Մոսես Գոլդբերգ

Մոսես Գոլդբերգ
Ծնվել էհունիսի 30, 1905(1905-06-30)
Ռույիենա, Լատվիա
Մահացել էփետրվարի 17, 1964(1964-02-17) (58 տարեկան)
Մոնտկլեր, Էսեքս շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[1]
Քաղաքացիություն Էստոնիա
Մասնագիտությունքիմիկոս
Գործունեության ոլորտքիմիա
Ալմա մատերՏարտուի համալսարան
Գիտական ղեկավարԼեոպոլդ Ռուժիչկա
ՊարգևներՎերների մրցանակ, Վերների մեդալ Շվեյցարիայի քիմիական միության կողմից (1940)[2]

Մոսես Վոլֆ Գոլդբերգ (էստ․՝ Moses Wolf Goldberg, 30 հունիսի, 1905, Ռույիենա - 17 փետրվարի, 1964, Մոնտքլեր), հրեական ծագմամբ էստոնացի քիմիկոս։ 1949 թվականին Լեո Շտերնբախի հետ համատեղ մշակել է բիոտինի սինթեզման գործընթացը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոսես Վուլֆ Գոլդբերգը ծնվել է 1905 թվականի հունիսի 30-ին Լատվիայի Ռույիենա քաղաքում։ Նրա ծնունդից կարճ ժամանակ անց ընտանիքը տեղափոխվում է Էստոնիայի Վիռու քաղաք։ Գոլդբերգը Տարտուում ավարտել է գերմանական դպրոց, իսկ 1923-1924 թվականներին սովորել է Տարտուի համալսարանում[3]։ Հետագայում կրթությունը շարունակել է Ցյուրիխի Շվեյցարական բարձրագույն տեխնիկական դպրոցում, որն ավարտելիս ստացել է քիմիկոս-ինժեների դիպլոմ։ Դոկտորական աշխատանքը կատարել է Լեոպոլդ Ռուժիչկայի ղեկավարությամբ[4], նրա գործընկերներն են եղել այնպիսի հայտնի քիմիկոսներ, ինչպիսիք են Տադեուշ Ռեյխշտեյնը, Գեորգ Ռոզենկրանցը և Լեո Շտերնբախը։ Նրա աշխատանքը, որը վերնագրված էր «Versuche zur Synthese Ephedrin-ähnlicher Körper» («Էֆեդրինանման միացությունների սինթեզման գիտափորձ»), պաշտպանվել է 1931 թվականին[3]։ 1935 թվականին Գոլդբերգn անցել է հաբիլիտացիայի գործընթացը։ Շվեյցարիայի քիմիական միությունը 1940 թվականին նրան շնորհել է Վերների մրցանակ և մեդալ[2]։

1942 թվականին Մոսես Գոլդբերգը մեկնել է ԱՄՆ[5] և աշխատանքի տեղավորվել Նյու Ջերսիում՝ «Hoffmann-La Roche» ընկերության գլխավոր բաժանմունքում։ Լեո Շտերնբախի հետ համատեղ նա 1949 թվականին արտոնագրում է բիոտինի սինթեզման գործընթացը[6]։ Ընկերությունում աշխատելու տարիներին Մոսես Գոլդբերգը ստացել է մի քանի արտոնագրեր, զբաղվել է հակաբիոտիկներով ու այլ դեղամիջոցներով։

Մոսես Գոլդբերգը մահացել է 1964 թվականի փետրվարի 17-ին 58 տարեկան հասակում[7]։

Ընտանիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոսես Վուլֆ Գոլդբերգի ծնողները՝ Մեյեր Իցիկ Գոլդբերգն ու Կայլա Հաննա Գիբերմանը, ծնվել են Լատվիայի Բաուսկա քաղաքում։ Նրանք ամուսնացել են Ռիգայում 1904 թվականին։ Մոսես Գոլդբերգն ուներ կրտսեր եղբայր՝ Լեոն (ծնվել է 1907 թվականին)[8], որը նաև սովորում էր Տարտուի համալսարանում[9], և քույր՝ Միրիամը (ծնվել է 1909 թվականին)[10]։ Մոսես Գոլդբերգի հայրը՝ Մեյեր Իցիկ Գոլդբերգը, աքսորվել է Սիբիր ու սպանվել կամ մահացել 1941 թվականի դեկտեմբերին[11]։ Մայր՝ Կայլա Հաննա Գոլդբերգը, և հարսը (եղբոր կինը)՝ Էռնա Ֆուրման Գոլդբերգը, աքսորվել են Նեդոստուպնի[12] (Սիբիրում՝ Տոմսկի շրջանում) և հավանաբար սպանվել են այնտեղ։ Քույրը՝ Միրիամը, ամուսնու՝ Լեո Քլիոնսկու հետ փախել է Տաշքենդ[13][14]։ Լեո Քլիոնսկին պատերազմից հետո վերադարձել է Էստոնիա, իսկ Միրիամի ճակատագիրը հայտնի չէ։ Լեո Գոլդբերգը 1941 թվականին չի աքսորվել. նրա ճակատագիրը նույնպես հայտնի չէ[12]։

Մոսես Վուլֆ Գոլդբերգը մոտ 1928 թվականին ամուսնացել է շվեյցարացի Ռեգինա Հաուզերի հետ։ 1942 թվականին հունվարին նրանք մեկնել են ԱՄՆ Ռեգինայի մոր՝ Իդա Հաուզերի հետ միասին[15]։ Նրանք երեխաներ չեն ունեցել։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ http://nyti.ms/24edMxi
  2. ↑ 2,0 2,1 Rupe H (1944). «Die Schweizerische Chemische Gesellschaft in den Jahren 1901-1941 (The Swiss Chemical Society in the Years 1901-1941)». Helvetica Chimica Acta (գերմաներեն). Վերցված է 2016 թ․ մարտի 30-ին.(չաշխատող հղում)
  3. ↑ 3,0 3,1 «Versuche zur Synthese Ephedrin ähnlicher-Körper» (գերմաներեն). Վերցված է 2016 թ․ մարտի 30-ին.
  4. ↑ «Leopold Ruzicka und das Verhältnis von Wissenschaft und Wirtschaft in der Chemie (Leopold Ruzicka and the relationship between science and industry in chemistry)» (գերմաներեն). Վերցված է 2013 թ․ մարտի 30-ին.
  5. ↑ «Leopold Ruzicka». Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society (անգլերեն). 26: 411–501. 1980 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1098/rsbm.1980.0013. JSTOR 769790. {{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
  6. ↑ Goldberg MW and Sternbach LH. «Synthesis of Biotin» (անգլերեն). Վերցված է 2016 թ․ մարտի 30-ին.(չաշխատող հղում)
  7. ↑ «Dr. Moses W. Goldberg (obituary)». Նյու Յորք Թայմս (անգլերեն). 1964 թ․ փետրվարի 19. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 30-ին.
  8. ↑ «Estonian Jews Database, Reference #2741 (Leo Goldberg)». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  9. ↑ «Jewish Students of the Tartu University 1918-1944». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  10. ↑ «Estonian Jews Database, Reference #2744 (Miriam Goldberg)». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  11. ↑ Salo V. «The list of Jews deported from Estonia in June 1941» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «KÜÜDITAMINE 1941 (Deported in 1941)». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  13. ↑ «Tashkent Refugee Card, Miriam Klionskaia». Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  14. ↑ «Tashkent Refugee Card, Leo Klionski». Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.
  15. ↑ «25 here from Europe on Atlantic Clipper». Նյու Յորք Թայմս. 1942 թ․ հունվարի 12. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 22-ին.