 թվականին։ Մինչ նրանց ծնողներւ շրջագայության էին, երեխաները ապրում էին Ջեորջիիանայի մոր հես Ֆիլադելֆիայում։ Բերիմորը մեծ սեր ուներ կենդանիների նկատմամբ և 1890-ականներին գնեց ֆերմա Սթեյթեն կղզում, իր էկզոտիկ կենդանիներին պահելու համար։ Ջորջիանան մահացավ 1893-ին հուլիսի 2-ին տուբերկուլոզից, այրի թողելով Մորիսին երեք դեռահաս երեխաներով։ 1896 թվականի ամռանը Լիոնելը և Ջոնը մնացին ֆերմայում երկու տղամարդու խնամքի ներքո, ովքեր կերակրում էին կենդանիներին։ Ջորջիանայի մահից ուղիղ մեկ տարի անց Բերիմորը ամուսնացավ Մամի Ֆլոյդի հետ, Էթերնսի կենտրոնացման պատճառով։

Նկարահանումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1879 թվականի մարտի 19-ին, Տեխասի Մարշալ քաղաքում, Բերիմորը և նրա դերասան ընկեր Բեն Պորտերը գնդակահարվել են տխրահռչակ հրացանակիրի կողմից՝ Ջիմ Քյուրի անունով[9][10]։ Բերիմորը և Բեն Պորտերը ավելի վաղ  խաղացել էին քարտեր Քյուրիի հետ՝ շահելով որոշակի գումար նրանից։ Այդ երեկո երբ, Բերիմորը, Պորտերը և դերասանուհի Ելլեն Կումինսը ընթրում էին Սպիտակ տան սրահում, հարբած Քյուրին սկսեց վիրավորել և կռվի մղել նրանց։ Բերիմորը բռնցքամարտի մարտահրավեր նետեց Քյուրիին։ Քյուրին կրակեց նրա կրծքին այնուհետև Պորտերի ստամոքսին։ Ջոն Դրյու Ջր-ն նույնպես նրանց հետ էր և հայտնվեց դռան շեմին՝ փոխված ամբողջ իրարանցումից, բայց Քյուրին չկրակեց նրան։ Պորտերը մահացավ, մինչ բժիշկները գիշերը վիրահատում էին Բերիմորին՝ նրա կյանքը փրկելու համար։ Ջեորջին, ով այդ ժամանակ մի քանի ամսական հղի էր Էթելով, շտապեց Տեխաս՝ երկար ժամանակ գնացքով ճանապարհորդելու համար։ Նա լիովին ապաքինվեց և վերադարձավ Տեխաս հաձորդած իրավական ընթացակարգերի համար։ Քյուրիի եղբայրը՝ Էնդրյու Քերին, Լուիզիանա նահանգի Շրիվպորտ քաղաքի քաղաքապետ, 1878-1890 թվականներին, իսկ ավելի ուշ Լուիզիանայի նահանգի օրենսդիր մարմնի անդամ[11], ով, ըստ երևույթին, իր ազդեցությունն օգտագործեց անմեղ դատավճիռ կայացնելու համար (10 րոպե տևած խորհրդակցությունից հետո)[10]։ Զայրացած Բերիմորը երդվեց երբեք չվերադառնալ Տեխաս։

Ըստ 2004 թվականին A&E կենսագրության կտորի, Բեն Պորտերի ողբերգությունից հետո, Բերիմորը խնդրեց Ջորջիանային շրջագայել իր և Հելենա Մոզեևսկայի հետ իր գրած պիեսում։ Ջորջիանան և երեխաները ընդունել էին կաթոլիկությունը Հելենայի ազդեցության տակ։ Իմանալով որ նա և Հելենան վերսկսել են իրենց սիրավեպը, Ջորջիանան ում Բերիմորը տվել էր պիեսի սեփականությունը, ստիպեց նրան փակել այն։ Հելենայի ամուսինը, համատեղությամբ նրա պրոդյուսերը, դատեց նրան։ Ջորջիանայի արարքների իրական պատճառը երբեք չհայտնվեց մամուկում։ Այնուամենայնիվ, Բերիմորի բազմաթիվ այլանդակությունները հայտնվեցին թերթերում։

Նադեժդա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1884 թվականին Բերիմորը գրեց «Նադեժդա» (նշանակում է «հույս») պոեմը[12]։ Այս ժամանակի ընթացքում նա իր կնոջ Ջորջիանայի  և նրանց երեխաների՝ Լայոնելի, Էթելի, Ջնի հետ, ովքեր համապատասխանաբար 6, 5 և 2 տարեկան էին, նավարկեց Անգլիա իր բարեկամներին այցելելու համար, ում չէր տեսել Ամերիկա գաղթելուց հետո։ (Նա որոշակի գումար էր ժառանգել իր մորաքույր Ամելիայից, իր ընտանիքի անդամներից մեկից, ով օգնել էր նրան մեծացնել)։ Այս ճամփորդության ընթացքում նա հաանդիպեց հիանալի ֆրանսիացի դերասանուհու՝ Սառա Բեռնարին։ Առանց պահպանելու պիեսի հեղինակային իրավունքը նա նրան տվեց ձեռագրի պատճենը։ 1886 թվականին Վիկտորիեն Սարդուն՝ Բերնարդի ընկերներից, մեկը գրեց իր «La Tosca» պիեսը,որը ապագայում ունեցավ մեծ համբավ, որպես օպերա։ Բերիիմորը պնդում էր, որ Բերնարդը տվել է իր պիեսը Սարդոուին և «La Tosca» պիեսը գրագողացված է, և պահանջեց արգելք՝ դադարեցնելու Ֆանի Դևենպորտին հետագա ելույթներ ունենալուց։ Դատարանում կարդացած հավաստագրերում Բերնհարդն ասաց, որ ինքը երբեք չի տեսել պիեսը և ոչինչ չգիտի դրա մասին, իսկ Սարդոուն ասաց, որ պիեսի  նախնական նյութը նրա գրասեղանում է եղել տասնհինգ տարի։ Իրրականնում միակ նմանությունը  այն է, որ «La Tosca»-ում հերոսուհին անսուրբ գործարք է կնքում իր ամուսնու կյանքը փրկկելու համար, որը նման է Տոսկայի և բարոն Սկարպիայի կյանքին։ Ինչպես նշեց Սարդոուն իր հավաստագրի մեջ դա բավական  հաճախ հանդիպող հնարք է և հատկապես օգտագործվել է Շեքսպիրի կողմից «Measure for Measure» աշխատությունում։

Վերջին տարիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բերիմորի վիմագրությունը տիկին Լեսլի Քարթերի հետ՝ Մերիլենդի սիրտը, 1895 թվական

1896 թվականին Բերիմորը դարձավ Բրոդվեյի առաջին խոշոր աստղը, ով գլխավորեց Վոդևիլը, ինչը մեծ քայլ էր այդ ժամանակի համար։ Իր կարիերայի ընթացքում Մորիս Բերիմորը խաղացել է այդ ժամանակվա իշխող կին աստղերի հետ, ինչպիսին են՝ Հելենա Մոզեևսկան, տիկին Ֆիսկին, տիկին Լեսլի Քարթերին, Օլգա Նեթերսոլին, Լիլիան Ռասելին և Լիլի Լենգթրին։ 1895 թվականի թատերային շրջանումում նա նկարահանվել է տիկին Լեսլի Քարթերի հետ, Մերիլենդի սիրտը ֆիլմում։ 1899 թվականին Բրոդվեյում նա հաջողության հասավ տիկին Ֆիսկեի հետ Ռաուդոն Քրոուլիի մասում Բեքքի Շարփում[13]: Այս ներկայացումը հիմնված էր Ունայնության վաճառություն (Vanity Fair) նովելից մի կերպարի վրա, Ուիլիամ Թեքերեյի կողմից գրված։ Բեքքի Շարփը վերջին Բերիմորի հաջողությունն էր Բրոդվեյում։ 1900 թվականին Բերիմորը շրջագայեց ԱՄՆ-ն Ուժերի ճակատամարտը  պիեսով, երիտասարդ Հոլբրուկ Բլինի գլխավոր դերում։ Այս պիեսի դերասանների խմբում կար հինգ տարեկան, Բլանշ Սվիթ անունով, ով մեծացել էր լուռ ֆիլմի դերասանուհի լինելու համար և խաղաց Լիոնելի հետ իր առաջին կենսագրական ֆիլմում։ Երբ Ուժերի ճակատամարտը  պիեսի անձնակազմի անդամները կանգնեցին Լուիսվիլում, Կենտուկի Բերիմորը նստեց իր վերջին հրապարակած լուսանկարի համար։ Նաև այս ժամանակի ընթացքում նա ժամանակ անցկացրեց իր որդու՝ Ջոնի հետ, որ դեռ  դեռահաս էր։ Լիոնելը և Եթելը արդեն ուղևորվում էին թատերական ընկերություններում, արդեն սկսելով իրենց կարիերան։

Հոգեկան խանգարում և մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1901 թվականի մարտի 28-ին ելույթ էր ունենում Նյու Յորքի Առյուծների պալատ թատրոնում, երբ նա հանկարծակի շեղվեց իր մոնոլոգից և ցնցեց հանդիսատեսներին նրանով ինչը կոչվում է «սրբապիղծ հարձակում հրեաների վրա»  «այնպիսի զգացմունքային բարձունքի մասին, որ արցունքները գլորվեցին նրա դեմքից»։ Հետագա անկանոն պահվածքից հետո Բերիմորը ուղարկվեց Բելվի հիվանդանոց՝ իր որդու կողմից ձեռք բերված դատարանի որոշմամբ[14]։ 1905 թվականի մարտի 25-ին նրա մահվան լուրը ասելիս Նյու Յորք Թայմսը նշեց, որ նա խաղում էր Վոդևիլյան նշանդրությունում Հարլեմի թատրոնում, երբ նա հանկարծակի թողեց իր խոսքերը և սկսեց կատաղել։ Հաջորդ օրը նա դարձավ դաժան և իր որդու՝ Ջոնի կողմից, ուղևորվեց Բելվիի անմեղսունակ բաժանմունք, ով նրան ոգևորեց նոր պիեսի մեջ լինելով։ Բելվիում և ապագայում  Ամիթիվիլում գտնվելու ընթացքում նրա մոտ գտնվել են սիֆիլիսի երկարատ հետևանքները, այդ ժամանակվա համար անբուժելի հիվանդություն։ Բելվիում իր գտնվելու ժամանակ նա գրեթե խեղդամահ արեց իր դուստր՝ Էթելին։ Էթելը  բեմում իր հաջողությունների շնորհիվ կարողացավ վճարել հոր կառույցում մնալու համար անհրաժեշտ գումարը։ Պարապած բռնցքամարտիկի՝ Բերիմորի ուժը դեռ մնացել, Բելվիի սպասավորներից մեկի հետ քաշքշուկի ժամանակ, նա վերցրեց տղամարդուն, բարձրացրեց գլխից վերև այնուհետև և գցեց անկյուն։ 1905 թվականին Բերիմորի որդին՝ Լիոնելն այցելեց նրան Ամիթիվիլում և Սան Ֆրանցիսկոյի հարցը եկավ։ Մորիսը Լիոնելին անվանեց «անիծյալ ստախոս» և ասաց որ Սան Ֆրանցիսկոն ավերված է կրակի և երկրաշարժի կողմից։ Իր ինքնակենսագրականի մեջ որ իր հայրը կանխատեսել է 1906 թվականի երկրաշարժը ուղիղ մեկ տարի առաջ[15]։

Բերիմորը մահացավ Ամիթիվիլում քնած ժամանակ և Էթելը հանձնեց նրան հողին Ֆիլադելֆիայի Գլենվում գերեզմանատանը[3]։ Երբ գերեզմանատունը փակվեց նրա աճյունը տեղափոխվեց Մաունտ Վերնոնի գերեզմանատուն, նույնպես Ֆիլադելֆիայում, որտեղ նրա կինը և ընտանիքը թաղված էին։ Բերիմորը ջերմությամբ էր հիշվում և նրա մահը լայնորեն տարածում ստացավ երկրի թերթերում։ Նա բավական երկար էր ապրել, որպեսզի տեսներ իր երեք երեխաները մտնում են դերասանական ընտանեկան բիզնեսի մեջ[16]։

Ի հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի պատիվ իր կյանքի, Մայքլ Ֆ. Ֆերանդը 2000 թվականին գրեց «Մարդը, ով թագավորություն բերեց Ամերիկային» հուշամատչելի պոեմը՝ հիմնվելով որոշ կենսագրությունների վրա ինչպիսին են Great Times, Good Times. The Odyssey of Maurice Barrymore հեղինակ՝ Ջեյմս Կոտսիլիբաս Դևիս (Doubleday, 1977):

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Internet Broadway Database — 2000.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Find A Grave — 1996.
  3. ↑ 3,0 3,1 Said that Maurice had died in Amityville, New York, pp. 21–22, 41.
  4. ↑ The Blyth Family, personal reminiscence of Margarita Alice Caroline Blyth(1878-1952), niece of Herbert Blyth (Maurice Barrymore)...(Wayback Machine)
  5. ↑ James Kotsilibas Davis (ca. 1977) Great Times Good Times: The Odyssey of Maurice Barrymore
  6. ↑ American and British Theatrical Biography page 74 c.1979 by J.P. Wearing Retrieved 12 August 2015 0-8108-1201-0
  7. ↑ American History From About(չաշխատող հղում) at americanhistory.about.com
  8. ↑ C. Haddon Chambers (1888) Captain Swift at Hathi Trust Digital Library
  9. ↑ Ben Porter, findagrave.com
  10. ↑ 10,0 10,1 DeArment, Robert K. (2012 թ․ մարտի 30). Deadly Dozen: Forgotten Gunfighters of the Old West. Vol. 2. University of Oklahoma Press. էջեր 37–46. ISBN 9780806138633.
  11. ↑ Brock, Eric J. (2001 թ․ հունվարի 31). Eric Brock's Shreveport. ISBN 9781455603862.
  12. ↑ «Literary gossip». The Week : A Canadian Journal of Politics, Literature, Science and Arts. 1 (10): 158. 1884 թ․ փետրվարի 7. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
  13. ↑ Famous Actors and Actresses On the American Stage: Documents of the American Theater History Vol. 1 A-J by William C. Young c.1975; (Maurice Barrymore entry pages75-81 with splendid photo as Rawdon Crawley)
  14. ↑ "Barrymore in an Asylum", Chicago Daily Tribune, 30 March 1901, p1
  15. ↑ Lionel Barrymore writing in We Barrymores c.1951
  16. ↑ "Tribute to Maurice Barrymore" by actor/friend Henry Miller(Wayback version)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
(Source: Brown, Thomas Allston (1903) A History of the New York Stage, Vol. 3. New York: Dodd, Mead and Company; p. 178)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորիս Բերիմոր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 1249758513 · ISNI: 000000004736729X · LCCN: no2008113966 · NUKAT: n2010100486 · VIAF: 68747789 · WorldCat VIAF: 68747789