Խալիլ

Խալիլ
թուրքերեն՝ Halil Kut
1882[1] կամ 1881 - օգոստոսի 20, 1957(1957-08-20)
Ծննդավայր	Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն[1]
Մահվան վայր	Ստամբուլ, Թուրքիա[1]
Քաղաքացիություն	Թուրքիա և  Օսմանյան կայսրություն
Զորատեսակ	հետևազոր
Կոչում	mirliva? և գեներալ-մայոր
Մարտեր/ պատերազմներ	Առաջին համաշխարհային պատերազմ, Էլ-Քութի պաշարում, Պարսկական արշավ, Fall of Baghdad? և Battle of Hanna?
Կրթություն	Օսմանյան ռազմական քոլեջ

Խալիլ (Halil), Հալիլ փաշա Քութ (1882^[1] կամ 1881, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն^[1] - օգոստոսի 20, 1957(1957-08-20), Ստամբուլ, Թուրքիա^[1]), թուրք զինվորական գործիչ, գեներալ։ Էնվերի հորեղբայրը։ 1914 թվականին եղել է «Թեշքիլաթ-ը մահսուսայի» ղեկավարը։ 1916-18 թվականներին` 6-րդ բանակի հրամանատար (Միջագետքում)։ Լինելով «Մեծ Թուրանի» ցնորամիտ գաղափարի ջատագով՝ փորձել է այդ գաղափարն իրականացնել թյուրքալեզու ցեղերով բնակեցված տարածքները նվաճելով և հայ ժողովրդին (որպես խոչընդոտ) ոչնչացնելով։ 1918 թվականի մարտին Էնվերի եղբայր Նուրի փաշայի հետ Ատրպատականում բանակցել է մուսավաթականների հետ, ինչի արդյունքում որոշվել է, որ մուսավաթականները աջակցեն թուրքական բանակին՝ գրավելու Առանը (այժմյան Ադրբեջանի տարածքը)։

1918 թվականի մայիսի 15-ին Խալիլի զորքերը զավթել են Ալեքսանդրապոլը, այնուհետև Ատրպատականով արշավել Բաքու և, գրավելով այն (1918 թվականի սեպտեմբեր), կոտորել տեղի հայերին (շուրջ 30 հազար մարդ)։ 1920 թվականի մարտին Խալիլը, Նուրի փաշան և մուսավաթականները հրդեհել են հայկական Շուշի քաղաքը (Ղարաբաղ), կոտորել հայ բնակչության մեծ մասին (35 հազար մարդ)։

Քութն իր հուշերում նշել է, որ անձամբ սպանել է «ավելի կամ պակաս» 300000 մարդ^[2][3][4]։ 1918 թվականին Երևանում Քութը բազմաթիվ հայերի մոտ հայտարարել է. «Ես փորձում էի ոչնչացնել ողջ հայ ազգը մինչև վերջին մարդը»^[3][2][5]։

Ծանոթագրություններ

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #1047848120 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
2. Winter, 2003, էջ 65
3. Kiernan, 2008, էջ 413
4. Babikian, Aris (1998 թ․ հունիսի 3). «Wall of silence built around Armenian genocide». The Ottawa Citizen. էջ A14.
5. Pritchard, Maria. Genocide. RW Press. էջ 1971. ISBN 1-909284-27-0.

Գրականություն

• Kiernan, Ben (2008). Blood and Soil: Modern Genocide 1500–2000. Melbourne University Publishing. ISBN 0-522-85477-X.
• Winter, J. M. (2003). America and the Armenian Genocide of 1915. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-16382-1.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խալիլ» հոդվածին։