Մոմչիլո Գավրիչ

Մոմչիլո Գավրիչ
սերբ.՝ Момчило Гаврић
մայիսի 1, 1906(1906-05-01) - ապրիլի 28, 1993(1993-04-28) (86 տարեկան)
Ծննդավայր	Տրբուշնիցա, Սերբիայի Թագավորություն
Մահվան վայր	Բելգրադ, Հարավսլավիայի Խորհրդային Հանրապետություն
Քաղաքացիություն	Սերբիա  Հարավսլավիա
Կոչում	կրտսեր սերժանտ
Զորամաս	հրետանի
Պաշտոն	Դրինյան դիվիզիայի 6-րդ հրետանային գունդ
Մարտեր/ պատերազմներ	Առաջին համաշխարհային պատերազմ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ
Կրթություն	Queen Elizabeth's Grammar School?
Պարգևներ	և

Մոմչիլո Գավրիչ (սերբ.՝ Момчило Гаврић; մայիսի 1, 1906(1906-05-01), Trbušnica - ապրիլի 28, 1993(1993-04-28), Սերբիա և Չեռնոգորիա), Առաջին համաշխարհային պատերազմի ամենաերիտասարդ մասնակիցը^[1][2][3]։

Կենսագրություն

Ծնվել է Տրբուշնիցայում, Լոզնիցի մոտակայքում, Գուչևո լեռան լանջին, եղել է Ալիմպիայի և Ելենա Գավրիչեի ընտանիքի տասնմեկ երեխաներից ութերորդը^[1][4]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

Մոմչիլո Գավրիչը և մեկ այլ զինվոր մայոր Տուկովիչին զեկույց տալուց: 1916 թվական

1914 թվականի օգոստոսի սկզբներին 42-րդ խորվաթական դիվիզիայի ավտրո-հունգարական զինվորները սպանել են նրա հորը, մորը, տատիկին^[2], երեք քույրերին և չորս եղբայրներին^[3][5]։ Իսկ նրա տունը հրդեհել են։ Մոմչիլոն ողջ է մնացել, քանի որ տանը չէր, երբ հարձակումը տեղի էր ունեցել. հայրը նրան ուղարկել էր իր հորեղբոր մոտ^[2]։

Մնալով առանց տան ու ընտանիքի, Մոմչիլոն հասավ Դրինյան դիվիզիայի 6-րդ հրետանային գնդի սերբյան բանակ, կանգնելով այդ ժամանակ Գուչևոյի մոտակայքում^[4]։ Մայոր Ստեֆան Տուկովիչը, Դիմիտրիա Տուկովիչի եղբայրը, ընդունեց Գավրիչին իր ենթակայության տակ, իմանալով այն բանի մասին, թե ինչ է պատահել նրա հետ, և նշանակեց Փոքրիկ Միշկովիչ, իր զինվորներից մեկին դնելով Գավրիչին, որպես խնամակալ^[3][4]։ Այդ նույն երեկոյան նա իրականացնում է իր վրեժը, իր ջոկին ցույց տալով ավստրո-հունգարացիների գտնվելու վայրը, և նաև մասնակցեց հրաձգությանը, ինչպես ավելի ուշ պատմել է իր որդին՝ Բրանիսլավ Գավրիչը հարցազրույցներից մեկում^[2]։

8 տարեկան հասակում Ցերեի ճակատամարտի ժամանակ նրա կոչումը բարձրացավ և դարձավ կապրալ, իր ստորաբաժանման հրամանատարը և ստացավ ռազմական հագուստ^[6]։

Երբ իր ստորաբաժանումը մեկնեց Սալոնիկ, մայոր Տուկովիչը ուղարկեց նրան հունական Ամինտեո, որտեղ նա էքստեռից տեղափոխվեց սկսնակ ուսուցման համապատասխան չորրորդ դասարան^[4]։

Կայմակչալանում, վոյեվոդա Ժիվոչին Միշիչը շոկի է ենթարկվել, երբ տեսել է խրամատում կանգնած զինվորական հագուստով տասամյա տղային։ Մայոր Տուկովիչը բացատրեց նրան դրությունը. որ Գավրիչը նրանց հետ է եղել Ցերեի ճակատամարտում և որ նա սովորել է ռազմական կարգապահություն և ստացել է վնասվածք ստորաբաժանումում կանգնելու ժամանակ^[2]։ Միշիչը դրանից հետո Գավրիչի պաշտոնը բարձրացրեց և նրան արժանացրեց կրտսեր սերժանտի կոչմանը, որի հրամանը տրվել է ողջ դիվիզիայի առաջ^[2][4][6]։

Հետպատերազմյան կյանք

Բելգրադն ազատելուց հետո մայոր Տուկովիչը համոզված էր, որ Գավրիչը կստանա օգնություն բրիտանական առաքելությունից, որոնք օգնում էին երեախաներին, ովքեր որբ էին մնացել Սերիբիայի պատերազմի պատճառով։ Նա մեկնել է Անգլիա և իր կրթությունը ավարտել է Ֆավերշեմում գտնվող Հենրի Ռեյթի դպրոցը, Կենտ (ներկա պահին միացվել է Ելիզաբեթ թագուհու գիմնազիային, Ֆավերշեմ), որը ավարտել է 1921 թվականին^[4]։ Նա այդ նույն տարում վերադարձել է Սերբիա, այն բանից հետո, երբ Սերբիայի փոխնախագահ` Նիկոլ Պաշիչը խոստացել էր Սերբիա վերադարձնել բոլոր որբ երեխաներին։ Տրբուշնիցում նա վերամիավորվել է իր երեք եղբայրներին, ովքեր 1914 թվականին ապրել էին իրենց ծնողների սպանությունը^[2]։

Նրա որդու` Բրանիսլավի խոսքերով, Մոմչիլո Գավրիչը 1929 թվականին օրենքի հետ կապված որոշակի խնդիրներ է ունեցել, այդ ժամանակ աշխատելով Շաբացում և Բելգրադում. երբ նա հասավ չափահաս տարիքի և հայտնվեց Սլավոնական Պոժեգայի ռազմական շտաբներում, հայտնեց, որ պատերազմական տարիներին արդեն ծառայել էր բանակում։ Նա նաև ասաց, որ նա վիրավորվել է և ստացել է ալբանական հիշարժան շքանշան։ Այդուհանդերձ հարավսլավիական թագավորության բանակի էթնիկական խորվաթը փորձել է ստիպել Գավրիչին խոստովանություն ստորագրել, որ նա սուտ հայտարարություն է տվել։ Նա հրաժարվել է և ընկել բանտ, որտեղ անցկացրել է երկու ամիս^[2]։

Հերթական ռազմական ծառայության ժամանակաշրջանից հետո նա վերադարձավ Բելգրադ, որտեղ սովորեց գրաֆիկական դիզայն և ստացել է վարորդական իրավունք։ Այդ ժամանակներում նա ամուսնացել է Կոսարա անունով մի աղջկա հետ, որի հետ միասին էլ աշխատել է «Վապա» դրամապանակային գործարանում^[2]։

Բրանիսլավ Գավրիչը նաև պատմեց, որ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կրկնակի անգամ հայտնվել է գերմանացի օկուպացիոն զորքերի բանտում։ Պատերազմից հետո, 1947 թվականին, ՕԶՆԱ-ն ձերբակալեց նրան, որպեսզի հաստատվի, որ ալբանացիները չեն եղել սերբերի եղբայրները, և այն խոսքից, որ նա «զգացել է այդ եղբայրությունը 1915 թվականին, երբ նրանք սպանել են մեզ», այդ ժամանակներում էլ Հարավսլավիայի և Ալբանիայի առաջնորդները (Իոսիպ Բրոզ Տիտոն և Էնվեր Հոջան) մտերմիկ ընկերներ էին եղել^[2]։

1987 թվականին Գավրիչը նկարահանվել է վավերագրական ֆիլմում, որտեղ պատմում էր Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իր ծառայության մասին^[6]։

Մոմչիլո Գավրիչը մահացել է 1993 թվականին Բելգրադում^[2][4]։ Նրա պատվին հուշարձանը տեղադրվել է Կորֆու կղզում և Լոզնիցում գտնվող Յադրա Թանգարանում^[7]։ 2014 թվականին նրա անվամբ անվանել են Լոզնիցայի փողոցներից մեկը^[8]։ 2015 թվականի ապրիլի 2-ին սերբյան կառավարությունը հայտարարեց այն բանի մասին, որ Գավրիչի հուշարձանը կտեղադրվի նաև Բելգրադում^[9]։

Գրականություն

• Momčilo Gavrić — najmlađi kaplar na svetu, 2013. ISBN 978-86-7157-622-2.

Ծանոթագրություններ

1. «Zaboravljen najmlađi kaplar Momčilo Gavrić». Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 19-ին.
2. Momčilo Gavrić — najmlađi vojnik Prvog svetskog rata («Večernje novosti», 31 August 2013)
3. «Najmlađi kaplar na svetu». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-01-12-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին.
4. Srpski biografski rečnik, vol II. Budućnost. 2004. էջ 601.
5. Wenzel, Marian; Cornish, John (1980). Auntie Mabel's war: an account of her part in the hostilities of 1914-18. Allen Lane. էջ 112.
6. Momčilo Gavrić, najmlađi podnarednik u istoriji ratova [Momčilo Gavrić, youngest Lance Sergeant in the history of warfare] (Serbian). SFR Yugoslavia: RTB (RTS). 1987.
7. Pajić, Slobodan. «Zaboravili znamenite ličnosti Jadra». Blic. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 12-ին.
8. Pajić, Slobodan (2014 թ․ օգոստոսի 18). «Najmlađi kaplar na svetu dobio ulicu u Loznici». Blic Online. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
9. Radisavljević, Dijana (2015 թ․ ապրիլի 2). «Beograd će dobiti spomenik Momčilu Gavriću, najmlađem vojniku Prvog svetskog rata». Blic Online. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոմչիլո Գավրիչ» հոդվածին։