Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա սլովեն.՝ Josipina Urbančič Turnograjska
Ծննդյան անուն	գերմ.՝ Josepha Constantia Anna Urbantschitsch
Ծնվել է	հուլիսի 9, 1833(1833-07-09)[1]
Ծննդավայր	Preddvor, Սլովենիա
Վախճանվել է	հունիսի 1, 1854(1854-06-01)[2][3] (20 տարեկան)
Վախճանի վայր	Գրաց, Ավստրիական կայսրություն[1]
Գերեզման	Friedhof St. Leonhard[4]
Գրական անուն	Turnograjska
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, գրող և բանաստեղծուհի
Քաղաքացիություն	Ավստրիական կայսրություն
Ամուսին	Lovro Toman?
Ազգականներ	Քրիստոֆ Վալց և Victor Urbantschitsch?
Josipina Urbančič Վիքիպահեստում

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա (սլովեն.՝ Josipina Urbančič, հուլիսի 9, 1833(1833-07-09)^[1], Preddvor, Սլովենիա - հունիսի 1, 1854(1854-06-01)^[2][3], Գրաց, Ավստրիական կայսրություն^[1]), սլովենացի գրող, բանաստեղծ և կոմպոզիտոր։

Կենսագրություն

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի կիսանդրին Գրադ Տուրնում

Յասոպինան ծնվել է Գրադ Տուրնում (Ավստրիական կայսրություն), որն արտացոլվել է իր ազգանվան մեջ՝ Տուրնոգրայսկայա։

Երբ առաջին անգամ տպագրության է ուղարկել իր հոդվածը «Slovenska Bčela» գրական ամսագիր, Յասոպինան անվան ծագումը բացատրել է հետևյալ կերպ․ «Սլովենացի տղաները ձգտում են ցուցադրել իրենց ուժն ու արժանիքները, իսկ ինչու՞ սլովենացի աղջիկները չեն կարող այդպիսի ցանկություն ունենալ։ Ահա թե ինչու ես որոշեցի ինչ-որ բան գրել իմ նուրբ լեզվով։ Այժմ համարձակվում եմ իմ հավաքածուից մի բան ուղարկել և խնդրում եմ հրատարակել այն։ Թող իմ անունը լինի Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա, քանի որ իմ տունը Գրադ Տուրնն է»։

Յասոպինան մասնավոր անձանցից կրթություն է ստացել Գրադ Տուրնում, մասնավորապես ստացել է երաժշտության, կրոնի, լատիներենի ու իտալերենի դասեր։

Նա ինքնուրույն սովորել է ֆրանսերեն։ 1849 թվականից հետո նրա նոր ուսուցիչը սովորեցրել է հին հունարեն, բնական գիտություններ ու պատմություն՝ շեշտը դնելով սլովենական պատմության վրա։ Դա դարձել է Յասոպինայի հայրենասիրական զգացմունքների զարթոնքի կատալիզատորը, և նա գրող դառնալու որոշում է կայացրել։ 1850 թվականին նա նշանադրվել է բանաստեղծ Լովրո Թոմանի հետ, որ հետագայում դարձել է հաջողակ փաստաբան և ազդեցիկ քաղաքական գործիչ։

Թոմանը իրավունք էր ուսանել Գրացում, և նրա աշխատանքի ժամանակ նրանք ակտիվ նամակագրական կապ են պահել։ Պահպանվել է ավելի քան 1,000 նամակ, որոնցից որոշ նամակների չափը հասնում է քսանհինգ էջի։

Նամակները հետաքրքիր են ոչ միայն այն առումով, որ արտացոլում են սիրահարների զգացմունքներն ու հարաբերությունները, այլև ներկայացնում են 19-րդ դարակեսի սլովենական առօրեական կյանքի առանձնահատկությունները։

1853 թվականին նրանք ամուսնացել են։ Աշխատանքի բերումով Թոմանն ընդմիշտ հաստատվել է Գրացում։

Յապոնինան մահացել է ծննդաբերությունից մեկ տարի անց դրանից առաջացած բարդությունների հետևանքով։ Նա եղել է ընդամենը 21 տարեկան։

Ստեղծագործություններ

Պատմվածքներ

• Boris, Zora 1852
• Carigrajski Patriarh, Slovenec 1851
• Cesar v Ljubljani, 1850
• Domoljubje, 1850
• Donava, 1854
• Hoja iz Preddvora na Turn, 1850
• Izdajstvo in sprava, Slovenska bčela 1851
• Jelen, 1850
• Jesen, 1850
• Kakor bo božja volja, tako pa bo, 1850
• Katarina, ruska carica
• Lep izgled ljubezni do sovražnikov, 1850
• Marula,1851, Vodnikov spomenik 1859
• Moč vesti, 1851
• Na grobu Prešerna, 1851
• Nedolžnost in sila, Slovenska bčela 1851
• Nepoznani dvobojnik, 1851
• Nesrečen prepir, 1850
• Nikola Zrinji, največji slavjanski vojak, 1851
• Očetova kletev, 1850
• Petelin, 1850
• Poljski rodoljub, 1850
• Pomlad
• Popotnik, 1850
• Povračilo, 1850
• Razvaline Pustiga grada, 1850
• Rožmanova Lenčica, Zora 1852
• Slavljanski mučenik, Slovenska bčela 1851
• Sodba Bretislavova, 1850
• Spitignejev in udova, 1851
• Sprava, 1850
• Svatoboj puščavnik, Slovenska bčela 1851
• Svoboda, 1850
• Svobodoljubna Slavjanka, 1850
• Trdoslav, Zora 1852
• Vilica, 1851
• Vojvoda Ferdinand Brannšveigovski in francozki v vojski vjeti oficirji, 1850
• Zvestoba do smrti, Slovenska bčela 1851

Երգեր

• Zmiraj krasna je narava
• Noč na grobu
• Smereka

Հիշատակ

• Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի մշակութային ընկերություն(Kulturno društvo Josipine Turnograjske)
• Plaketa Josipine Turnograjske
• Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի փողոց Լյուբլյանայում (Ulica Josipine Turnograjske, Ljubljana)
• Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի փողոց Մարիբորում (Ulica Josipine Turnograjske, Maribor)

Ծանոթագրություններ

1. Wurzbach D. C. v. Toman, Josephine (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 44. — S. 243.
2. Ավստրիական կենսագրական բառարան (գերմ.) — ÖAW. — doi:10.1553/0X00326DEF
3. Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
4. Find A Grave — 1996.

Գրականություն

• Nataša Budna Kodrič. Zgodba Josipine Turnograjske in Lovra Tomana. Kronika 51 (2003), 197—216.
• Mira Delavec. Moč vesti. Ljubljana: Primus, 2009.
• Mira Delavec. Nedolžnost in sila, življenje in delo Josipine Urbančič Turnograjske (1833—1854). Kranj: Gorenjski glas, 2004.
• Ivan Lah. Josipina Turnograjska: Njeno življenje in delo. Maribor: Mariborske tiskarne, 1921.
• Helga Glušič, Sto Slovenskih Pripovednikov (Ljubljana: Prešernova družba, 1996) ISBN 961-6186-21-3
• Alenka Šelih et al., Pozabljena polovica: portreti žensk 19. in 20. stoletja na Slovenskem (Ljubljana: SASA, 2007)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա» հոդվածին։