შერიფიე (ბორჩხის რაიონი)

სოფელი
შერიფიე
ქვეყანა თურქეთის დროშა თურქეთი
პროვინცია ართვინის პროვინცია
რაიონი ბორჩხა
კოორდინატები 41°27′54″ ჩ. გ. 41°39′29″ ა. გ. / 41.46500° ჩ. გ. 41.65806° ა. გ. / 41.46500; 41.65806
ადრეული სახელები ოხორდია / ოხორი
მოსახლეობა 199 (31 დეკემბერი, 2021)[1] [2]
სასაათო სარტყელი UTC+3 და თურქეთის დრო
საფოსტო ინდექსი 08400
საავტომობილო კოდი 08
შერიფიე (ბორჩხის რაიონი) — თურქეთი
შერიფიე (ბორჩხის რაიონი)

შერიფიე (თურქ. Şerefiye) — სოფელი ბორჩხის რაიონში, ართვინის პროვინცია, თურქეთი. მდებარეობს ართვინიდან 55 კილომეტრში, ხოლო რაიონის ცენტრ ბორჩხიდან 34 კილომეტრში.[3] 2021 წლის მონაცემებით სოფელში 199 ადამიანი ცხოვრობს.[4]

სოფლის ძველი ისტორიული, ქართული სახელწოდებაა ოხორდია / ოხორი.[5]

ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დღეს შერიფიეს სახელით ცნობილი სოფლის უძველესი ცნობილი სახელია ოხორდია. ლაზურად და ქართულად ოხორდია (ოხორდია) ფორმით ჩაწერილი ეს ტოპონიმი თურქულში შევიდა როგორც ოღორდიე (اوغوردیە) და ოჰორდია.[6][7] რუსებმა, რომლებმაც 93-ე ომში დაიპყრეს არტვინის რეგიონი, 1886 წელს სოფელი ოხორდიას (Охордиа) სახელით ჩაწერეს.[8] ამ აღწერიდან დაახლოებით შვიდი წლის შემდეგ, რეგიონში მოგზაური ქართველი ისტორიკოსი ზაქარია ჭიჭინაძე ასევე იგივე ფორმით წერდა სოფლის სახელს, ოხორდია (ოხორდია).[9] ოხორდია წარმოშობილია ლაზურ-მეგრულ ენაში „სახლის“ აღმნიშვნელი სიტყვიდან „ოხორი“ (ოხორი).[10]

ლაზური სოფლის, ოხორდიას, დასახლების ისტორია უცნობია. არ არსებობს სოფლის წარსულზე წარმოდგენის შემქმნელი ისტორიული ნანგრევები ან ნაგებობები. მიუხედავად ამისა, ოხორდიაში დღესაც გამოიყენება არათურქული ტოპონიმები, როგორიცაა ზენითი (ზენითი), ლაგათა (ლაგათა), კვარიჯი (ქვარიჯი), ჯუფუკა (ჯეფუკა), ეცერი (ეცერი), ჩანჯახონა (ჩანჯახონა).[11] ოხორდია მდებარეობს ანტიკურ ხანაში კოლხეთის სამეფოდ ცნობილი ტერიტორიის საზღვრებში. ადრეულ და გვიან შუა საუკუნეებში ქართული სამეფოებისა და სამთავროების მმართველობის ქვეშ მყოფი ოხორდია მე-16 საუკუნის პირველ ნახევარში ოსმალების ხელში გადავიდა. ოსმალეთის პერიოდში ის ჩილდირის ეიალეთის საზღვრებში შედიოდა.

ოხორდია მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში იყო სოფელი, რომელიც ეკუთვნოდა ტრაბზონის პროვინციის ლაზისტანის სანჯაყის გონიეს რაიონს. 1876 წლის ტრაბზონის პროვინციის წლიურის მიხედვით, ოხორდიას მოსახლეობა, სოფელ ბაკოზენისთან ერთად, შედგებოდა 100 ოჯახში მცხოვრები 300 ადამიანისგან. თუმცა წლიურში არ არის აღნიშნული, რომ ამ დროს ოსმალეთის მმართველობა აღრიცხავდა მხოლოდ მამაკაც მოსახლეობას. თუ ვივარაუდებთ, რომ ქალების რაოდენობა მამაკაცების ტოლი იყო, ამ ორი დასახლების მოსახლეობა დაახლოებით 600 ადამიანისგან შედგებოდა. ამ სოფლებში, რომლებიც სოფლის მეურნეობას ეწეოდნენ, იმ დროს დაფიქსირებული იყო 50 ცხვარი, 15 თხა, 7 ცხენი, 50 ძროხა და 2 ხარი.[12]

სამასზე მეტი წლის განმავლობაში ოსმალეთის ბატონობის ქვეშ ყოფნის შემდეგ, 1877-1878 წლების ოსმალეთ-რუსეთის ომის შემდეგ ოხორდია რუსების ხელში აღმოჩნდა. რუსული მმართველობის 1886 წლის აღწერის მიხედვით, ოხორდია ეკუთვნოდა ბათუმის სანჯაყს (ოკრუგს) და გონიოს რაიონს (უჩასტოკს). ის იყო კატაფიას რაიონის (სელსკოე ობშჩესტვო: სოფლის თემი) 13 სოფლიდან ერთ-ერთი გონიოს რაიონში. ცალკე სოფლად აღრიცხული ოხორდია მოიცავდა 14 ოჯახში მცხოვრებ 56 ადამიანს და ეს მოსახლეობა მთლიანად ლაზებისგან შედგებოდა. ამ აღწერის დროს არ არსებობდა „ბაკოზენის“ სახელით რეგისტრირებული სოფელი. 1876 წელთან შედარებით მოსახლეობის ამგვარი შემცირება გამოწვეული იყო სოფლელების რუსული მმართველობიდან ოსმალეთის ქვეყნებში მიგრაციით. მე-19 საუკუნეში ლაზების საცხოვრებელი ხეობის სოფლები ბეღლევანი, სუჯუნა და ოხორდია, ასევე ბეღლევანის მიგრაციის შედეგად ძლიერ დაცარიელდა. მართლაც, 1890-იანი წლების დასაწყისში ქართველი ისტორიკოსი ზაქარია ჭიჭინაძე აღნიშნავდა ოხორდიას ლაზისტანის სოფლებს შორის, წერდა, რომ სოფელში 10 ოჯახი ცხოვრობდა და სოფლის ნაწილი ოსმალეთის ქვეყნებში გადასახლდა. ამ დაცლილ სოფლებში შემდგომში რიზეს რეგიონიდან ახალი მოსახლეობა დასახლდა. კოჯაელის პროვინციის იზმითის რაიონის სოფელ ჩუბუკლუბალაში დასახლებული მოსახლეობის ნაწილი სოფლებიდან ოხორდია, ბეღლევანი და მარადიდიდან გადასახლდა.[8][9][13]

პირველი მსოფლიო ომის ბოლოს, რუსეთის რეგიონიდან გასვლის შემდეგ, ოხორდია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის საზღვრებში მოექცა. წითელი არმიის მიერ საქართველოს ოკუპაციის დროს, ანკარის მთავრობის მიერ თბილისის მთავრობისთვის წარდგენილი ულტიმატუმის შემდეგ, ქართული მმართველობის გასვლის შემდეგ, სოფელი ფაქტობრივად თურქეთის ნაწილი გახდა. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ტერიტორიების ოკუპაციის შემდეგ, 1921 წლის 16 მარტს საბჭოთა რუსეთსა და ანკარის მთავრობას შორის დადებული მოსკოვის ხელშეკრულებით, არტვინისა და არდაჰანის რეგიონები, რომლებიც მოიცავდა სოფელ ოხორდიას , თურქეთს გადაეცა.[14]

1922 წელს არტვინის ოლქში ჩატარებულ აღწერაში ოხორდია არ არის მოხსენიებული ცალკე სოფლად.[15] 1957 წელს სოფელი გურეშენიდან გამოყოფა და შერიფიეს სახელით სოფლად გადაქცევა მიუთითებს, რომ ოხორდია ამ თარიღამდე სოფელი ბეღლევანის (გურეშენის) უბანი იყო.[7] მართლაც, 1960 წლის საყოველთაო აღწერაში სოფლები შერიფიე და გურეშენი ცალკე არიან რეგისტრირებულნი. ამ დროს ბორჩკას რაიონის მარადიტის მხარეს მიკუთვნებულ სოფელ შერიფიეში 571 ადამიანი ცხოვრობდა.[16] 2018 წელს სოფელ შერიფიეში 368 ადამიანი ცხოვრობდა, მათ შორის 189 მამაკაცი და 179 ქალი.[17] სოფლის მოსახლეობა შედგებოდა ჰემშინელებისგან, ლაზებისგან და რიზელებისგან.[18]

ოხორდიაში შემორჩენილი ისტორიული ძეგლებიდან ერთ-ერთი ერთმალიანი ქვის ხიდია. სოფლის შუა უბანში მდებარე ოხორდიას ხიდი, პატარა ნაკადულზე, აშენებულია ნახევრად დამუშავებული ქვებით კირის დუღაბის გამოყენებით. ხიდის სიგრძეა 9 მეტრი, სიგანე 2,4 მეტრი და სიმაღლე 4 მეტრი.[19]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2021-45500
  2. ↑ https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx
  3. ↑ Şerefiye Köyü (თურქული). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 Mart 2015. ციტირების თარიღი: 4 Haziran 2014.
  4. ↑ Şerefiye Köyü (თურქული). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 Ağustos 2019. ციტირების თარიღი: 5 Şubat 2020.
  5. ↑ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 214, ISBN 978-605-5708-85-6.
  6. ↑ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 380, ISBN 9789157871117.
  7. ↑ 7.0 7.1 Taner Artvinli, „Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 206, ISBN 978-605-5708-85-6
  8. ↑ 8.0 8.1 Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 Şubat 2020. ციტირების თარიღი: 18 Nisan 2020.
  9. ↑ 9.0 9.1 Zakaria Çiçinadze, „Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 253.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 Ekim 2020. ციტირების თარიღი: 11 Haziran 2022.
  10. ↑ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 123 დაარქივებული 2021-11-24 საიტზე Wayback Machine. ISBN 978-9941-409-02-8
  11. ↑ „2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 188 დაარქივებული 2019-03-06 საიტზე Wayback Machine. ISBN 978-9941-9123-9-9
  12. ↑ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 381, ISBN 9789157871117.
  13. ↑ „Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 190, 267 დაარქივებული 2020-10-09 საიტზე Wayback Machine. ISBN 978-9941-0-8969-5
  14. ↑ Mustafa Kemal Atatürk, „Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 Ekim 2021. ციტირების თარიღი: 23 Kasım 2021.
  15. ↑ Nurşen Gök, „Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, „Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 Haziran 2021. ციტირების თარიღი: 23 Kasım 2021.
  16. ↑ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 74.
  17. ↑ "2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu", T.C. Borçka Kaymakamlığı. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 Mart 2020. ციტირების თარიღი: 19 Nisan 2020.
  18. ↑ Eter Beridze, „Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 231 დაარქივებული 2021-11-24 საიტზე Wayback Machine. ISBN 978-9941-409-02-8
  19. ↑ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 154 დაარქივებული 2019-03-06 საიტზე Wayback Machine. ISBN 978-9941-9123-9-9
ხ • გ • რ
ქალაქი
სოფლები