Լարիսա Բոգորազ | |
---|---|
Ծնվել է | օգոստոսի 8, 1929[1][2] |
Ծննդավայր | Խարկով, ԽՍՀՄ |
Մահացել է | ապրիլի 6, 2004[3][1][2] (74 տարեկան) |
Մահվան վայր | Մոսկվա, Ռուսաստան |
Գերեզման | Նիկոլո-Արխանգելսկի գերեզմանատուն |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ և Ռուսաստան |
Մայրենի լեզու | ռուսերեն |
Կրթություն | Խարկովի ազգային համալսարան |
Գիտական աստիճան | բանասիրական գիտությունների թեկնածու |
Մասնագիտություն | իրավապաշտպան և լեզվաբան |
Աշխատավայր | Նովոսիբիրսկի պետական համալսարան |
Ամուսին | Անատոլի Մարչենկո և Յուլի Դանիել |
Ծնողներ | հայր՝ Q12083359? |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Երեխաներ | Ալեքսանդր Դանիել |
Լարիսա Իոսիֆովնա Բոգորազ[4] (օգոստոսի 8, 1929[1][2], Խարկով, ԽՍՀՄ - ապրիլի 6, 2004[3][1][2], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային լեզվաբան, իրավապաշտպան, հրապարակախոս, այլախոհ[5][6]։ 1989-1996 թվականներին եղել է Մոսկվայի Հելսինկյան խմբի նախագահը։
Լարիսա Բոգորազը ծնվել է Խարկովում։ Հայրը` Իոսիֆ Արոնովիչ Բոգորազը (1896, Օվրուչ - 1985, Մոսկվա), եղել է տնտեսագետ և գրող, Պետպլանի հանձնաժողովի և ՈւԽՍՀ Կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտի աշխատակից, Խարկովի համալսարանի տնտեսագիտական ֆակուլտետի ամբիոնի վարիչ, 1936-1941 թվականներին պատիժ է կրել Վորկուտլագում[7]։ Մայրը` Մարիա Սամուիլովնա Բրուխման (1901, Տոմաշպոլ-1950), Քաղաքացիական պատերազմի տարիներին աշխատել է բանակի քաղաքական բաժնում։ Հոր զարմիկներն են եղել նարոդովոլեց, ազգագրագետ և լեզվաբան Վլադիմիր Բոգորազը և վիրաբույժ Նիկոլայ Բոգորազը[8]։ Ծնողներն ամուսնալուծվել են 1930-ականներին, և նրա հայրը նորից ամուսնացել է բանաստեղծուհի Ալլա Զիմինայի հետ (Օլգա Գրիգորևնա Օլսուֆիևա, 1904-1986)։
Լարիսա Բոգորազը 1950 թվականին ավարտել է Խարկովի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը։ Մինչև 1961 թվականն աշխատել է որպես ռուսաց լեզվի ուսուցիչ Կալուգայի մարզի դպրոցներում, այնուհետև՝ Մոսկվայում։ 1961-1964 թվականներին սովորել է ԽՍՀՄ ԳԱ ռուսաց լեզվի ինստիտուտի մաթեմատիկական և կառուցվածքային լեզվաբանության բաժնի ասպիրանտուրայում։ 1964-1965 թվականներին Նովոսիբիրսկի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում դասավանդել է ընդհանուր լեզվաբանություն։ 1965 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական թեզը։
Լարիսա Բոգորազը մեծ ազդեցություն ունեցավ Սինյավսկու և Դանիելիայի ձերբակալությունից հետո իրադարձությունների զարգացման վրա։ ԽՍՀՄ գլխավոր դատախազին ուղղված իր առաջին նամակը Բոգորազն ավարտեց «մարդկայնության և օրինականության գերակայության պահպանման պահանջով»։ 1966 թվականի փետրվարին Մարիա Ռոզանովայի հետ միասին նա կատարում էր այդ գործով դատաքննության սղագրությունը։ Այնուհետև այս գրառումները հիմք հանդիսացան «Ա. Սինյավսկու և Յու. Դանիելիայի գործով Սպիտակ գրքի» համար[9]։
1968 թվականին Պավել Լիտվինովի հետ միասին պատրաստեց «համաշխարհային հանրությանը» ուղղված առաջին նամակը՝ կապված «քառյակի գործի» հետ (Յուրի Գալանսկով, Ալեքսանդր Գինզբուրգ, Ալեքսեյ Դոբրովոլսկի, Վ. Լաշկովա)։
Բոգորազը մասնակցել է 1968 թվականի օգոստոսի 25-ին խորհրդային զորքերի Չեխոսլովակիա մտցնելու դեմ Կարմիր հրապարակում կազմակերպված հայտնի բողոքի ցույցին[10]։ Դրա համար նա դատապարտվել է 4 տարվա աքսորի Իրկուտսկի մարզ (1968-1971)։ 1976-1984 թվականներին եղել է «Հիշողություն» գրաքննության չենթարկվող պատմական ժողովածուի խմբագրական խորհրդի անդամ։
Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Բոգորազը շարունակել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ այցելելով բանտարկյալների և անցկացնելով սեմինարներ մարդու իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ։ Եղել է «Մարդու իրավունքներ» ռուս-ամերիկյան համատեղ հասարակական կազմակերպության նախագահը։ 1996 թվականին թողել է պաշտոնը, բայց շարունակել է գործունեությունը մարդու իրավունքների պաշտպանության համար մինչև իր մահը։
Մահվանից կարճ ժամանակ առաջ նա հրապարակել է բաց նամակ՝ դատապարտելով 1999 թվականին ՆԱՏՕ-ի կողմից Հարավսլավիայի ռմբակոծությունը և 2003 թվականի Իրաքյան պատերազմը։
Լարիսա Բոգորազը մահացել է 2004 թվականի ապրիլի 6-ին, 74 տարեկան հասակում, կաթվածից[11][12]։
|