Երբ մենք՝ մահացածներս, արթնանում ենք

Երբ մենք՝ մահացածներս, արթնանում ենք
Հեղինակ	Հենրիկ Իբսեն
Տեսակ	դրամատիկական ստեղծագործություն
Բնօրինակ լեզու	նորվեգերեն
Հրատարակման տարեթիվ	1899
When We Dead Awaken Վիքիպահեստում

«Երբ մենք՝ մահացածներս, արթնանում ենք» (նորվ.՝ Når vi døde vågner), նորվեգացի դրամատուրգ Հենրիկ Իբսենի վերջին պիեսը՝ մահվանից առաջ։ Պիեսի գործնական անվանումն է «Հարության օր»։ 

Ստեղծման պատմություն

Պիեսի մտահղացումը դեռևս 1897 թվականին էր ի հայտ եկել, որի մասին հեղինակը նամակով տեղեկացրել է Գեորգ Բրանդեսին։ Պիեսի վրա աշխատանքները սկսվել են 1899 թվականի փետրվարին, իսկ առաջին անգամ լույս է տեսել միևնույն տարվա դեկտեմբերի 22-ին։ Պիեսի առաջին ցուցադրությունը 1899 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Լոնդոնում^[1]։

Գործող անձինք

• պրոֆեսոր Առնոլդ Ռուբեկ՝ ճարտարապետ
• Ֆրու Մայա Ռուբեկ, Առնոլդի կինը
• հանգստավայրի ոստիկան
• Ուլֆհեյմ
• ժամանած կին
• գթության քույր
• ծառաներ, հանգստավայրեր, երեխաներ։

Սյուժե

Պիեսի գլխավոր հերոսները

Պրոֆեսոր, քանդակագործ Առնոլդ Ռուբեկը և նրա կինը Մայան նոր են վերադարձել ճանապարհորդությունից։ Նրանք արդեն մի քանի տարի է բնակվում են միասին։ Նրանց միջև բացակայում է իրական կապը։ Նրանք վարում են կյանքի ձանձրացուցիչ կենսակերպ և պատրաստվում են մոտ ժամանականերս մեկնել ծովային զբոսանքի։ Ամեն ինչ փոխվում է, երբ Ռուբեկը հանդիպում է իր նախկին մոդել Իրենին, ումից ոգեշնչված նա ստեղծել է իր «Համբարձման օրը» քանդակը, որը տևել է 3-4 տարի։ Այդ ընթացքում նրանց միջև ծագում է էմոցիոնալ իրական կապ։ Սակայն Իրենը լքում է Ռուբեկին՝ չասելով ոչինչ։ Հիմա նա մեղադրում է Ռուբեկին «հոգետանջ» անելու համար՝ քանի որ Ռուբեկը անտեսում էր աղջկան։ Մայան ծանոթանում է արջորս Ուլֆհեյմի հետ։ Բոլոր չորսը մեկնում են լեռնային հանգստավայր, որտեղ Ուլֆհեյմը անտառում փորձում է հմայել Մայային։ Հասկանալով, որ ոչինչ հետ չեն կարող բերել, Իրենը և Ռուբեկը փորձում են կատարել սիմվոլիկ գործողություն՝ բարձրանալ լեռան գագաթը, սակայն նրանք երկուսն էլ մահանում են լավինայի հետևանքով։

Քննադատական կարծիքներ

Պիեսը ստացել է մի շարք քննադատություններ։ Որոշ քննադատներ պիեսը համարում էին թույլ, ի համեմատություն նախորդների^[2]։ Կարծիք էր հայտնվում այն մասին, որ այնտեղ կրկնվում են մտքեր, որոնց վրա հիմնված է եղել «Յուն Գաբրիել Բորկման» պիեսը^[3]։ Ջեյմս Ջոյսը, հակառակը, դրականորեն է արձագանքել պիեսի վերաբերյալ՝ համարելով այն Իբսենի լավագույն գործերից մեկը^[4]։ Որոշ հետազոտողներ վկայում են, որ պիեսի հիմքում ընկած են Օգյուստ Ռոդենի Կամիլ Կլոդել փոխհարաբերությունները^[5][6][7]։

Բեմադրություններ

• Հունվարի 26 — Königliches Hoftheater (Շտուտգարտ)
• Հունվարի 28 — Det Kongelige Teater (Կոպենհագեն)
• Մարտի 17 1900 — Գերմանական թատրոն։ Ռեժ. Էմիլ Լեսինգ։ Գլխ. դերում Լուիզա Դյումոն
• 11 հոկտեմբեր 1900 — Խարկովի դրամատիկական թատրոն։
• 28 նոյեմբեր 1900 — Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոն։ Ռեժիսոր Վ. Ի. Նեմիրովիչ- Դանկովիչ։
• 2 նոյեմբեր 1901 — Սանկտ Պետերբուրգի նոր թատրոն։

Ծանոթագրություններ

1. Watts, Peter. 1964, Notes to When We Dead Awake, p. 298 (Penguin)
2. When We Dead Awaken — William Archer’s introduction to the play
3. Henrik Ibsen’s «When We Dead Awaken»
4. Рецензия Джойса в Google books
5. Schmoll gen. Eisenwerth, J. Adolf (1994). Auguste Rodin and Camille Claudel. Prestel. ISBN 9783791313825.
6. Bremel, Albert (1996). Contradictory characters: an interpretation of the modern theatre. Northwestern University Press. էջեր 282–283. ISBN 9780810114418.
7. Binding, Paul (2006). With vine-leaves in his hair: the role of the artist in Ibsen's plays. Norvik Press. ISBN 9781870041676.

Արտաքին հղումներ

• Պիեսի թարգմանությունը անգլերեն
• Рецензия Л. Андреева на постановку Московского Художественного театра 1900 г.
• список постановок Արխիվացված 2020-06-06 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Երբ մենք՝ մահացածներս, արթնանում ենք» հոդվածին։