Էմմա Ալբանի

Էմմա Ալբանի ֆր.՝ Emma Albani
Ծնվել է	նոյեմբերի 1, 1847(1847-11-01)[1][2][3]^[…]
Ծննդավայր	Շամբլի, La Vallée-du-Richelieu, Մոնտերեժի, Քվեբեկ, Կանադա[2]
Մահացել է	ապրիլի 3, 1930(1930-04-03)[1][2][4]^[…] (82 տարեկան)
Մահվան վայր	Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն[2]
Գերեզման	Բրոմփթոնի գերեզմանատուն[5]
Քաղաքացիություն	Կանադա,  Ֆրանսիա,  Միացյալ Թագավորություն և  Իտալիայի թագավորություն
Կրթություն	Փարիզի կոնսերվատորիա
Մասնագիտություն	երգչուհի, օպերային երգչուհի և կոմպոզիտոր
Ծնողներ	հայր՝ Joseph Lajeunesse?[6][7]
Պարգևներ և մրցանակներ	[8][9] և Թագավորական ֆիլհարմոնիկ ակադեմիայի ոսկե մեդալ
Ստորագրություն
Emma Albani Վիքիպահեստում

Բրիտանական Կայսրության շքանշանակիր, տիկին Էմմա Ալբանի (նոյեմբերի 1, 1847(1847-11-01)^{[1][2][3][…]}, Շամբլի, La Vallée-du-Richelieu, Մոնտերեժի, Քվեբեկ, Կանադա^[2] - ապրիլի 3, 1930(1930-04-03)^{[1][2][4][…]}, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն^[2]), 19-րդ դարավերջի և 20-րդ դարասկզբի առաջատար օպերային սոպրանո, առաջին կանադացի երգչուհին, որը միջազգային աստղ է դարձել^[10]։ Երգացանկում կարևոր տեղ են զբաղեցրել Մոցարտի, Ռոսսինիի, Դոնիցետիի, Բելլինիի և Վագների օպերաները։ Կատարումներով հանդես է եկել Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։

Վաղ կյանք

Էմմա Ալբանին 5 տարեկանում

Մարի-Լուիզ-Էմմա-Սեսիլ Լաժենեսը ծնվել է Մոնրեալի Չամբլի արվարձանում պրոֆեսիոնալ երաժիշտ Ժոզեֆ Լաժենեսի և վերջինիս կնոջ՝ Միլենա Մինյոյի ընտանիքում^[11][12]։ Ծննդյան օրը նշվում է որպես 1847 թվականի նոյեմբերի 1, սակայն որոշ հեղինակների մոտ հանդիպում է 1848 կամ 1850 թվականը, իսկ Ալբանին ինքն իր հուշագրության մեջ նշել է 1852 թիվը^[13]։ Երաժշտական պարապմունքներն սկսել է իր մայրիկի հետ, սակայն հինգ տարեկանից նրա երաժշտական կրթությամբ հայրն է զբաղվել^[14], որը հմուտ երաժիշտ էր ու լավ նվագում էր ջութակ, տավիղ, դաշնամուր և երգեհոն։ Երեխային պահել է խիստ ռեժիմի տակ, ըստ որի՝ նա օրվա մեջ չորս ժամ հատկացնում էր տավիղի և դաշնամուրի դասերին։

Արտագաղթ և ուսում

1852 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է ԱՄՆ-ի Նյու Յորքի նահանգի Պլատսբուրգ քաղաքը^[15]։ 1856 թվականին իր մայրիկի մահից հետո ուսումը շարունակել է Մոնրեալի մենաստաններից մեկի դպրոցում, որտեղ իր հայրը երաժշտության ուսուցչի պաշտոն էր ստացել։ Սա նրան հնարավորություն է տվել ավելի լավ կրթություն ստանալ, քան կարող էր որևէ այլ տեղ ձեռք բերել։ 1860 թվականի օգոստոսի 24-ին Ալբանին և Ադելինա Պատտին Մոնրեալում տեղի ունեցած Չառլզ Սաբաթիեի Cantata -ի համաշխարհային պրեմիերայի մենակատարներն էին, որը տեղի էր ունենում Ուելսի արքայազն Էդուարդ VII-ի այցելության պատվին^[16]։ Ի վիճակի չլինելով վճարել Քվեբեկում երաժշտական կրթություն ստանալու համար, որտեղ երգելը կնոջ համար անպատվաբեր էր համարվում, ընտանիքը 1865 թվականին տեղափոխվել է Օլբանի։ Այնտեղ դարձել է հանրահայտ երգչուհի, երգեհոնահար և երգի ուսուցչուհի ու բավականաչափ գումար խնայել ուսումը շարունակելու համար^[17]։

1868 թվականին ճանապարհորդել է դեպի Փարիզ, որտեղ Ժիլբեր Դյուպրեի դասարանում ուսանել է Փարիզի կոնսերվատորիայում։ Վեց ամիս անցկացրել է Փարիզում ու պարապել Դյուպրեի հետ, որից հետո մեկնել Իտալիա և իտալական օպերային երգեցողություն ուսումնասիրել Ֆրանչեսկո Լամպերտիի մոտ^[18]։ Բեմական վարպետության դասատու սինյոր Դելորենզիի առաջարկով անունը փոխել է Էմմա Ալբանիի, որն ավելի եվրոպական հնչողություն ուներ։ Մեսսինայում կատարել է իր դեբյուտը Ալբանի ազգանունով^[19]։

Օպերային կարիերա

Էմմա Ալբանին Ամինայի դերում

Զարգացումներ Իտալիայում

Խնայողություններն սպառվում էին, ու թեև ուսումը կիսատ էր, սկսել է աշխատանք փնտրել ուսման համար վճարելու նպատակով։ Աշխատանքի է անցել Մեսինայում, որտեղ 1870 թվականի մարտի 30-ին «Լուսնոտը» օպերայում դեբյուտով հանդես է եկել Ամինայի դերակատարմամբ։ Ներկայացումը շատ լավ է ընդունվել, որի մասին հետագայում գրել է․

Ինձ բառացիորեն հեղեղեցին ծաղիկներով, նվերներով ու բանաստեղծություններով, որոնց թերթերը սավառնում էին հանդիսատեսի գլուխների վրայով, և անհամար ու բազմատեսակ ծաղկեփնջերի մեջ մի զամբյուղ կար, որի մեջ կենդանի աղավնի էր։ Նրան կարմիր էին ներկել, ու այդ փոքրիկ քնքուշ թռչնակը վեր բարձրացավ ու սկսեց ճախրել ամբողջ թատրոնում։ - Էմմա Ալբանին իր առաջին ներկայացման մասին[14]

Մեսինայում պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո վերադարձել է Միլան ու վերսկսել դասերը Լամպերտիի հետ։ Նրան սկսել են հեղեղել նոր աշխատանքային առաջարկություններով։ Շուտով ընդունել է Գիլդայի դերը «Ռիգոլետտո» օպերայում, որի ներկայացումը տեղի է ունեցել Չենտոյում^[20]։ Հետագայում ներկայացումներով հանդես է եկել Ֆլորենցիայում և Մալթայում «Լյուչիա դի Լամերմուր», «Ռոբերտ Սատանա», «Սևիլյան սափրիչ» և «Աֆրիկուհին» օպերաներում կատարելով տարբեր դերեր^[14]։ 1870-1871 թվականների ձմեռը Մալթայում անցկացնելուց հետո^[15] նրան ունկնդրել է Լոնդոնի Կովենտ գարդեն արքունական թատրոնի մենեջեր Ֆրեդերիկ Գայը^[21]։ Տպավորվելով երգչուհու տաղանդով՝ նրա հետ հինգ տարով պայմանագիր է կնքել։ Նախատեսված էր, որ լոնդոնյան դեբյուտը պետք է կատարեր 1872 թվականի գարնանը։ Նախքան լոնդոնյան պայմանագրի գործողության մեջ մտնելը՝ Լամպերտիի հետ շարունակել է դասերը Կոմո լճի շրջակայքում^[22], հետո ելույթ ունեցել Ֆլորենցիայի Teatro della Pergola թատրոնում՝ տաս օրվա մեջ տալով ինը ներկայացումների շարք, որտեղ հանդես էր գալիս Ամբրուազ Թոմայի «Mignon» օպերայի գլխավոր հերոսուհու դերում^[23]։

Տեղափոխություն Լոնդոնի Կովենտ գարդեն օպերա

Էմմա Ալբանի

Ալբանին Լոնդոն է ժամանել գարնանը և պրոֆեսիոնալ դեբյուտը կատարել 1872 թվականի ապրիլի 2-ին Ամինայի դերով^[24]։ Քննադատներն ու հանդիսատեսը տպավորվել են նրա կատարմամբ, իսկ երկրպագուները՝ ծաղիկներ ու գոհարեղեն նվիրել։ Կովենտ գարդենում հետաքրքրություն է հանդես բերել օրատորիայի հանդեպ և սկսել ուսումնասիրել այն^[25]։ Այն կատարելու առաջին հնարավորությունն ունեցել է 1872 թվականի հոկտեմբերին՝ Նորվիչ քաղաքում անցկացվող ամենամյա փառատոնին կատարելով Հենդելի Թեոդորայի դերերգը^[26]։

1872–1873 թվականների ձմեռային համերգաշրջանում իտալական օպերայի հետ հանդես է եկել Փարիզի Salle Ventadour թատրոնում, որտեղ նրա խաղընկերը Վիկտոր Կապուլն էր՝ Էլվինոյի դերակատարմամբ^[27]։

Լոնդոնում երկրորդ համերգաշրջանը ներառում էր Օֆելիայի դերը Ամբրուազ Թոմայի «Համլետ» օպերայից և կոմսուհու դերը Մոցարտի «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերայից։ Երկրորդ համերգաշրջանից հետո ճանապարհորդել է դեպի Մոսկվա, այնտեղից՝ դեպի Սանկտ Պետերբուրգ, որտեղ ցար Ալեքսանդր II-ն ունկնդրել է նրա կատարումները^[28]։

Ալբանին Էլիսաբեթի դերում

Լոնդոնում երրորդ համերգաշրջանի ժամանակ կատարել է հիմնականում առաջին երկու համերգաշրջանների երգացանկը^[15], որից հետո Վիկտորյա թագուհին նրան հրավիրել է մասնավոր կատարումներով հանդես գալ Վինձոր ամրոցում, որտեղ էլ երգչուհին ժամանել է 1874 թվականի հուլիսին ու կատարել «Ռիգոլետտոյի» «Caro nome» մեներգը, իռլանդական ժողովրդական «Robin Adair» բալլադը, Բախ/Գունոդի «Ave Maria»-ն ու հանրահայտ «Home! Sweet Home!» երգը։ Թագուհուն խիստ դուր են եկել նրա կատարումները և նա կրկին հրավիրել է Ալբանիին այլ կատարումներով հանդես գալու, այդ թվում՝ կոմպոզիտորներ Յոհաննես Բրամսի, Էդվարդ Գրիգի, Հենդելի և Ֆելիքս Մենդելսոնի գործեր ու ֆրանսիական և շոտլանդական ավանդական մեղեդիներ^[29][30]։

1874 թվականի աշնանը նախաձեռնել է շրջագայություն դեպի ԱՄՆ և համերգներով հանդես եկել Նյու Յորքում, Բոստոնում, Ֆիլադելֆիայում, Բալթիմորում, Վաշինգտոնում, Չիկագոյում և Օլբանիում^[31]։ Իր հայրիկի անունից նրան ուղեկցում էր Ֆրեդերիկ Գայի որդին՝ Էռնեստ Գայը^[32]։ Երկու շաբաթվա ընթացքում սովորել է Էլիզայի դերերգը Վագների «Լոհենգրին» օպերայից և այն կատարել Նյու Յորքի երաժշտական ակադեմիայում^[33]։ Օպերան կատարվել է իտալերենով, որով կատարվում էին օպերաները նաև Կովենտ գարդենում^[30]։

1875 թվականին վերադարձել է Լոնդոն չորրորդ համերգաշրջանի համար, իսկ հինգերորդ համերգաշրջանում (1876) կատարել Էլիսաբեթի դերը Վագների «Տանհոյզեր» օպերայի լոնդոնյան պրեմիերայի ժամանակ^[15]։

Հետագայում մեկնել է Փարիզ, երգել Théâtre des Italiens թատրոնում ու լավ ընդունելության արժանացել, որից հետո Ելիսեյան պալատում հատուկ կատարմամբ հանդես է եկել մարշալ Պատրիս Մակ-Մահոնի համար^[34]։

1878 թվականի օգոստոսի 6-ին Ալբանին ամուսնացել է Էռնեստ Գայի հետ, հղիացել, սակայն շարունակել շրջագայություններն ու կատարումները ընդհուպ մինչև որդու՝ Ֆրեդերիկ Էռնեստ Գայի ծնվելը 1879 թվականի հունիսի 4-ին^[35]։ Վերջինս զույգի միակ զավակն էր լինելու։ 1879 թվականի աշնանը վերադարձել է Ֆլորենցիա^[36]։ 1880 թվականի հունվարին երգել է Նիսում, որտեղից մեկնել Բրյուսելի Լա Մոննե օպերային պալատ^[37]։ 1880 թվականի հունիսի 26-ին Կովենտ գարդենում կատարել է Իսաբելլայի դերը Ֆերդինանդ Հերոլդի հատուկ իր համար բեմադրված «Le pré aux clercs» օպերայում^[38]։

1880-ական թվականներին Ալբանին շրջագայել է Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում, արժանացել գովասանքի, որտեղ որ եղել է^[39]։ 1881 թվականին հրավիրվել է երգելու Բեռլինի պետական օպերայում բեմադրված «Լոհենգրին» օպերայում։ Համաձայնել է կատարել Էլիզայի դերը, որը նախկինում երգել էր իտալերենով, այժմ սովորել է գերմաներենով։ Ներկայացմանը ներկա էր գերմանական կայզեր Վիլհելմ I-ը։ Ընդունելությունը շատ դրական էր․ ավարտից հետո երեք անգամ բեմ է կանչվել հանդիսատեսի կողմից։ 1882 թվականին կայզերը նրան շնորհել է Hofkammersängerin տիտղոսը^[15]։

1883 թվականին Մոնրեալում երեք մենահամերգ է տվել։ Ավելի քան տաս հազար մարդ էր եկել նրան ողջունելու, իսկ ընդունելության ժամանակ բանաստեղծ Լուիս-Օնորե Ֆրեշետը կարդացել է երգչուհու պատվին գրված իր բանաստեղծությունը^[15]։ Կանադայում նրա առաջին օպերային ներկայացումը տեղի է ունեցել 1883 թվականի փետրվարի 13-ին Տորոնտոյի Grand Opera House-ում, որտեղ երգել է «Lucia di Lammermoor» օպերայում^[40]։ 1884 թվականի հուլիսի 15-ին Լոնդոնում կատարել է Բրունհիլդի դերը Էռնեստ Ռեյերի «Sigurd» օպերայում^[41] և Ջուլիետի դերը Գունոյի «Ռոմեո և Ջուլիետ» օպերայում նույն համերգաշրջանի ընթացքում^[15]։

Համերգներ Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայում

Ալբանին Դեզդեմոնայի դերում

Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայում Ալբանիի դեբյուտը տեղի է ունեցել 1891 թվականի նոյեմբերի 20-ին Մեյերբերի «Հուգենոտներ» օպերայում Վալենտինայի դերերգով։ Նոյեմբերի 23-ին Չիկագոյում հանդես է եկել Վերդիի «Օթելլո» օպերայում Դեզդեմոնայի դերերգով, որը երկրում առաջին դերակատարումն էր ու նրա կողմից կրկնվել է դեկտեմբերի 9-ի գալա համերգի ժամանակ։ Դեկտեմբերի 23-ին հանդես է եկել «Ռիգոլետտո» օպերայում Գիլդայի դերերգով^[42][43]։

Նյու Յորքում հետագա դերակատարումների թվում էին չորս Վալենտինաները, երեք Դոննա Էլվիրաները Մոցարտի «Դոն Ժուան» օպերայից, երեք Էվաները Վագների «Նյուրնբերգի մայսթերզինգերները» օպերայից, ինչպես նաև մեկ Մարգարիտան Գունոյի «Ֆաուստ» օպերայից։ «Դոննա Էլվիրա» և «Էվա» երգել է նաև Բոստոնում։ Մետրոպոլիտեն օպերայում վերջնական ելույթը տեղի է ունեցել 1892 թվականի մարտի 31-ին «Թռչող հոլանդացի» օպերայում Սենտայի դերերգով։ Բոլոր օպերաներում երգել է իտալերեն, ընդհանուր առմամբ՝ 29 անգամ։ Համերգաշրջանի ընթացքում քննադատներն ուշադրություն են դարձրել նրա ձայնում նշմարվող խզմանը, սակայն գովաբանել արտիստականությունն ու փորձառությունը^[42][43][44]։

Վերջնահամերգ Կովենտ գարդենում

Նույնիսկ Կովենտ գարդենում վերջին համերգաշրջանի ընթացքում՝ 1896 թվականին, շարունակել է ստանալ բացառապես դրական արձագանքներ։ Կարիերայի հաղթաշրջանը վրա է հասել 1896 թվականի հունիսի 26-ին, երբ Վագների «Տրիստան և Իզոլդա» օպերայում կատարել է Իզոլդայի դերերգը։ Օպերան ներկայացվել է չորս անգամ և տոմսերն անմիջապես վաճառվել են, չնայած սովորականից բարձր գներին ու օպերայի՝ գերմաներեն կատարմանը։ Հուլիսի 24-ին երգել է «Վալենտինա»․ հայտարարություն չէր եղել և մարդիկ չեն էլ ենթադրել, որ վերջին անգամ են Ալբանիին լսում օպերայում։ Կովենտ գարդենում նրա կարիերան տևել է քսանչորս տարի^[45][46]։

Կովենտ գարդենից հետո

Էմմա Ալբանին 1899 թվականին

1896 թվականին Կովենտ գարդենից հեռանալուց հետո շրջգայությամբ մեկնել է Կանադա՝ հանդես գալով երկրի տարբեր մասերում։ 1898 թվականին շրջագայել է Ավստրալիայում^[39], ակտիվություն ցուցաբերել նաև Բրիտանիայում^[47]։ 1901 թվականին Վիկտորյա թագուհու մահվան կապակցությամբ մեկնել է Լոնդոն և երգել թաղման արարողությանը։ 1908 թվականի գարնանը վաստակաշատ Ալբանին շրջել է Անգլիայի գավառներում մի շարք նորահայտ տաղանդների հետ^[48] և իր վերջին հրապարակային ելույթն ունեցել 1911 թվականի հոկտեմբերի 14-ին^[49]։ Նույն թվականին հրատարակել է «Forty Years of Song»^[50] հուշագրությունը, որտեղ անդրադարձել է իր երիտասարդությանը, ճամփորդություններին ու կարիերային, իր հանդիպած հանրահայտ անձանց ու որոշ օգտակար խորհուրդներ առաջարկել երգեցողության վերաբերյալ^[51]։

Ամուսնու հետ վերջին տարիներն անցկացրել է Քենսինգթոնում։ Անհաջող ներդրւմների պատճառով կորցրել են իրենց հարստության մեծ մասը, և Ալբանին ստիպված է եղել երաժշտության դասեր տալ՝ եկմուտ ապահովելու նպատակով։ Ամուսինը մահացել է 1925 թվականին։ Ալբանին վախճանվել է 1930 թվականի ապրիլի 3-ին, 82 տարեկան հասակում^[15] Քենսինգթոնի Թրեգանթեր փողոցի իր տանը^[12]․ թաղված է ամուսնու կողքին Բրոմփթոն գերեզմանատանը։

Մրցանակներ և ժառանգություն

Էմմա Ալբանին Տրավիատա օպերայից Վիոլետայի հագուստով

1897 թվականին Արքայական ֆիլհարմոնիկ ընկերության կողմից արժանացել է ոսկե մեդալի, որը հայտնի է որպես «Բեթովենի մեդալ»^[15]։ 1925 թվականին արժանացել է Բրիտանական կայսրության շքանշանի^[52]։

1939 թվականին Կանադայի պատմական վայրերի և հուշարձանների խորհուրդը նրա ծննդավայրում հուշատախտակ է բացել․ 1977 թվականին վերջինս փոխարինվել է ստելայով^[15]։

Քվեբեկում մի քանի փողոցներ ու այլ վայրեր անվանակոչվել են նրա պատվին, Մոնրեալում ևս երկու փողոց կոչվում են նրա անունով։ 1980 թվականին նրա մահվան 50-ամյակի կապակցությամբ Կանադայի փոստը թողարկել է փոստային նամականիշ, որտեղ նա պատկերված է «Տրավիատա» օպերայից Վիոլետայի հագուստով^[53]։

Ալբանին պատկերված է Մոնրեալի Place-des-Arts մետրոկայարանի գունապակիներից պատրաստված որմնանկարում^[54][55]։

Ծանոթագրություններ

Մեջբերումներ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. The Grove Book of Opera Singers — OUP, 2008. — P. 5. — 626 p. — ISBN 978-0-19-533765-5
3. University of Toronto, Laval University Dictionary of Canadian Biography, Dictionnaire biographique du Canada / G. Brown, D. Hayne, F. Halpenny, R. Cook, J. English, M. Trudel, A. Vachon, J. Hamelin — UTP, Presses de l'Université Laval, 1959. — ISSN 0420-0446; 0070-4717
4. FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
5. Find A Grave — 1996.
6. L'Encyclopédie canadienne, The Canadian Encyclopedia
7. Who's who (բրիտ․ անգլ.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
8. The Grove Book of Opera Singers — OUP, 2008. — P. 6. — 626 p. — ISBN 978-0-19-533765-5
9. Chitty A., Potvin G. Albani [Lajeunesse], Dame Emma — 2001. — doi:10.1093/GMO/9781561592630.ARTICLE.00416
10. Virtual Gramophone, Biography
11. Potvin, January 29, 2008
12. Vachon, 2005
13. Elliott, Spring 2005
14. Virtual Gramophone, Childhood
15. Potvin, July 29, 2007
16. Slemon, Peter, "Montreal's musical life under the Union". McMaster University, 1975. via Library and Archives Canada
17. Morgan, 1903, էջ 140
18. Obituary, May 1930
19. Albani, 1911, էջեր 34–35
20. Albani, 1911, էջ 44
21. Dideriksen, Ringel
22. Albani, 1911, էջ 57
23. Albani, 1911, էջեր 61–62
24. Virtual Gramophone, Early Career
25. Albani, 1911, էջ 68
26. Albani, 1911, էջ 72
27. Albani, 1911, էջ 74
28. Albani, 1911, էջեր 80–83
29. Albani, 1911, էջեր 89–94
30. Rosselli
31. Virtual Gramophone, Concert Tours
32. Albani, 1911, էջ 95
33. Albani, 1911, էջեր 104–105
34. Albani, 1911, էջեր 119–120
35. Albani, 1911, էջ 147–150
36. Albani, 1911, էջ 150
37. Albani, 1911, էջ 152
38. Rosenthal, 1958, էջ 200
39. Virtual Gramophone, Later Career
40. Potvin, Spring 1980
41. NY Times, July 16, 1884
42. MetOpera Database
43. CBC Radio 2
44. MetOpera, March 31, 1892
45. Rosenthal, 1958, էջեր 271–272
46. Sadie, 1992, vol. 1, p. 49
47. Hurst, June 1942, էջ 12
48. McCormack
49. Klein, May 1921
50. Books Received, 1911, էջ 663
51. Reviewed Work, 1911
52. Chitty, Alexis; Potvin, Gilles (2001). «Albani, Dame Emma (1847–1930), soprano : Grove Music Online – oi» (անգլերեն). 1. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.00416. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
53. Famous Canadian Women
54. Metro de Montreal
55. Blythe, August 10, 2014

Գրականության ցանկ

• «Amusements, General Mention». The New York Times. 1884 թ․ հուլիսի 16. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 16-ին.
• Albani, Emma (1911). Forty Years of Song. Toronto, Ontario: The Copp Clark Co.
• «Avenue Albani». Commission de toponymie du Québec (French). Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.
• «Biography of John McCormack». John McCormack Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 17-ին.
• «Books Received». The Musical Times. 52 (824): 663. 1911 թ․ հոկտեմբեր. doi:10.2307/906536. JSTOR 906535.
• Blythe, Christine (2014 թ․ օգոստոսի 10). «Dame Emma Albani (Emma Marie Louise Cécile Lajeunesse) of Chambly, Québec». Empty Nest Ancestry. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 24-ին.
• «Der Fliegende Holländer (includes a copy of The New York Times review)». MetOpera Database. 1892 թ․ մարտի 31. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 16-ին.
• Dideriksen, Gabriella; Ringel, Matthew (Summer 1995). «Frederick Gye and "The Dreadful Business of Opera Management"». 19th-Century Music. 19 (1): 3–30. doi:10.1525/ncm.1995.19.1.02a00010. JSTOR 746717.
• Elliott, Robin (Spring 2005). «Constructions of Identity in the Life Stories of Emma Albani and Glenn Gould». Journal of Canadian Studies. 39 (2): 105–126. doi:10.1353/jcs.2006.0017. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 16-ին.
• «Emma Albani». Famous Canadian Women on Postal Stamps. Dawn E. Monroe. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 17-ին.
• «Emma Albani». MetOpera Database. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 16-ին.
• «Emma Albani, soprano and voice teacher (1847–1930)». The Virtual Gramophone: Canadian Historical Sound Recordings. Library and Archives Canada. 2010 թ․ հուլիսի 15. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 16-ին.
• «Great Canadian Wagner Singers». CBC Radio 2. Canadian Broadcasting Corporation. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 11-ին.
• «Histoire de la musique à Montréal». www.metrodemontreal.com (French). Le métro de Montréal. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
• Hurst, P. G. (1942 թ․ հունիս). «The Record Collector». Gramophone: 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 6-ին.
• Klein, Herman (1921 թ․ մայիս). «The Jubilee of the Royal Albert Hall and the Royal Choral Society». The Musical Times. 62 (939): 313–320. doi:10.2307/910562. JSTOR 910562.
• Morgan, Henry James, ed. (1903). Types of Canadian Women and of Women who are or have been Connected with Canada. Toronto: Williams Briggs. էջ 140.
• «Obituary: Dame Emma Albani». The Musical Times. 71 (1047): 463. 1930 թ․ մայիս. JSTOR 916813.
• Potvin, Gilles (Spring 1980). «The Canadian Opera Career of Emma Albani». Aria. 3 (1).
• Potvin, Gilles (2007 թ․ հուլիսի 29). «Emma Albani». The Canadian Encyclopedia (online ed.). Historica Canada. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 17-ին.
• Potvin, Gilles (2008 թ․ հունվարի 29). «Dame Emma Albani». The Canadian Encyclopedia (online ed.). Historica Canada. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 17-ին.
• «Reviewed Work: Forty Years of Song by Emma Albani». The Musical Times. 52 (825): 725. 1911 թ․ նոյեմբեր. doi:10.2307/906456. JSTOR 906456.
• Rosenthal, Harold (1958). Two Centuries of Opera at Covent Garden. London: Putnam. OCLC 593682. {{cite book}}: Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն)
• Rosselli, John. «Albani [married name Gye], Dame Emma [née Marie Louise Cécile Emma Lajeunesse] (1847–1930), singer». Oxford Dictionary of National Biography.
• Sadie, Stanley, ed. (1992). The New Grove Dictionary of Opera. London: Macmillan. ISBN 978-1-56159-228-9. OCLC 614233624. {{cite book}}: Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն)

Լրացուցիչ գրականություն

• Brian Busby, Character Parts: Who's Really Who in CanLit (Toronto: Vintage Canada, 2004). 0-676-97579-8
• Cheryl MacDonald, Emma Albani: Victorian Diva (Toronto, Dundurn, 1984). 0-919670-75-X, 0-919670-74-1
• Stephen Willis, "Archives of Emma Albani at the National Library of Canada", National Library News, Vol. 25, no. 12 (December 1993).

Արտաքին հղումներ

• Pictures of Emma Albani
• Emma Albani's photograph in the Royal Collection.
• (new web site) Theater "Vittorio Emanuele" of Messina, the Theater of Emma Albani's debut
• (old web site) Theater "Vittorio Emanuele" of Messina, the Theater of Emma Albani's debut

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմմա Ալբանի» հոդվածին։