ლუდვიკ რაიჩმანი

ლუდვიკ რაიჩმანი
დაბადების თარიღი	1 ნოემბერი, 1881 ვარშავა, პოლონეთი
გარდაცვალების თარიღი	13 ივლისი, 1965 (83 წლის) ჩენუ, სარტე, საფრანგეთი
ეროვნება	პოლონელი
მოქალაქეობა	პოლონეთი
პროფესია	ექიმი, ბაქტერიოლოგი
ცნობილია როგორც	გაეროს ბავშვთა ფონდის დამფუძნებელი

ლუდვიკ ვიტოლდ რაიჩმანი (ინგლ. Ludwik Rajchmanდ. 1 ნოემბერი, 1881 წელი, ვარშავა, პოლონეთი — გ. 13 ივლისი, 1965 წელი, ჩენუ, სარტე, საფრანგეთი) — პოლონელი ექიმი და ბაქტერიოლოგი. იგი ითვლება გაეროს ბავშვთა ფონდის დამფუძნებლად,^[1] და იყო მისი პირველი თავმჯდომარე 1946–1950 წლებში.

ოჯახი

იგი დაიბადა ვარშავაში, ფილარმონიის შემქმნელისა და პირველი დირექტორის ალექსანდრე რაიჩმანის ოჯახში. მისი დედა სოციალისტი და ქალთა უფლებების დამცველი მელანია ჰირცფელდი. ის იყო გაქრისტიანებული პოლონელი ებრაელების ოჯახიდან. მიუხედავად იმისა, რომ მისი მშობლები აგნოსტიკები იყვნენ, ლუდვიკი დაბადებისთანავე მოინათლა.^[2] ის არის ცნობილი პოლონელი მათემატიკოსის ალექსანდრე რაიჩმანის და პოლონელი სოციოლოგის ჰელენა რადლინსკას ძმა. იგი არის პოლონელი მიკრობიოლოგის ლუდვიკ ჰირშფელდის პირველი ბიძაშვილი. ლუდვიკ რაიჩმანი არის პოლონელი კომპიუტერის მეცნიერის, მაგნიტურ-ბირთვიანი მეხსიერების გამომგონებლის იან ა. რაიჩმანის მამა.

ბიოგრაფია

ლუდვიკ რაიჩმანი პარიზში, საკუთარ ბინაში

რაიჩმანი რუსული ოკუპაციის რთულ პირობებში ვარშავაში გაიზარდა. ადრეულ ასაკში მან და მისმა დამ ჰელენამ გააცნობიერეს თავიანთი "ქვეყნის" სოციალური უსამართლობა (იმ დროს პოლონეთი ოფიციალურად არ არსებობდა) და იყვნენ ჩართულები ახალგაზრდა მუშების სწავლებაში. მოზრდილობის ასაკში იგი შეუერთდა პოლონეთის სოციალისტურ პარტიას (PPS) და მონაწილეობდა 1905 წლის აჯანყებაში, სადაც დააპატიმრეს კიდეც. რამდენიმე თვის პატიმრობის შემდეგ იგი გარკვეული დროით გადაასახლეს ხარკოვში. ლუდვიკ რაიჩმანმა მედიცინა შეისწავლა კრაკოვის იაგელონიის უნივერსიტეტში, სადაც გაიცნო მისი მომავალი მეუღლე, მარია ბოჯანჩიკი, რომელიც ასევე იყო სამედიცინო ფაკულტეტის სტუდენტი. იგი გატაცებული იყო ბაქტერიოლოგიით, რომელსაც ასწავლიდა ოდო ბუჯვიდი, რომელიც ლუი პასტერთან მუშაობდა. დოქტორანტურას სწავლობდა პარიზის პასტერის ინსტიტუტში, შემდეგ კი დაბრუნდა კრაკოვში (მას აუკრძალეს პოლონეთში რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ნაწილში წასვლა), სანამ ლონდონის ცნობილ ბაქტერიოლოგიურ ლაბორატორიაში დაიწყებდა მუშაობას. რაიჩმანი, მისი მეუღლე და სამი შვილი ლონდონში რჩებოდნენ მთელი პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში, რა დროსაც რაიჩმანი დაკავებული იყო, აქტივიზმის გამო, რომელიც ომის შემდეგ პოლონეთის დამოუკიდებლობისთვის ლობირებდა. ოჯახი დაბრუნდა ვარშავაში 1918 წლის ოქტომბერში და რაიჩმანმა (რომელიც ოჯახური კავშირების წყალობით კარგად იცნობდა პოლონურ ელიტას) დაარწმუნა პოლონეთის ახალი ხელისუფლება ეპიდემიოლოგიური ცენტრის შექმნისთვის, შემდგომში მას ეწოდა "Państwowy Zakład Higieny" (ჰიგიენის ეროვნული ინსტიტუტი), რომელიც ვარშავაში დღემდე არსებობს, როგორც პოლონეთის მთავარი ჯანდაცვის ინსტიტუტი. რაიჩმანი ძალიან აქტიური იყო ტიფის ეპიდემიის რამდენიმე ტალღის წინააღმდეგ ბრძოლაში, რომელიც დამანგრეველი იყო აღმოსავლეთ ევროპაში.

რაიჩმანი ბევრს იმოგზაურა თავისი მანდატის შესასრულებლად და განსაკუთრებით მოიხიბლა საკარანტინო და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემის მოთხოვნილებით ჩინეთში: როგორც ასეთი, ის გახდა ჩინეთის მთავრობის მრჩეველი და ჰქონდა ურთიერთობა ჩანგ-კაი-შეკის ოჯახთან. 1924 წელს არტურ სვიზტერთან (ერთა ლიგის პრეს – ოფიცერი) და ჟან-ჟაკ რუსოს ინსტიტუტის პედაგოგებთან, ადოლფ ფერიერთან და პოლ მეიჰოფერთან ერთად, მან დააარსა ჟენევის საერთაშორისო სკოლა.^[3][4] 1930-იანი წლების დასაწყისში რაიჩმანი ცნობილი გახდა ჟენევაში თავისი ანტიფაშისტური და ანტისაიმედო დამოკიდებულებებით და ქმედებებით.

სამუშაოს გარეშე დარჩენის შემდეგ რაიჩმანი წავიდა ჩინეთში, რათა დახმარებოდა მთავრობას იაპონიის წინააღმდეგ თავდაცვის მომზადებაში, განსაკუთრებით აშშ – სგან თვითმფრინავების ყიდვით. მისი ოჯახი საფრანგეთში გადავიდა საცხოვრებლად და იყიდა "შატო" საფრანგეთში, დასავლეთ რეგიონში, სარტეში. მთელი ოჯახი იქ იყო, როდესაც გერმანელები საფრანგეთში შეიჭრნენ. რაიჩმანი წავიდა ემიგრაციაში მყოფ პოლონეთის მთავრობის პრეზიდენტთან, გენერალ სიკორსკისთან, რომელსაც პირადად იცნობდა. მან მიანიჭა რაიჩმანს დიპლომატიური პასპორტი, რაც მას საშუალებას აძლევდა საფრანგეთიდან ესპანეთისა და პორტუგალიის გავლით გაქცეულიყო. რაიჩმანი საბოლოოდ მივიდა ვაშინგტონში. ომის დროს ის მუშაობდა ჰუმანიტარულ საკითხებზე.^[5]

ლიტერატურა

• Balinska, Marta A. (1998). For the Good of Humanity : Ludwik Rajchman, Medical Statesman (Translated by Rebecca Howell). Budapest: Central European University Press. ISBN 978-9639116177. 

რესურსები ინტერნეტში

• ბიოგრაფია
• ბიოგრაფია culture.pl-ზე

სქოლიო

1. Carol, Bellamy (1996) „Fifty years for children“, The State of the World's Children 1996. Oxford [England]: Oxford University Press for UNICEF. ISBN 0-19-262747-3. ციტირების თარიღი: 4 April 2017. 
2. Hirszfeld, Ludwik; Balińska, Marta A.; Schneider, William Howard (2010) Ludwik Hirszfeld. University Rochester Press, გვ. xx. ISBN 9781580463386. 
3. დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-04-24. ციტირების თარიღი: 2021-03-31.
4. https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=15482&LangID=E
5. Jakub Polit, "Chiny". Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004. p. 407. ISBN 83-88542-68-0